معارف / مریم احمدی شیروان/

 امروز سیزدهم جمادی‌الثانی، سالروز وفات جانسوز حضرت ام‌البنین(س) است؛ شیرزنی که در کنار تمام فضائل و افتخاراتش، مادر چهار شهید از جمله اباالفضل العباس(ع) بود. بی‌شک برای تربیت فرزندانی این‌گونه فداکار و بی‌نظیر، مادر جایگاه ویژه‌ای دارد و به همین دلیل روز وفات این بانوی بزرگوار «روز تکریم مادران و همسران شهدا» نام‌گذاری شده است؛ مادران و همسرانی که در دوران مبارزه علیه رژیم ستمشاهی، هشت سال دفاع مقدس و امروز در جریان دفاع از حرم اهل‌بیت(ع)، یاد بانوان بزرگ صدر اسلام را زنده کردند. برای تبیین بیشتر شخصیت این بانوی بزرگوار با دکتر سعید طاووسی مسرور، پژوهشگر تاریخ تشیع و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

ام‌البنین(س) مادر چهار شهید کربلا

دکتر طاووسی مسرور در بیان ویژگی‌های حضرت ام‌البنین(س) می‌گوید: فاطمه از قبیله بنی‌کلاب از همسران بزرگوار امیرالمؤمنین(ع) بود. کنیه او به خاطر چهار پسر رشیدی است که برای امام(ع) به دنیا آورد که به ترتیب عباس، عبدالله، عثمان و جعفر نام دارند و هر چهار نفر در روز عاشورا و در سنین 34، 25، 21 و 19 سالگی به شهادت رسیدند. برادر علی(ع) –عقیل- که به علم نسب‌شناسی آشنایی داشت، این بانو را برای ازدواج با امیرالمؤمنین(ع) معرفی کرد؛ زیرا خاندان او در شجاعت بی‌مانند بودند و از این ازدواج فرزندانی دلاور به دنیا می‌آمد.

او اضافه می‌کند: در مورد شخصیت حضرت ‌ام‌البنین(س) گزارش‌های زیادی به ما نرسیده است و گزارش‌ها و روایات محدودی در این حوزه وجود دارد. به طور کلی در طول تاریخ، مورخان و محدثان اخبار مربوط به بانوان را کمتر انعکاس داده‌اند، اما گزارش‌هایی که از طریق مورخان، رجال و اهل علم به ما رسیده از شرف، فضیلت، بزرگواری و وفاداری خانم ‌ام‌البنین(س) حکایت دارند.

این پژوهشگر تاریخ به روایتی از آن حضرت اشاره کرده و تشریح می‌کند: پس از واقعه کربلا بشیر به فرمان امام سجاد(ع) وارد مدینه شد تا خبر بازگشت اسرای آل‌الله را بدهد. در راه‌ ام البنین(س) به بشیر برخورد و پرسید: ‌ای بشیر از امام حسین(ع) چه خبر داری؟ بشیر گفت: ‌ای ‌ام‌البنین(س) خدا تو را صبر دهد که عباست کشته شد؛‌ ام‌البنین(س) گفت: از حسین(ع) به من خبر بده. به این صورت بشیر خبر شهادت یک یک فرزندانش را داد. اما ‌ام‌البنین(س) پیاپی از امام حسین(ع) خبر می‌گرفت و می‌گفت: فرزندان من و آنچه در زیر آسمان است فدای حسین(ع). او شخصی بود که شهادت پسرانش در برابر شهادت و مصیبت امام حسین(ع) برای او موضوعیت نداشت.

تربیت فرزندانی که فدایی ولایت بودند

طاووسی مسرور با اشاره به عزاداری‌های منحصر به فرد ام‌البنین(س) اضافه می‌کند: این عزاداری‌ها همه برای زنده نگه داشتن یاد واقعه عاشورا در بین مردم و جلوگیری از کمرنگ شدن آن بود؛ همان‌طور که امام سجاد(ع) نیز پس از واقعه عاشورا و در سراسر عمر خود هیچ وقت گریه و عزاداری را ترک نکرد. ام‌البنین(س) بانویی شرافتمند بود که سعی می‌کرد از فاطمه زهرا(س) تبعیت کرده و الگو بگیرد و خود و فرزندانش را فدایی ولایت قرار دهد.

او با تأکید بر نقش حضرت ام‌البنین(س) در الگودهی به زنان و جامعه می‌گوید: اهمیت این نقش به این دلیل است که برخی صاحبنظران روش الگوپردازی را سریع‌ترین، طبیعی‌ترین و مؤثرترین روش تربیتی می‌دانند و بی‌شک نمونه عینی آن نقش نهادینه‌ای در تربیت دارد؛ مسیری که‌ ام‌البنین(س) پیمود باید چراغ راه تمامی بانوان جامعه ما شود؛ او قدر نعمتی که خدا به او داد را می‌دانست.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید می‌کند: چهار پسر او که در کربلا به شهادت رسیدند حاصل تربیت مادر بودند؛ شاید برخی بگویند این روحیه در پسران مربوط به تربیت امیرالمؤمنین(ع) است که به‌طور قطع همین‌طور هم بوده، اما باید بدانیم برخی از فرزندان امیرالمؤمنین(ع) در کربلا شرکت نکرده و نه تنها امام حسین(ع) را همراهی نکردند حتی مخالف حضور امام حسین(ع) در کربلا بودند؛ به طور مثال عمر بن علی بن ابیطالب که از مادر دیگری است، حضرت را همراهی نکرد و برادرش را تنها گذاشت.

ام‌البنین(س) الگوی تمام زنان انقلابی

این پژوهشگر می‌افزاید: چهار پسر ام‌البنین(س) که همگی در دوره درخشان زندگی خود بودند در اوج جوانی خود را فدای امام حسین(ع) و ولایت کردند؛ رفتاری که سبب شد در خط مستقیم و با ثبات قدم بردارند حاصل تربیت مادری والامقام است.

دکتر طاووسی مسرور در پایان با اشاره به نام‌گذاری این روز به نام تکریم مادران و همسران شهدا نیز می‌گوید: باید به نقش مهم و اثرگذار مادر در تربیت فرزندانی انقلابی و ولایتمدار بیشتر پرداخته شود. در تحقیقی که به‌تازگی انجام شده، بیان شده است افراد ولایتمدار، حق‌طلب و حق‌مدار در مدینه و نیز دشمنان و مخالفان حضرت علی(ع) همه از مادرشان الگو گرفته بودند؛ باید تلاش شود در الگوها بر ماهیت بشری، ویژگی‌های قابل تعمیم و نیز معاصرسازی الگو تکیه شود؛ همچنان که مادران و همسران شهید از ویژگی‌های وفا، ادب و جانفشانی در راه ولایت ام‌البنین(س) درس گرفتند.