به گزارش قدس آنلاین این چارچوب حقوقی در کشورهای مختلف، متفاوت است، اما در همه کشورها برآمده از سنت‌، عرف، تجربه بشری، مذهب و اصول پایه‌ای علم حقوق یا معاهدات بین‌المللی است. در کشور ما نیز ازدواج بر اساس قوانین اسلام انجام می‌پذیرد و قوانین خاصی را شامل می‌شود. در این میان بحث بر سر چگونگی تعیین مهریه همواره مورد اختلاف بوده است. گرچه کارشناسان معتقدند مهریه در حد عرف جامعه سازوکاری تعادل‌بخش در خانواده است و در عین حال مهریه کلان یا ناچیز، تعادل را به نفع یکی از همسران برهم می‌زند، با این‌حال افت‌وخیزهای بازار ارز و افزایش قیمت سکه و طلا بار دیگر ضرورت تجدیدنظر در خصوص میزان مهریه را اجتناب‌ناپذیر ساخته است. این مباحث حتی کار را به جایی رساند که کمیسیون فرهنگی از ارائه طرحی برای زوجین و قانون کاهش سقف مهریه تا ۱۴ سکه در مجلس می‌گوید، اما آیا این کاهش می‌تواند به دوام ارتباط میان زوجین بویژه با تحولات اخیر اقتصادی کمک کند؟

زوج، مکلف به پرداخت همه مهریه است

امیر حسین‌آبادی، رئیس سابق کانون وکلای مرکز با بیان اینکه نمی‌توان قانونی برای سقف مهریه تعیین کرد، می‌گوید: مهریه تا سقف 110 سکه ضمانت اجرایی دارد و بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، اگر زوجه بخواهد درخواست بازداشت زوج را بدهد، نمی‌تواند بیشتر از 110 سکه تقاضا کند و زوج با پرداخت این تعداد سکه بازداشت نخواهد شد؛ اما اموال وی قابل بازداشت است؛ یعنی اگر مهریه زوجه بیشتر از این تعداد باشد، زوج با پرداخت 110 سکه آن -به صورت نقدی و یا اقساطی- دیگر زندانی نخواهد شد، اما اگر دارایی او بیشتر از این تعداد باشد و زوجه بتواند به دادگاه ثابت کند، زوج مکلف به پرداخت همه مهریه زوجه – طبق آنچه در سند ازدواج به ثبت رسیده - است.

وی در خصوص افزودن شروط ضمن عقد نیز می‌افزاید: قانون‌گذار می‌تواند آنچه را مصلحت بداند، به شرط اینکه مخالف اسلام و قانون اساسی نباشد، به صورت قانون تصویب کند و پس از تأیید شورای نگهبان، همه مکلف به اجرای آن به عنوان قانون خواهند شد. بنابراین علاوه بر تعیین مهریه از سوی زوجین، مواردی در سند ازدواج آمده و مورد تأیید قانون است که اگر زوج و زوجه با هم توافق کنند و مورد تأیید آن‌ها قرار گیرد به عنوان شروط ضمن عقد لازم‌الاجراست.

آثار سوء مهریه‌های سنگین

این استاد بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی تهران ادامه می‌دهد: مسائل خانوادگی از حساسیت بالایی برخوردار است. در برخی موارد، مهریه‌های سنگین آثار سوئی به همراه داشته که موجب تزلزل بنیان خانواده شده است، ضمن آنکه مهریه‌های ناچیز نیز ممکن است تبعاتی به همراه داشته باشد که برخی از مردان بی‌مسئولیت در قبال همسر و فرزندانشان از آن سوءاستفاده کنند. بنابراین اگر قانون‌گذار بخواهد در مورد مسائل خانوادگی از جمله مهریه، قانونی وضع کند، باید همه جوانب را سنجیده و با نظرخواهی از فقها، جامعه‌شناسان و حقوقدانان تصمیم‌ بگیرد.

دکتر حسین‌آبادی می‌گوید: در همه قراردادهایی که منعقد می‌شود - از جمله ازدواج - طرفین می‌توانند هر شرطی را که خلاف قانون و مقررات اسلامی نباشد، ذکر کنند و این شروط به عنوان شروط ضمن عقد لازم‌الاجرا خواهد بود. تعدادی از آن‌ها همواره در همه عقدنامه‌ها آورده شده و زوج یا زوجه با امضا هر یک از آن‌ها به آن متعهد خواهد شد و برمبنای قانون از ضمانت اجرایی برخوردار است.  

مخالفت مجلس با محدود شدن مهریه تا سقف ۱۴ سکه

سیده فاطمه ذوالقدر، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در گفت‌وگو با ما با بیان اینکه مهریه باید طوری تعیین شود که توان پرداخت آن وجود داشته باشد، می‌گوید: مهریه در شرع و عرف در نظر گرفته شده و تأکیداتی در آیاتی از قرآن کریم بر تعیین مهریه وجود دارد. فرهنگ مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته، اشتباه است و بر اساس اسلام نیز این تفکر، ازدواج را باطل می‌کند.

دکتر ذوالقدر می‌افزاید:همان طور که مهریه کلان قدرت زن را افزایش می‌دهد، مهریه ناچیز نیز قدرت مرد را افزایش خواهد داد و موجب می‌شود هر گاه مرد اراده کند، با توجه به اینکه حق طلاق با اوست بتواند با پرداخت مهریه زن را طلاق دهد؛ این موضوع در برخی مواقع موجب نگرانی بانوان در زندگی مشترک می‌شود. مهریه بیشتر و یا کمتر از عرف جامعه ضامن خوشبختی زوجین نیست و خانم‌ها می‌توانند با افزودن شروط ضمن عقد در زندگی مشترکشان تعادل را برقرار کنند.

وی ادامه می‌دهد: مباحثی در مجلس مبنی بر محدود شدن مهریه تا سقف 14 سکه مطرح شد، اما به دلیل اینکه در کنار آن حقی برای بانوان در نظر گرفته نشده بود، با آن مخالفت شد، زیرا نمی‌توان بدون اعطای ضمانت دیگری، مهریه را برای بانوان محدود کرد. اکنون محدود شدن مهریه تا سقف 110 سکه مطلوب و مورد تأیید قانون است.

شروط ضمن عقد مندرج در قباله نکاح

به گفته این نماینده مجلس، تعیین مهریه بالا و اعتقاد برخی از زنان به اینکه می‌توانیم حقوق خود را با تعیین مهریه بالا تأمین کنیم، فرهنگی اشتباه است، زیرا در این زمینه شروط ضمن عقد مشخص شده و ضمانت اجرایی بالاتری دارد.

دکتر ذوالقدر ادامه می‌دهد: زوجه می‌تواند به جای تعیین مهریه بالا، در شروط ضمن عقد حق مسکن، اشتغال، طلاق و... را دریافت کند و در هنگام طلاق اموال تقسیم شود. اکنون میزان مراجعه به دادگاه‌ها و آمار طلاق نشان‌دهنده این است که مهریه سنگین نمی‌تواند مانعی برای پیشگیری از طلاق شود، چرا که مهریه ضمانت اجرایی نداشته و راه‌های فرار از قانون برای مرد وجود دارد. از سوی دیگر شروط ضمن عقد ضمانت اجرایی بیشتری دارد.

وی با اشاره به اینکه افزایش قیمت سکه، توان پرداخت مردان را در اقساط مهریه کاهش داده و موجب افزایش آمار زندانیان مهریه شده است، می‌افزاید: در قانون مدنی شوهر در برابر زن دارای حقوق و اختیاراتی است، از جمله طلاق دادن زن، ازدواج مجدد، تعیین محل سکونت و… . اگر چه این حقوق همراه با تکالیفی است که شوهر در برابر زن و خانواده خود دارد، اما ممکن است برخی مردان بی‌مسئولیت از این حقوق قانونی سوءاستفاده کنند، بر همین اساس طبق مجوز قانون مدنی، زنان نیز می‌توانند با استفاده از شروط ضمن عقد تا حدودی محرومیت‌های قانونی خود را جبران کنند و راه سوءاستفاده احتمالی برخی از مردان را ببندند. با این حال نباید فراموش کنیم که در زندگی مشترک این شناخت، اعتمادسازی، تعهد و اخلاق است که ضامن تداوم ازدواج و خوشبختی زوجین خواهد بود.