در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر سید محمدحسن جواهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از دلایل ناتوانی رضاخان به برداشتن حجاب از سر زنان ایرانی پرداختیم.

حفظ حجاب در دوره رضا خان بسیار دشوار بود

حجت‌الاسلام جواهری با اشاره به اقدامات رضا شاه پهلوی درباره کشف حجاب توضیح می‌دهد: او با تأسی از آتاترک به زدودن نمادهای دینی از جامعه اسلامی روی آورد و در نخستین اقدام کشف حجاب را با سرنیزه بر این ملت تحمیل کرد. در برابر این تهاجم شدید فرهنگی که داستان بلند و تأسف‌باری دارد، ‌ برخی از زنان مؤمن که در فرهنگ اسلامی رشد یافته بودند و به احکام اسلام ایمان و اعتقاد راسخ داشتند، ‌ به شدت مقاومت می‌کردند و خانواده‌های آن‌ها نیز همه‌جانبه به مدد آن‌ها برآمدند. در این شرایط، برخی از زنان مؤمن سال‌ها از منزل بیرون نمی‌آمدند. برخی به ندرت و با اسکورت و پنهانی در حد ضرورت رفت و آمد می‌کردند و برخی نیز به دلیل همین محدودیت‌ها صدمات جانی و جسمی را متحمل شدند. از رفتن به نزد پزشک خودداری می‌کردند و گرفتاری‌های زیادی را به جان می‌خریدند. این زنان مؤمن که با پایداری و حفظ حجاب در نقش سربازی برای اسلام ظاهر شدند، توانستند از شرف، کیان و نماد اسلام دفاع کنند و چراغ اسلام را در این مرز و بوم روشن نگاه دارند. این زنان مؤمن افزون بر ثواب حفظ حجاب که یکی از احکام ضروری اسلام است، ثواب مجاهدان اسلام را نیز در پرونده اعمال خود ثبت کردند و در تاریخ ایران تا ابد از خود نام نیک بر جای گذاشتند.

ضرورت تحکیم بنیان‌های فکری مردم

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می‌افزاید: از بررسی رخداد تاریخی کشف حجاب می‌توان دریافت که رضاخان قانون کشف حجاب را با فلسفه ‌باطلی همراه کرد؛ او حجاب را مانع ترقی و پیشرفت مردم معرفی کرد تا بتواند بر ذهن‌ مردم تأثیر گذاشته و به هدف خود بهتر و سریع‌تر دست یابد.

وی به نکته مهمی که حاصل مطالعه تاریخ است، اشاره کرده و می‌گوید: اگر پایه رفتار و فرهنگ مردم، ایمان و اعتقاد راسخ نباشد، به همان نسبت در پایبندی به آن در گاه سختی و فشار دچار لغزش و سستی و اهمال می‌شوند. از این رو در زمان کنونی که شرایط مناسب و مساعد است، نباید از تحکیم پایه‌های فکری و اعتقادی مردم غفلت کرد. پشتوانه ایمانی حجاب صرفاً همین حکم نیست، ‌ بلکه توجه همه‌جانبه به بنیادهای فکری و عملی مذهب و آیین است که می‌تواند راهگشا باشد. زنان مؤمن حاضرند سر بدهند، اما حجاب خود را هرگز، در نتیجه همین زن اگر بنیاد فکریش سست شود و یا خدای ناکرده به انحراف کشیده شود، حاضر است هرگونه مشکلی را تحمل کند، ولی حجاب را خیر؛ بنابراین نباید از تحکیم بنیان‌های فکری مردم و به‌ویژه زنان اولاً‌ به همه مبانی، معارف و احکام اسلام و ثانیاً‌ به صورت خاص حکم حجاب غفلت کرد.

مراقب رضا خان‌های امروزی باشیم

این پژوهشگر حوزه حجاب بیان می‌کند: زنان مؤمن هنگامی که با حجاب کامل از منزل بیرون می‌آیند، در حقیقت سربازانی هستند که از کیان دین محافظت می‌کنند و اجر آنان بسیار است؛ به‌ویژه زنان مؤمنی که به هنگام فشار روانی اجتماعی و محدودیت‌های گوناگون به حفظ حجاب اقدام می‌کنند. هرچه فشار اجتماعی و روانی و یا دیگر محدودیت‌ها و محرومیت‌ها بیشتر باشد، در پاداش الهی ممتازتر و برترند و باید دانست زنانی که مانند زنان مؤمن دوران رژیم ستمشاهی حجاب خود را در شرایط سخت و ناملایمات سرسختانه حفظ می‌کنند و مصائب و گرفتاری‌ها را به جان می‌خرند، مثال کسانی هستند که به فرموده قرآن:‌ «لا یَسْتَوی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ‌ الْفَتْحِ‌ وَ قاتَلَ أُولئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ کُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنی‌ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ»؛ کسانی از شما که پیش از فتح مکه انفاق کردند و جهاد نمودند با دیگران یکسان نیستند. آنان از جهت درجه از کسانی که پس از فتح مکه انفاق کردند و جهاد نمودند بلندپایه‌ترند. و خدا به هریک وعده نیکو داده است و خدا به آنچه انجام می‌دهید، آگاه است». علاوه بر این، حجاب اسلامی نمادی برای جامعه اسلامی است و این مطلب مستفاد از آیات قرآن است؛ زیرا حکم حجاب به دلیل اهمیت و جایگاه رفیع و نماد بودن آن زمانی نازل شد که جامعه اسلامی از جایگاه و توانمندی خوبی برخوردار بود.

جواهری در پایان تأکید می‌کند: روزی رضاخان با زورسرنیزه تلاش کرد حجاب را از زنان مؤمن این مرز و بوم بگیرد، اما به دلیل استحکام پایه‌های عقیدتی مردم موفقیتی تمام به دست نیاورد و به برکت جمهوری اسلامی ایران و انقلاب درونی مردم، تلاش‌های او به شکست انجامید، پس باید هوشیار بود که رضاخان‌های امروز به جای سرنیزه با سلاح شبهه‌افکنی به میدان آمده‌اند و همین مسئله هوشمندی بیش از پیش مسئولان و مردم را می‌طلبد. مبارزه در زمانه ما به مراتب دشوارتر و هوشمندانه‌تر است.