اجرای طرح تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در پی نامه مقام معظم رهبری به جمعی از دانش‌آموختگان حوزه علمیه در شانزدهم بهمن 81 و همچنین فرمایشات معظم له در دیدار با جمعی از نخبگان علمی کشور در ششم آبان 88 مبنی بر ضرورت راه‌اندازی کرسی‌های مناظره، نقد، نظریه‌پردازی و آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به عنوان فرایندی مبتنی بر عقلانیت و به‌کارگیری خرد جمعی در راستای تحقق جنبش نرم‌افزاری و توسعه علمی کشور مورد تأکید قرار گرفت.

حال نزدیک به یک دهه از این طرح که حتی به عنوان یکی از سرفصل‌های برنامه پنجم توسعه کشور آمده است، می‌گذرد، با وجود این پرسش اینجاست که این طرح به چه سرنوشتی دچار شده است؟ آیا این کرسی‌ها آن‌گونه که انتظار است تشکیل می‌شود؟ اگر این‌گونه نیست موانع کار کجاست و مهم‌تر از همه اینکه برای اجرای هر چه بهتر طرح یاد شده چه باید کرد؟

*دانشجویان؛ عمده چالش توسعه کرسی‌ها

پیام مرادی، دبیر انجمن دانشجویان مستقل در پاسخ به قدس می‌گوید: تاکنون کرسی‌های آزاداندیشی آن‌گونه که شایسته فضای دانشگاه‌ها و همچنین هدف مقام معظم رهبری بوده، برگزار نشده است؛ یعنی دانشگاه باید به مرحله‌ای برسد که نگرش‌های مختلف را روی یک میز گفت‌وگو داشته باشد. البته این نگرش‌ها ممکن است با هم در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی و... رقابت کنند، اما اگر قرار است در معرض تعارض اندیشه‌های مختلف قرار بگیرند محل آن باید میز گفت‌وگو باشد با همه مقتضیاتش که مناسب محیط دانشگاه و مناسب شاخص نخبگی است؛ اما متأسفانه این موضوع هنوز در دانشگاه‌ها محقق نشده است که بخشی از این موضوع به‌خاطر نگرش کسانی است که مدیریت فضای دانشگاه را بر عهده دارند. آن‌ها هنوز درک درستی از موضوع یاد شده ندارند و نمی توانند آن را عملیاتی کنند. از سوی دیگر بخشی از موضوع هم به ضعف تشکل‌ها برمی‌گردد.

وی با اشاره به اینکه کرسی‌ها در حال حاضر بیشتر در حوزه سیاسی برگزار می‌شود، می‌گوید: در واقع کرسی‌ها بیشتر به این سوی گرایش داشته است؛ برای مثال در خصوص ارتباط با آمریکا که محل نزاع است بارها کرسی برگزار شده است. در حوزه علوم انسانی بیشتر به دو موضوع توجه شده است؛ یکی بحث اسلام اجتماعی به معنای نظریه ولایت‌فقیه که در طول این سال‌ها محل بحث بوده و جلسات متعددی در این خصوص تشکیل شده است و موضوع دیگر هم به مبانی کارآمدی نظام می‌گردد که چندین نشست در این زمینه برگزار شده است. البته بتازگی هم کرسی‌هایی در زمینه مسائل اقتصادی و گران شدن ارز داشته‌ایم. در حوزه نظریه‌پردازی هم نمی‌توان از یک تشکل نحیف انتظار خاصی داشته باشیم.

مرادی بزرگ‌ترین مانع توسعه کرسی‌های آزاداندیشی را خود دانشجویان و فعالان دانشجویی می‌داند و می‌گوید: فعالان دانشجویی باید به این باور برسند که عرصه اندیشه با لمپنیسم و رفتارهای غیرمنطقی و خارج از عرف قابل جمع نیست. بر این اساس اگر نگرش تشکل‌ها اصلاح شود هیچ چیزی نمی‌تواند مانع گسترش آن شود.

وی ضعف مالی تشکل‌های دانشجویی را یکی دیگر از موانع توسعه این کرسی‌ها می‌خواند و می‌گوید: تشکیل چنین کرسی‌هایی هزینه‌هایی دارد که قرار بود دانشگاه‌ها و شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه به تشکل‌های دانشجویی و کسانی که این کرسی‌ها را برپا می‌کنند کمک مالی کنند، اما در عمل این‌گونه نشد و وعده‌ها فقط در حد حرف باقی ماند.

وی درخصوص ترس از برخورد احتمالی دستگاه قضایی با کسانی که در این‌گونه کرسی‌ها اظهار نظرهایی می‌کنند که شاید خیلی مطابق با سیاست‌های کشور نباشد، می‌گوید: این بحث وجود دارد که سلیقه مدیران دانشگاهی ممکن است حد و مرز آزادی اندیشه را جابه‌جا کند، بنابراین اگر واقع‌بینانه بنگریم در بعضی از دانشگاه‌ها امکان گفت‌وگو و تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی بیشتر فراهم است و در برخی دیگر به دلیل ملاحظاتی این‌گونه نیست. البته آیین‌نامه‌ای در زمینه کرسی‌ها تدوین شده؛ اما مشکل اینجاست که این آیین‌نامه ضمانت اجرایی چندانی ندارد، بنابراین باید وزارت علوم تدبیر خاصی در این خصوص بیندیشد.

وی با اشاره به اینکه کرسی‌های آزاداندیشی نقش پررنگی در آینده کشور دارند، می‌افزاید: باید این باور در تشکل‌ها و فعالان دانشجویی حاکم شود که در مسائل مختلف دور یک میز با هم گفت‌وگو کنند. از سوی دیگر وزارت علوم و دانشگاه‌ها هم باید زمینه ایجاد وحدت رویه را در دانشگاه به‌وجود بیاورند، یعنی باید مشخص شود حدود و ثغور مباحث کجاست.

*دانشگاه‌ها در تشکیل کرسی‌ها اهتمام دارند

محمدهادی عسکری، مدیر کل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز در گفت‌وگو با قدس در این‌باره می‌گوید: هر چند انتظارات مقام معظم رهبری در زمینه ایجاد کرسی‌های آزاداندیشی برآورده نشده است، اما در اینکه دانشگاه‌ها در برگزاری این کرسی‌ها اهتمام دارند هیچ شکی نیست.

وی با اشاره به تأثیر مثبت اجرای طرح یاد شده در ایجاد فضای گفتمانی در دانشگاه‌های کشور، در خصوص تعداد کرسی‌های برگزار شده و عمده موانع توسعه هرچه بیشتر کرسی‌ها هم می‌گوید: درصدد دریافت گزارش آماری و احصای چالش‌های پیش روی توسعه کرسی‌ها هستیم و به محض انجام این مهم موارد را مطرح می‌کنیم.

* جریان نقد باید سکه رایج دانشگاه شود

دکتر ضیاء هاشمی، معاون سابق فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ضمن تأیید این نکته که اندیشه، تفکر و بیان آن چنان‌که باید در جامعه وجود ندارد، با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه نباید از آزادی ترسید، ادامه می‌دهد: این حرف بدان معنی نیست که ما از آزادی می‌ترسیم. مناظره محدودیت‌هایی در جامعه دارد و نخبگان نمی‌توانند آن‌گونه که دوست دارند وارد مناظره شوند. برخی فکر می‌کنند با مطرح شدن برخی گفت‌وگوها نظام اسلامی به خطر می‌افتد، در حالی‌که بالاترین مقام سیاسی تذکر به آزاد بودن آن می‌دهند.

وی با تأکید بر حمایت از انجمن‌های علمی ادامه داد: در دانشگاه نیاز به ترویج فضای گفت‌وگو و جریان نقد و نقادی داریم، چراکه عده‌ای نقد را تاب نمی‌آورند، در صورتی که باید در دانشگاه و محافل علمی جریان نقد سکه رایج شود.

وی با تأکید بر اهمیت اعتمادسازی در فضای دانشگاهی می‌افزاید: قرار است بند جدیدی به آیین‌نامه کرسی‌های آزاداندیشی اضافه شود مبنی بر اینکه سخنان استادان و دانشجویان در این کرسی‌ها نمی‌تواند مبنای اقدامات دستگاه‌های قضایی باشد و بدین ترتیب مصونیتی برای فعالان کرسی‌ها به‌وجود آید.

انتهای پیام/