جعفر قنادباشی/

اخوان المســلمین مصر که پس از کودتای نظامی این کشــور (سال 2013 ) با محدودیت‌های زیادی از سوی حکومت مواجه شده است، ضمن صدور بیانیه‌ای با اذعان به اشــتباهات خود در جریان انقلاب و دوره حکومت اعلام کرد که پس از انجــام چند بازنگری داخلی، جهت‌گیــری و اولویت‌های جدیدی را بر مبنای اولویت مسائل ملی و کلی امت اسلامی بر رقابت‌های حزبی برای دوره آتی اتخاذ کرده است.

 صدور این بیانیه آن هم در شرایطی که به دلیل محبوس بودن بسیاری از رهبران )از جمله محمد بدیع پدر معنوی جریان(، اخوان از نداشتن مدیریت و در نتیجه تصمیم‌گیری در رنج است، نشان روشنی از خطراتی است که بر این گروه در دوران فترت میگذرد.

 این تهدیدها تنها متوجه اخوان المسلمین مصر نیست؛ زیرا دیگر شــاخه‌های این حزب در شمال آفریقا نیز با بحران‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.

شــاخه تونسی اخوان به کلی دین را از سیاست جدا کرده است، شاخه ترکی که تحت عنوان حزب عدالت و توسعه فعال است، به نوعی پیوندهای خود را با اخوان به معنی ایدئولوژیک آن سست کرده است، یوسف القرضاوی به عنوان شــخصیتی که مقام فتوا را در جماعت اخوان داراست به سوی تغییر پیوندهای خود با این جریان حرکت میکند، شاخه سودانی هم پس از سرنگونی حکومت عمرالبشیر با شکست بزرگی روبه‌رو و شاخه لیبیایی آن هم وارد منازعه مسلحانه با دیگر گروه‌های داخلی شــده است.

در مصر نیز شاخه حزبی اخوان المسلمین که تحت عنوان «عدالت و توسعه» فعالیت دارد، پس از درگذشت (قتل) مرسی بدون رهبر مانده و با توجه به تغییرات ایجاد شده پس از کودتا، اقدام‌های حزبی و سیاسی آنها با شکست مواجه شده است.

 بر این اساس بیانیه کنونی اخوان را می توان تغییر در راهبرد کلی این گروه قلمداد کرد. اخوان المسلمین در شرایط کنونی به دنبال تشکیل حزب آن هم به صورت رسمی و علنی نخواهد بود؛ چراکه پس از کودتا اصلاً مجالی برای فعالیت این گروه وجود ندارد.

علاوه بر مصر اکنون در بســیاری از کشورهای شمال آفریقا از جمله تونس، الجزایر و مراکش فعالیت احزاب مذهبی ممنوع اعلام شده است، بنابراین اخوان با توجه به این تنگناها به دنبال تغییر خط و مشی سیاسی و بازگشت به فعالیت‌های ایدئولوژیک و خیریه‌ای گذشــته خود است.

 از سوی دیگر جنبش با صدور بیانیه اخیر به دنبال کاستن حساسیت‌های موجود نسبت به خود است. پس از اقدام‌های سیاسی حزب در مصر اکنون نگرانی حاکمیت‌ها نسبت به فعالیت‌های جنبش در دیگر کشورها نیز افزایش یافته و محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های آن وضع شده است؛ بنابراین اخوان المسلمین با صدور این بیانیه به دنبال آن است با بهره‌برداری از فضای محدود موجود حساسیت‌ها نسبت به فعالیت‌های خود را کاهش دهد.

 این مطالبه اعضای اخوان در بیش از 92 کشــور (اعم از اســلامی و غیر اسلامی) است و بر این اساس رهبران اخوان المسلمین که هنوز در بیرون از زندان هســتند، در صدد هستند با اعلام این موضع پیروان خود را از سردرگمی خارج کنند.