مریم احمدی شیروان/

خداوند در آیات ۴۶ سوره کهف و ۷۶ سوره مریم با عنوان «وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ» وقف را ماندگارترین، پرسودترین و پرثواب‌ترین عبادت نامیده و در آیات ۱۷۷ بقره و ۹۲ آل عمران آن را اصلی‌ترین وسیله ارتقا به مقام عالیه ابرار قرار داده است؛ همچنین در آیه ۲۰ سوره مزمل «وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِکُم مِّنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا» نیز آن را بهترین و سودمندترین توشه آخرت معرفی کرده است. حجت‌الاسلام سیدحامد ملکوتی‌تبار، مدیر گروه پژوهشی انقلاب و تمدن نوین اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با ما درباره حوزه‌های مختلف وقف، به حدیث مشهوری از رسول خدا(ص) اشاره می‌کند که «اذا مَاتَ ابْنُ آدَمَ انْقَطَعَ عَمَلُهُ، الَّا فِی ثَلَاثٍ، صَدَقَةُ جَارِیَةٍ، أَوْ عِلْمٍ یُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدُ صَالِحُ یَدْعُو لَهُ»؛ یعنی هرگاه فرزند آدم بمیرد عمل او قطع می‌شود مگر از سه چیز؛ «صدقه جاریه» که همان وقف است، علمی که از آن سود برده شود یا فرزند صالحی که برای او دعا کند.

حجت‌الاسلام ملکوتی تبار با بیان اینکه وقف یکی از کلیدهای اصلی در رفع مشکلات مردم است، می‌گوید: وقف تأکید زیادی در نهادهای مختلف جامعه دارد و نهادهای آموزشی یکی از مواردی هستند که بسیار از آن کمک گرفته‌اند و توانسته‌اند با کمک وقف خدمات شایسته و گرانبهایی را به فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی ارائه کنند؛ وقف نهادی کارآمد است که همواره در ارتقای دانش و بینش اجتماعی مردم نقش اساسی دارد. به خصوص در ابعاد علمی و توسعه دانش بشری؛ تأسیس مراکز علمی مانند مدارس و حوزه‌های علمیه، مکتبخانه‌ها، دارالفنون‌ها، نظامیه‌ها، مراکز درمانی، کتابخانه‌ها، مساجد و دارالشفاها تنها نمونه‌هایی از آثار وقف در جامعه به شمار می‌آیند.

وقف پیشران تمدن نوین اسلامی است

او اضافه می‌کند: وقف پیشران تمدن نوین اسلامی است؛ تحقق عدالت اجتماعی، جلوگیری از تمرکز ثروت، رشد و توسعه زندگی عمومی، رفاه مردم و زیرساخت‌های آن بخشی از برکات وقف است که پیشران تمدن‌سازی خواهد بود. وقف از مشکلات مالی مردم گره‌گشایی کرده و با دور کردن فقر و محرومیت از جامعه سبب می‌شود عدالت اجتماعی در جامعه گسترده شده و اختلاف طبقاتی از بین برود.

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: متأسفانه اطلاع‌رسانی خوبی در زمینه وقف به مردم نشده؛ بسیاری از مردم نمی‌دانند وقف چیست و فکر می‌کنند تنها به مسجدسازی و مدرسه‌سازی ختم می‌شود. فرهنگ وقف، بین عموم مردم، فرهنگی ناشناخته است و رسانه‌ها و مسئولان کمتر به آن پرداخته‌اند. تألیفاتی هم که در این زمینه شده، بین محققان دست به دست شده و واقفان اصلی و مردم از این مصادیق کمتر برخوردار هستند.

ملکوتی تبار در پایان تأکید می‌کند: لازم است دایره وقف نسبت به نیازهای روز جامعه گسترش پیدا کند. وقف برای ازدواج، مسکن، اشتغال جوانان، درمان بیماران نیازمند، رسیدگی به محرومان و مستمندان، زندانیان و گرفتاران جامعه، وقف برای علوم و فنون روز و پیشرفت‌هایی که بشر به آن نیاز دارد، آموزش حرفه‌وفن به جوانان از جمله مواردی است که جامعه ما به آن نیاز دارد.