مریم احمدی شیروان/

حضرت فاطمه زهرا(س) گذشته از جایگاه ویژه‌ای که به عنوان دختر رسول‌الله(ص)، أم‌ الأئمة(ع) و آن‌گونه که ائمه هدی(ع) فرموده‌اند «جَدَّتُنا فاطِمَةُ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْنا» در میان شیعیان برخوردارند، مورد احترام و تکریم دیگر مسلمانان نیز هستند. به بهانه سالروز شهادت «سیدة نساءالعالمین» (به روایت ۷۵ روز) و برای پی بردن به جایگاه آن حضرت در منابع اهل‌تسنن، با خانم دکتر نهله غروی نایینی، استاد دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگر علوم اسلامی به گفت‌وگو پرداختیم که بخشی از آن را در زیر می‌خوانید.

هم صحابی، هم دختر رسول‌الله(ص)

دکتر غروی نایینی با بیان اینکه حضرت زهرا(س) هم صحابی پیامبر اکرم(ص) و هم دختر گرامی ایشان بودند، به همین دلیل از اهمیت بسیاری در میان مسلمانان برخوردارند، می‌گوید: از مواردی که در کتاب‌های اهل سنت دیده می‌شود، معرفی فاطمه بنت محمد(ص) یا بنت رسول‌الله(ص) است. کنیه آن حضرت در کتاب‌های اهل سنت «أم‌أبیها» و لقب آن حضرت «زهرا» است که إبن‌حجر عسقلانی در کتاب «الإصابة فی تمییز الصحابة» ذکر کرده است.

او به ازدواج حضرت زهرا(س) نیز اشاره کرده و تشریح می‌کند: ایشان خواستگاران زیادی از بین افراد متمول و سرشناس داشت اما پیغمبر(ص) با رضایت فاطمه(س) به ازدواج با علی بن ابیطالب(ع) رضایت داد. طبق منابع اهل سنت رسول خدا(ص)، فاطمه(س) را پس از جنگ احد به ازدواج علی بن ابی‌طالب(ع) در آورد. امام علی(ع) مالی نداشت و مهریه فاطمه(س) به پیشنهاد رسول خدا(ص) زره علی بن ابی‌طالب(ع) بود که پیامبر از غنائم جنگ بدر به او بخشیده بود. پیامبر(ص) فرمود که با یک سوم بهای آن عطریات خریداری شود و مابقی برای مراسم و لوازم خانه هزینه شود. این مطالب در منابع اهل‌سنت مانند کاتب واقدی، إبن عبدالبر، إبن أثیر جزری و عسقلانی آمده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تشریح می‌کند: ابن‌اثیر نقل کرده است که فاطمه(س) به خاطر سرزنش زنان و دختران که می‌گفتند چرا با فردی بی‌بضاعت ازدواج کرده‌ای، ‌گریست. رسول الله(ص) فرمود: به‌خدا قسم تو را به ازدواج فردی در آوردم که از همه عالم‌تر و صبورتر است و اول فردی است که اسلام آورد. بعد هم رسول خدا(ص) برای حضرت و نسل او دعا فرمود. آن‌گونه که در الطبقات الکبری و الإستیعاب نیز آمده، ثمره این پیوند، حسن، حسین، ‌زینب و ام‌کلثوم علیهم‌السلام بودند.

زهرا(س) یکی از بهترین زنان

این پژوهشگر یادآور می‌شود: در منابع اهل سنت گفته‌هایی از پیغمبر اکرم(ص) درباره حضرت زهرا(س) نیز وجود دارد؛ به طور نمونه در خبرهای معروفی آمده که بهترین زنان حضرت خدیجه(س)، مریم(س)، زهرا(س) و آسیه(س) هستند. این موضوع به چهار شکل گفتاری در کتاب‌های اهل سنت آمده و فاطمه(س) با این تعبیر از طرف پیغمبر(ص) ستوده شده است. مواردی هم از قول همسر پیغمبر(ص) داریم. عایشه گفت فردی از فاطمه راستگوتر نبود؛ پیغمبر(ص) وقتی می‌خواست سفر رفته یا کاری انجام دهند برای خداحافظی با فاطمه دیدار می‌کرد.

دکتر غروی نایینی عنوان می‌کند: عایشه نقل کرده است که وقتی پیغمبر(ص) در بستر احتضار بود، فاطمه(س) نزد او رفت. پیغمبر(ص) چیزی گفت که فاطمه(س) ابتدا گریه کرد و بعد هم خوشحال شد. از او پرسیدم که چرا گریه کردی و بعد خندیدی؟ پاسخی نداد؛ اما بعدها نقل کرد که پیغمبر(ص) ابتدا در مورد فوت خود مطلب گفت و بعد که فاطمه(س) گریه کرد، رسول الله برای دلداری او گفت تو اولین فردی هستی که به من ملحق می‌شوی و دوره این فراق کوتاه خواهد بود به همین دلیل فاطمه(س) خوشحال شد و خندید. بحث سوزاندن در خانه و صدمه زدن به حضرت زهرا(س)   نیز در منابع اهل‌سنت آن هم نه تنها در یک منبع که در چند منبع آمده است.

او اضافه می‌کند: از دیگر مواردی که در کتب اهل سنت آمده نقل طبری است که نوشته تا وقتی فاطمه(س) زنده بود علی بن ابی‌طالب(ع) سراغ هیچ زنی برای خواستگاری نرفت.

فدک، فراتر از میراث

این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: در کتاب عمررضا کحاله و ابن‌اثیر بحث حق‌خواهی فاطمه(س) آمده است. آن حضرت بعد از رحلت پیغمبر(ص) برای درخواست سهم خود از فدک اقدام کرد، شاهد آورد و دنبال حق خود بود؛ البته باید تکرار و تأکید شود این حق که فاطمه(س) خواهان آن بود را برای خود نمی‌خواست بلکه برای حمایت از امامت بود؛ زیرا برای هر حکومتی مسئله هزینه‌ها و امور اقتصادی از ملزومات برپایی و دوام آن است.

غروی نائینی در پایان به طبری و سندی که برای فدک آورده نیز اشاره کرده و تصریح می‌کند: در کتاب‌های اهل سنت آمده که حدود سه سال قبل از رحلت پیغمبر اکرم(ص) فدک در اختیار فاطمه(س) بود و اینطور نبود که فدک مال پیغمبر(ص) بوده و بعد به عنوان میراث منتقل شود؛ البته پیغمبر(ص) زمین‌های دیگری هم در خیبر داشت که یهودی‌ها به پیغمبر(ص) هدیه کرده بودند به دلیل این که بدون کشتار پیغمبر(ص) فاتح شده بودند؛ بنابراین فاطمه(س) غیر از فدک میراث دیگری هم داشت که ابن‌ابی‌الحدید در شرح نهج البلاغه آورده است.