بیست و نهم دی رسید. روز هوای پاک. از سال ۷۴ که این روز به نام هوای پاک نام‌گذاری شد چقدر هوای شهرهایمان پاک بوده است؟ شواهد بیانگر آن است که هوا پاک‌تر که نشده، هر سال، هر ماه و هر روز آلوده‌تر و کثیف‌تر هم شده است. بالا و پایین کردن داده‌های آماری این را می‌گوید نه من، نه مردم و نه هیچ مسئولی.

منظور از مسئول فرد پشت میزنشین فلان اداره و فلان نهاد نیست. گرچه همه چیز از پشت همان میز فرماندهی می‌شود. مسئول تا می‌خواهد از پاکی هوا بگوید پیش از آن از کمبود پول و بودجه سخن می‌گوید.

یعنی اگر پول باشد هوای پاک هم داریم. نمی‌دانستم هوای پاک را هم می‌شود با پول خرید! پاسخ مسئول شاید این باشد که شما پول را روی جنازه بگذار زنده می‌شود! غافل از اینکه همین جنازه هم ممکن است محصول درایتی باشد که آقا یا خانم مسئول به کار نبسته تا او که می‌توانست سال‌های بیشتری نفس بکشد قلبش از تپش بیفتد و به آمار سرسام‌آور مرگ و میرهای ناشی از مشکلات قلبی ریوی شهرهای آلوده اضافه شود. آماری که بالاترین شاخص در بین عوامل مرگ و میر را دارد. هنوز هم عادت داریم به پراید گیر بدهیم که سالانه فلان قدر از جان اطرافیان ما را می‌گیرد در حالی که تلفات این چهار چرخ کره‌ای قدیم و حالایی وطنی در رده‌هایی خیلی پایین‌تر از مرگ و میر ناشی از مشکلات قلبی و عروقی قرار دارد. چه اینکه تردد پراید و همکارانش در خیابان‌های شهر روزانه چندین تن آلودگی را میهمان ریه‌های ما می‌کند و اینجا هم آن‌ها سهمی قابل توجه در مرگ خاموش این مردم دارند!

•        تردد میلیونی خودروها و آلودگی نیروگاه توس

آمار خودروهای مشهد که یک و نیم میلیون باشد حساب و کتاب کنید ببینید هر روز چقدر موتور این خودروها هوا را می‌بلعند و آلودگی تولید می‌کنند تا ما نتوانیم راحت نفس بکشیم. موتور صنعتی‌ها را هم به این جمع اضافه کنید صنایعی که گرچه برای پالایش آلایندگی‌های آن‌ها هر روز دایره سخت‌گیری‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود اما هنوز هم سهمی قابل توجه دارند. بدبختی این است که ابرصنایع آلاینده‌ای که اکسیژن از هوای مشهد می‌گیرند و به جای آن دود و ذرات معلق پس می‌دهند سند مالکیتش به نام دولت و شرکت‌های دولتی خورده است؛ نیروگاه توس یکی از آن‌هاست. سرخس همین بیخ گوش ما یکی از بزرگ‌ترین منابع گازی کشور است اما هنوز باید از مازوت برای راه‌اندازی نیروگاه توس استفاده شود. مازوتی که از اصفهان می‌آید و حتی اصفهانی‌ها هم دیگر از آن برای نیروگاه‌هایشان استفاده نمی‌کنند! سهم نیروگاه توس را برخی از کارشناسان همسنگ با تمامی یک میلیون و ۵۰۰هزار خودرویی می‌دانند که روزانه در شهر مشهد تردد می‌کنند!

•        تردد قطارها در قلب شهر

ریل قطارها درست از وسط شهر مشهد می‌گذرد و در قلب آن متوقف می‌شود. چندین رام قطار هر روز به مشهد می‌آید و از آن خارج می‌شود؟ چه میزان آلایندگی و آلودگی از دودکش این قطارها میهمان آسمان مشهد می‌شود کسی نمی‌داند یا هنوز دقیق در موردش اظهارنظر نشده است اما این را خیلی‌ها گفته‌اند که حرکت قطار داخل شهر آلودگی شبیه به نیروگاه را برای هوای مشهد رقم می‌زند!

•        تخلیه ده‌ها تن دود هواپیماها روی سر شهر

از روی زمین به آسمان برویم. دقت کنید ببینید در هر ساعت چند هواپیما در آسمان مشهد می‌توانید ببینید. خط پرواز این پرنده‌های آهنین درست از روی شهر می‌گذرد. هواپیماها با عبور از آسمان مشهد آلودگی و ده‌ها تن دود و آلودگی را روی سر مردم تخلیه می‌کنند! داستان غم‌انگیزی که می‌توان آن را جور دیگری تغییر داد؛ با عوض کردن خط پرواز این پرنده‌ها.

•        تخریب طبیعت

اگر برای تنفس هوایی پاک به طبیعت و کوه پناه ببریم باز هم با مناظری غم‌انگیز از تخریب آن‌ها مواجه می‌شویم و خواهیم دید که تنفسگاه‌ها و ریه‌های شهر را تخریب کرده و جایش برج و بزرگراه ساختند! اینجا غیبت همان مسئول دلسوز را شدید احساس می‌کنیم که اگر چشم‌هایش باز بود اجازه نمی‌داد این چنین چهره طبیعی شهر به هم بریزد.

راستی داستان سیاهه منابع آلاینده شهر مشهد به  کجا رسید؟ انگار تفاهم‌نامه شهرداری با دانشگاه صنعتی شریف در حد همان تفاهم باقی مانده و قرار نیست حالا حالاها فهرستی از منابع آلاینده شهر قطار شود. ابتدای پاییز ۹۸ زمانی بود که برای اجرایی شدن این تفاهم‌نامه در نظر گرفته شده بود. پاییز تمام شد زمستان هم دارد به نیمه می‌رسد اما از سیاهه خبری نیست!

اصلاً چه لزومی به سیاهه؟ چند صد میلیون پول بی‌زبان را صرف این کنیم که عوامل آلاینده مشخص شوند! اکنون هم بدون این هزینه‌ها شاخص‌ها را همه می‌دانند حتی همان بچه دبستانی، نیازی به ورود دهان پرکن دانشگاه صنعتی شریف نیست.

تصورش سخت است اما فکر کنید خودمان رعایت کنیم و هر روز این حجم از خودرو را از خانه خارج نکنیم. فاز سوم فرودگاه مشهد زودتر به سرانجام برسد. برای راه‌آهن چاره‌اندیشی شود و نیروگاه با ممنوعیت استفاده از مازوت مواجه شود. چقدر هوای شهرمان تمیزتر خواهد شد.