قدس آنلاین:  تیری که شهید «جواد فکوری» فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش کشورمان در چله گذاشت هم قرار بود تا دورترین نقاط سرزمین بعثی‌ها به پرواز درآید، تمام معادلات جنگی را به‌هم بریزد و سرنوشت جنگ را تغییر دهد. همان‌قدر غیرممکن، همان‌قدر دشوار و همان‌قدر حماسی. البته با این تفاوت که مثل تیر کاریِ آرش، تیرِ آخر نبود. از آن طرف تعداد صفحاتی که دستورکار این عملیات پیچیده را شرح می‌داد، دقیقاً ۹۹ صفحه بود. به همین خاطر نام بزرگ‌ترین عملیات نظامی نیروی هوایی ارتش کشورمان را گذاشتند «کمان۹۹».

یک شکست تمام عیار

بعدازظهر ۳۱ شهریور ۵۹ هواپیماهای بعثی با این پیش‌فرض که در یک حمله غافلگیرکننده، مراکز حساس عملیاتی تهران را از کار می‌اندازند و نیروی هوایی ایران را فلج می‌کنند تا نیروهای زمینی در عرض چند روز، شهر را اشغال کنند، وارد آسمان تهران شدند. الگوی نظامی‌شان هم حمله برق‌آسای نیروی هوایی ارتش رژیم‌صهیونیستی به مصر در جریان جنگ با اعراب در سال ۶۷ میلادی بود. هرچند بعثی‌ها با این حمله برق‌آسا، جنگ را آغاز و ایران را غافلگیر کردند اما طبق متر و معیارهای نظامی، اولین عملیات جنگی‌شان، یک شکست تمام عیار به حساب می‌آمد، چون هدف اصلی این عملیات که از کار انداختن نیروی هوایی ارتش کشورمان بود، تحقق پیدا نکرد.

طرح نبرد البرز

هرجور حساب کنید، کشوری که فقط یک سال و نیم از انقلاب در آن می‌گذرد و ارکان نظامی آنچنان مستحکمی ندارد، در خوشبینانه‌ترین حالت اگر بعد از یک حمله هوایی برق‌آسا دچار فروپاشی نظامی نشود، دست‌کم چند روزی را لازم دارد تا از شوک حمله خارج شود. ایران هم اگر طرح «نبرد البرز» که حدود یک سال پیش تدوین شده بوده را نداشت، فقط برای اینکه اندک خسارت‌های وارد شده به نیروی هوایی ارتش را جبران کند لابد چند روزی زمان می‌خواست. حالا اگر قرار بود بزرگ‌ترین عملیات نظامی نیروی هوایی ارتشش را انجام دهد که دیگر خودتان حساب کنید!

سابقه طرح «نبرد البرز» برمی‌گشت به جلسه هماهنگی آبان ۵۸ در ستاد مشترک ارتش. آن روزها رژیم بعث دست به تحرکات و اقدامات مشکوکی علیه نیروی هوایی ارتش کشورمان زده بود و ستاد ارتش هم برای مقابله با حمله احتمالی، طرح نبرد البرز را تدوین کرده بود. عملیاتی شدن این طرح پیچیده اما حدود هشت ماه زمان برد. یعنی اواخر تیر ۵۸ افسران عملیاتی نیروی هوایی، طرح نهایی و عملیاتی البرز را در ۹۹ صفحه تدوین و به تمام یگان‌ها ابلاغ کرده بودند. حتی تجهیزات مورد نیاز برای انجام این عملیات هم به یگان‌ها تحویل شده بود. یعنی همه چیز برای انجام بزرگ‌ترین عملیات نظامی نیروی هوایی ارتش آماده بود و فرماندهان فقط منتظر فرصتی بودند که طرحشان را عملیاتی کنند. به همین خاطر بلافاصله پس از حمله برق‌آسای عراق به کشورمان، با دستور شهید سرلشکر خلبان جواد فکوری، فرمانده نیروی هوایی ارتش، مسئولان عملیات یگان‌ها مشغول برنامه‌ریزی برای اجرای دستور عملیاتی نبرد البرز شدند. خلبانان خبره نظامی و طراحان عملیاتی هم در تمام پایگاه‌های هوایی جمع شدند و تا نیمه شب روی برنامه پروازی، نوع مأموریت و مشخص کردن اهدافی که باید هدف قرار بگیرد، کار کردند.

پیش از طلوع آفتاب

پیش از این اما ساعت ۱۶ روز ۳۱ شهریور یعنی دو ساعت پس از حمله هوایی عراق به کشورمان، چهار فروند هواپیما از پایگاه سوم شکاری همدان و چهار فروند از پایگاه شکاری بوشهر، در قالب عملیات «انتقام» به عراق حمله کرده و پایگاه الرشید و پایگاه شعیبیه را بمباران کرده بودند. بعثی‌ها هم لابد خیال می‌کردند ایران هرچه در چنته داشته را رو کرده و انتقامش را گرفته و ماجرا تمام شده است. یعنی با همه آمادگی و هوشیاری که لازمه شرایط جنگ بود، خاطرشان جمع شد که نیروی هوایی ایران، فعلاً و به این زودی‌ها زورش به عملیاتی گسترده و جدی‌تر نمی‌رسد. صبح روز یکم مهرماه اما جزئیات عملیات جدید ارتش با رمز «کمان۹۹» در اختیار واحدهای عملیاتی قرار گرفت و بزرگ‌ترین عملیات نظامی نیروی هوایی ارتش کشورمان، قبل از اینکه آفتاب در عراق طلوع کند، آغاز شد. پایگاه‌های هوایی تهران، همدان و بوشهر به علت در اختیار داشتن جنگنده بمب افکن‌های اف۴ یا همان فانتوم، در محور اصلی عملیات قرار گرفتند. قرار بود ۱۴۰ جنگنده ایرانی، آشیانه‌های جنگنده‌ها، محل‌های تعمیر و نگهداری هواپیماهای جنگی، باندهای پروازی پایگاه‌ها و فرودگاه‌ها، رادارهای شناسایی و پدافندی، برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها، مراکز مخابراتی، مخازن سوخت و مهمات، پالایشگاه‌ها و... را به عنوان اهداف اصلی عملیات، بمباران کنند. ۶۰ جنگنده هم وظیفه تأمین امنیت جنگنده‌های مهاجم کشورمان از داخل مرزها را بر عهده داشتند. چند تانکر سوخت‌رسان هم در مکان‌های امنی که دست دشمن به آن‌ها نرسد، مستقر شده بودند.

مرحله اول

در اولین مرحله از عملیات، جنگنده‌های اف۴ پایگاه همدان به‌عنوان اولین گروه به پرواز درآمده و بدون سوختگیری، اهدافی را که به مرزهای کشورمان نزدیک‌تر بودند در داخل خاک عراق بمباران کردند. چند دقیقه بعد هم، فانتوم‌های پایگاه شکاری تهران پرواز کردند و با سوخت‌گیری در نزدیکی مرزهای عراق، وارد این کشور شده و اهداف تعیین شده را بمباران کردند. تا دشمن به خودش بیاید، پایگاه بوشهر هم وارد عمل شد. ۴۰ فانتوم، همزمان روی باند این پایگاه نظامی قرار گرفتند و یکی پس از دیگری به سمت عراق به پرواز درآمدند. آسمان بغداد آن‌قدر شلوغ بود که وقتی فانتوم‌های پایگاه بوشهر به محل تعیین شده رسیدند، جنگنده‌های قبلی هنوز درحال بمباران اهدافشان از ارتفاع بالاتر بودند و اگر نبود مانورهای معروف خلبان‌های کشورمان، امکان داشت برخی از فانتوم‌ها، به اشتباه طعمه جنگنده‌های خودی شوند.

وقتی فانتوم‌های پایگاه بوشهربه آشیانه‌هاشان برگشتند، جنگنده‌های اف۵ پایگاه تبریز و دزفول وارد خاک عراق شدند و بمباران اهداف از پیش تعیین شده را شروع کردند. جهنمی که روی سر دشمن خراب شده بود فقط مرحله اول عملیات به حساب می‌آمد!

تا ۶۹ روز

چند دقیقه بعد مرحله دوم عملیات کمان۹۹ آغاز شد. هشت فروند فانتوم جدید که هر کدام به ۶ بمبMK۸۲، چهار بمب معمولی و موشک‌های راداری مسلح بودند، به همراه یک فروند فانتوم شناسایی، با هدف بمباران پایگاه هوایی الرشید در جنوب بغداد و فرودگاه بین‌المللی بغداد، از پایگاه تهران به پرواز درآمدند.فانتوم‌های تهران پیش از ورود به خاک عراق به دو دسته تقسیم شدند و با کم کردن ارتفاع، رادارهای پدافندی ارتش عراق را دور زدند و وارد خاک این کشور شدند. هرچند پدافند ارتش عراق پس از ورود فانتوم‌ها متوجه ماجرا شد و آسمان بغداد را گلوله‌باران کرد اما موج دوم عملیات‌هم با موفقیت کامل به پایان رسید. در مجموع، پایگاه‌های هوایی الرشید بغداد، کوت در استان العماره، موصل در استان نینوا، ناصریه در استان ذیقار، شعیبیه در استان بصره، پایگاه هوایی کرکوک در استان کرکوک، پایگاه‌های هوایی حبانیه شامل دو پایگاه تموز و هضبه در غرب بغداد، پایگاه هوایی ‌ام‌القصر، فرودگاه بین‌المللی بغداد و فرودگاه المثنی، توسط بمب‌افکن‌های ایرانی بمباران شدند. میزان خسارت‌های وارد شده به پایگاه هوایی الرشید به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های هوایی عراق، آن‌قدر زیاد بود که تا ۶۹ روز نتوانست عملیاتی شود.

پیچیده‌ترین عملیات هوایی جهان

اخبار حمله هوایی بی‌سابقه ایران به عراق، به‌سرعت در رسانه‌های دنیا پیچید. تعدادی از کارشناسان نظامی دنیا که هیچ جوره نمی‌توانستند باور کنند ایران در فاصله کمتر از ۱۰ ساعت از آغاز جنگ، بزرگ‌ترین عملیات هوایی تاریخش را رقم زده، اعلام کردند عملیات کمان۹۹، پیچیده‌ترین عملیات در تاریخ نبرد هوایی جهان بوده است! اما ماجرا زمانی پیچیده‌تر شد که رسانه‌ها اعلام کردند جنگنده‌های ایرانی، اهداف نزیک مرزهای سوریه و اردن را هم بمباران کرده‌اند. رادیو بغداد که روز گذشته اعلام کرده بود، عراق بیشتر پایگاه‌ها و باندهای پرواز هوایی ایران را بمباران کرده است و در پیامی از خلبان‌های ایرانی درخواست کرده بود خودشان را به عراق رسانده و پناهنده شوند، مجبور شد به نقل از صدام، ادعا کند: نفوذ جنگنده‌های ایرانی تا مرزهای اردن و سوریه، افسانه است و هواپیماهای ایرانی از سوریه به پرواز درآمده‌ و اهدافشان را در عراق بمباران کرده‌اند!

در این میان لقب «عقاب‌ها» را لابد رسانه‌های آن‌طرفی به خلبان‌های عملیات کمان۹۹ دادند. رسانه‌هایی که گزارش حمله برق‌آسای ایران را با آب و تاب فراوان در جهان منتشر می‌کردند. یک عکاس آمریکایی، همان زمان با انتشار تصویر فانتومی که در چند متری سطح زمین مانور می‌داد، در یکی از خبرگزاری‌های کشورش نوشته بود:«خلبان‌های ایرانی، با فانتوم‌هایشان مثل عقاب در بغداد مانور می‌دهند. این خلبان‌ها چنان لابه لای ساختمان‌های بغداد پرواز می‌کنند که ما مات و حیرت‌زده شده‌ایم».