محمود مصدق/
وضعیت اسکان موقت همراهان بیمار با گذشته هیچ فرقی نکرده است و بسیاری از آنان همچنان مجبورند در گرمای تابستان و سرمای زمستان در کنار خیابان‌ها و معابر اطراف بیمارستان‌های دولتی تهران و دیگر کلانشهرهای کشور بیتوته کنند، به این امید که عزیزشان از بیماری نجات پیدا کند.
این سومین بار در یک سال اخیر است که برای تهیه گزارش میدانی از وضعیت اسکان موقت همراهان مریض به سوی بیمارستان‌های تخصصی و فوق تخصصی دولتی در تهران می‌روم. مقصدم بیمارستان بزرگ امام خمینی(ره) یا همان بیمارستان هزار تختخوابی مشهور است. برای ارزیابی وضعیت موجود نیاز به زمان زیادی نیست. کافی است دقایقی کوتاه در اطراف این بیمارستان قدم بزنم تا حضور افرادی را شاهد باشم که مجبور شده‌اند به دلیل ناتوانی مالی و یا نداشتن فامیل و آشنایی در پایتخت، تا زمان ترخیص بیمارشان، روزها و شب‌ها را داخل اتومبیل و چادر مسافرتی صبح کنند و یا بدتر از این به چمن‌ها و نیمکت‌های داخل فضای سبز حاشیه بیمارستان پناه ببرند و از زیلو و پتو برای استراحتشان استفاده کنند.
تمام خیابان‌های اطراف بیمارستان به‌ویژه خیابان قریب و باقرخان در احاطه خودروهایی است که پلاک شهرستان دارند. داخل برخی از آن‌ها سه چهار نفر خوابیده یا استراحت می‌کنند.
چاره‌ای جز تحمل سرمای استخوان‌سوز ندارم
یکی از همین همراهان بیمار که از ماهشهر در استان خوزستان آمده است، می‌گوید به خاطر بیماری همسرش که از اختلالات روحی رنج می‌برد، مجبور شده است از هفته قبل اینجا باشد، چون هر آن ممکن است به وجودش نیاز باشد.
از علیرضا در خصوص دلیل انتقال همسرش به بیمارستان امام خمینی(ره) و اینکه چرا در این هوای برفی روی صندلی ایستگاه اتوبوس مشغول استراحت است، می‌پرسم که می‌گوید: بیمارستان‌های دولتی در خوزستان فاقد امکانات فوق تخصصی در زمینه بیماری‌های مغز و اعصاب است و به همین دلیل به توسعه پزشکان، همسرم را به اینجا می‌آورم؛ البته این چندمین بار است که این کار را انجام می‌دهم. بیشتر سعی می‌کنم در روزهای گرم سال همسرم را برای درمان به پایتخت بیاورم، چون ما در اینجا کسی را نداریم و از سوی دیگر هزینه هر شب اقامت در مسافرخانه‌ها و هتل‌های تهران حداقل بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است که پرداخت این رقم در توان من نیست. یعنی درآمدم در حد بخور نمیر است؛ بنابراین چاره‌ای جز تحمل سوز سرما و غم بیماری همسر ندارم تا ببینم فردا خدا چه می‌خواهد.
هزینه‌های درمانی از جیب بیماران
تابلو «همراه‌سرای جوادالائمه» در مقابل خیابان قریب نگاهم را به خود جلب می‌کند. می‌دانم وزارت بهداشت به کمک شهرداری‌ها برای اسکان موقت همراهان بیمار از چنین مراکزی بهره می‌گیرد. بر این اساس از علیرضا در خصوص اقامت در همراه‌سرای بیماران سؤال می‌کنم که پاسخ می‌دهد یک بار به آنجا مراجعه کرده، اما ظرفیت تکمیل بوده است ضمن اینکه اولویت را به خانواده‌ها می‌دهند.
خودم را به زن و مردی میانسال می‌رسانم که کنار اغذیه‌فروشی بیمارستان روی کارتن نشسته و کم کم دارند آماده می‌شوند تا صبحانه‌شان را که قرصی نان بربری و یک قالب پنیر است صرف کنند. مرد که چهره آفتاب سوخته‌اش نشان می‌دهد باید از اهالی مناطق گرمسیری ایران باشد به صرف صبحانه دعوتم می‌کند. می‌گوید از روستاهای اطراف خرم‌آباد برای درمان چشمان دختر ۱۶ ساله‌شان که دچار تومور شده، به بیمارستان امام خمینی آمده‌اند؛ چون در آنجا امکانات لازم برای درمان عزیزشان نبوده است وگرنه مجبور نبوده‌اند بابت خورد و خوراک و رفت و آمد این همه هزینه متحمل شوند.
محمد با اشاره به اینکه مسئولان فقط ادعا می‌کنند با اجرای طرح تحول سلامت هزینه پرداختی از جیب بیماران کاهش یافته است، می‌افزاید: اما واقعیت چیز دیگری است؛ به عبارت دیگر همچنان بخش عمده‌ای از هزینه‌های درمانی از جیب بیماران تأمین می‌شود.
پس از شنیدن درد دل‌های محمد راهی بیمارستان مرکز طبی کودکان می‌شوم. این مرکز در جنوب بیمارستان امام خمینی(ره) واقع است و روزانه هزاران نفر برای درمان خود یا عزیزانشان به اینجا مراجعه می‌کنند. امروز هم مثل همیشه جای سوزن انداختن در آن نیست. حیاط بیمارستان پُر از پدر و مادرهایی است که فرزند بیمارشان را در بغل گرفته‌اند و از این بخش به بخش دیگری می‌روند. بعضی‌ها که به نظر می‌رسد منتظر نوبت ویزیت و... هستند، آمده‌اند کنار نرده‌های سبز رنگ بیمارستان نشسته‌اند.
مرد ۳۰ سالهای که خود را ظهیر معرفی می‌کند از جمله کسانی است که بیش از یک هفته در این مرکز و اطراف آن سرگردان است. او که پس از ۱۰ سال صاحب فرزند شده است، می‌گوید: پس از تولد پسرم آریا متوجه شدیم مشکل تنفسی دارد، بنابراین او را به بیمارستان‌های مختلف در شهرستان گرگان بردیم که با انجام آزمایش مشخص شد فرزندم مبتلا به بیماری ریوی «سی اف» است. به هرحال پس از چند بار معاینه، پزشکان آنجا جوابم کردند. اما من و مادرش به لطف و کرم خدای مهربان امیدواریم. قطعاً خدایی که پس از ۱۰ سال به ما فرزندی هدیه کرده باز هم لطفش را از ما دریغ نخواهد کرد. بنابراین از یک هفته پیش به اینجا آمدیم تا بار دیگر معجزه خدای خود را ببینیم.
وی با اشاره به اینکه در تهران برخلاف گرگان هزینه‌های خدمات رفاهی خیلی گران است، می‌افزاید: شب اول حضورمان در تهران در یکی از هتل‌های محدوده میدان ۷ تیر اقامت کردیم که بابت آن بیش از ۳۰۰ هزار تومان پرداختیم. اما فردایش وقتی پزشک گفت فرزندم باید مدتی در بیمارستان بستری باشد ترجیح دادیم تا شب‌ها در داخل خودرو - پژو- خود بخوابیم. البته اگر این مرکز همراه‌سرایی داشت یا در نزدیکی آن مسافرخانه‌ای بود که هزینه اقامت در آن خیلی بالا نبود آن وقت آدم مجبور به تحمل غم مضاعف نمی‌شد.
نارضایتی همراهان بیمار که اغلب به دلیل امکانات درمانی نامناسب، از روستاها و شهرهای کوچک و دور افتاده راهی تهران و کلانشهرها می‌شوند اگرچه مورد تأیید مسئولان و تصمیم‌گیران حوزه بهداشت و درمان کشور است، اما آنان خود را مسئول تأمین اسکان موقت همراهان مریض نمی‌دانند. البته این درحالی است که همراهان مریض گاهی حتی نقش بهیار را برای مراکز درمانی ایفا می‌کنند، به طوری که اگر آنان نباشند به دلیل نبود پرستار و بهیار به تعداد کافی در بیمارستان‌های کشور، بسیاری از خدماتی که برای بیمار ضروری و حتی در مواردی حیاتی است از بین می‌رود و کسی نیست کار آن‌ها را انجام دهد.
تلاش فقط از منظر اخلاقی و اجتماعی است
دکتر کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این باره به قدس می‌گوید: بر اساس قوانین و مقررات کشور، وزارت بهداشت یا بیمارستان‌ها در زمینه تأمین فضای اقامتی خارج از بخش‌های بیمارستان برای همراهان بیمار هیچ مسئولیتی در ندارند. در واقع در قانون برنامه ششم یا در طرح تحول نظام سلامت در زمینه اسکان موقت همراهان بیمار بسته خدماتی تعریف نشده است، اما از آنجا که به دنبال ایجاد بیمارستان‌های مدرن در ایران طی چند دهه اخیر با معضل اسکان موقت همراهان مریضی که از نقاط دور کشور به تهران یا مراکز استان‌ها می‌آیند مواجه شدیم، از منظر مسئولیت اجتماعی و نگاه اخلاقی که بر وزارت بهداشت و نظام سلامت حاکم است تلاش شده با جذب منابع مختلف دولتی و همچنین استفاده از کمک خیران در کنار بیمارستان‌های بزرگ همراه‌سرا تأسیس شود که این برنامه در برخی از بیمارستان‌ها عملیاتی شده و در برخی دیگر هم در دستور کار است. یعنی هرجایی که امکانات فراهم بوده همراه‌سرا ایجاد شده است و همراهان بیمار می‌توانند به صورت موقت در آن اسکان یابند.
وی با بزرگ و مثبت خواندن برنامه یاد شده می‌افزاید: البته تعداد همراه‌سراهایی که تاکنون در کنار برخی از بیمارستان‌های بزرگ کشور ایجاد شده به هیچ وجه پاسخگوی نیاز مراجعه‌کنندگان نیست؛ بر همین اساس همراه‌سرا یکی از حوزه‌هایی است که خیران حوزه سلامت می‌توانند به آن ورود و سرمایه‌گذاری کنند؛ چون این اقدام می‌تواند باری از دوش خانواده‌های دارای بیمار بردارد.
وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت از ورود خیران و همه دستگاه و نهادها به حوزه یاد شده استقبال می‌کند، می‌افزاید: البته وزارت بهداشت همت می‌کند بتواند برای ساخت بیشتر همراه‌سراها منابع لازم را تأمین کند و این اقدام در سالهای آینده نیز ادامه خواهد داد. ضمن اینکه در سالهای اخیر برای رفع مشکل یاد شده تدابیری اندیشیده شده است، چون بسیاری از بیماران لزوماً نیازی ندارند از بیمارستان‌های تهران خدمات بگیرند. البته اجرای این راهکار مستلزم اجرای نظام ارجاع در کشور است که اگر این اتفاق بیفتد تا حد بسیار زیادی از مراجعات بیماران برای درمان در پایتخت و مراکز استان‌ها جلوگیری می‌شود. البته قاعدتاً تعدادی از بیماران باز هم برای دریافت خدمات درمانی مجبور می‌شوند به مراکز استان‌ها بیایند؛ به همین دلیل در تلاش هستیم با تأمین منابع لازم، در کنار هر بیمارستان بزرگی یک همراه‌سرا دایر کنیم.
وجود ۷۲ همراه‌سرا در کل کشور
دکتر محمدهادی ایازی که تا پیش از انحلال رسمی معاونت اجتماعی وزارت بهداشت در ابتدای سال جاری عهده‌دار این سمت بود، در خصوص برنامه‌های وزارت بهداشت برای اسکان همراهان بیماران می‌گوید: شبکه‌ای راه‌اندازی شده که همراه‌سراهایی که در سراسر کشور فعالیت دارند در آن عضو شوند؛ هیئت مدیره‌ای برای آن‌ها انتخاب و اساس‌نامه فعالیت آن‌ها تنظیم شده و به تأیید وزارت کشور رسیده است.
وی با اشاره به اینکه هیئت مدیره مکلف شده افرادی را که نیاز به همراه‌سرا دارند شناسایی کنند، می‌افزاید: همچنین نرم‌افزاری طراحی شده است که در اختیار مددکاری اجتماعی بیمارستان قرار می‌گیرد تا افرادی که به بیمارستان مراجعه کرده و همراه دارند از طریق آن به هتل و مسافرخانه‌هایی طرف قرارداد معرفی و به صورت رایگان اسکان داده شوند.
ایازی می‌گوید: این موضوع در بیشتر شهرهای بزرگ کشور نهایی شده است. در تهران همراه سرای بهشت ثامن‌الامه راه‌اندازی شده که دارای ۱۲۰ تخت است؛ باید تلاش شود کمبودها برطرف شوند.
وی تصریح می‌کند: در حال حاضر ۷۲ همراه‌سرا در کشور فعالیت می‌کنند اما نیاز قطعی مشخص نیست و باید بر مبنای نیاز بیمارستان میزان تخت‌های مورد نیاز همراهان مشخص شود.
خلاصه کلام اینکه وزارت بهداشت خود را مکلف به ارائه هیچ خدماتی در فضای اقامتی خارج از بیمارستان‌ها نمی‌داند و از سوی دیگر وضعیتی که بر وزارت بهداشت و شهرداری‌ها سایه انداخته به گونه‌ای است که حتی اگر از بُعد اجتماعی بخواهند در این راستا گام‌هایی بردارند عملاً نمی‌توانند. از این رو به نظر می‌رسد تنها راهی که برای ایجاد همراه‌سراهای بیشتر می‌ماند ورود و مشارکت خیران در این حوزه است، وگرنه سرگردانی همراهان بیمار در اطراف بیمارستان‌های بزرگ کشور همچنان تداوم دارد. برای این گونه افراد که جایی برای اسکان موقت ندارند بارش باران و برف در کلانشهرها نه تنها نشانه نعمت نیست بلکه بیشتر نشانه نقمت است.
نظر شما