قدس آنلاین:  تقریباً از همان روز اول هم معلوم بود که ماجرا برای آمریکایی‌ها فقط به همین جا ختم نمی‌شود. خرداد ماه گذشته که پهپاد پیشرفته و گرانقیمت «گلوبال هاوک» توسط پدافند ضدهوایی ایران، دچارضربه مغزی غیرملایم شد، اهمیت ماجرا فقط سرنگونی یک پهپاد غیرقابل شکار یا قدرت پدافندی ایران نبود. حتی وقتی نخستین تصاویر از تکه پاره‌های پهپاد آمریکایی که از اعماق دریا بیرون کشیده شده بود، مقابل دوربین‌ها به نمایش درآمد تا من و شما به قدرت پدافندی کشورمان افتخار کنیم، آمریکایی‌ها شاید چندان نگران حیثیت و یا بر باد رفتن اقتدار نظامی‌شان نبودند. آن‌ها اگرچه بروز نمی‌دادند اما بشدت نگران تکرار ماجرای «آرکیو-۱۷۰» بودند و البته به این امید داشتند که دستگاه‌های پیچیده و اطلاعات فنی پرنده پیشرفته‌شان، در انفجار از بین رفته و یا در اعماق دریا گم و گور شده باشد و دست کسی به آن نرسد.

آن که زودتر رسید

علاوه بر بهت زدگی آمریکایی‌ها در ساعات نخست اعلام خبر و یا عصبانیتی که رسانه می‌گفتند، ترامپ به آن دچار شده، پشت پرده اما نوعی دستپاچگی هم انگار وجود داشت. خبرگزاری‌های آمریکایی نوشتند: «رئیس جمهور تاکنون دو گزارش جدا و مفصل درباره نحوه و دلایل هدف قرار گرفتن پهپاد گلوبال هاوک دریافت کرده و در حال بررسی آن‌هاست. پرزیدنت ترامپ در واکنش به این ماجرا گفته است ایران اشتباه بسیار بزرگی را مرتکب شده است»! دیگر رسانه‌های آمریکایی هم از برگزاری یک نشست فوری در کاخ سفید خبر دادند. آن‌ها همچنین خبر دادند مقام‌های آمریکایی از اظهارنظر درباره محتوای این نشست خودداری کرده‌اند، اما به گفته منبع مطلع، هم «پاتریک شاناهان» سرپرست مستعفی وزارت دفاع آمریکا و هم «مارک اسپر» جانشین وی، در این نشست حضور دارند. منابع آگاه اعلام کردند، آمریکا در تلاش است تا قطعات باقی مانده از لاشه پهپاد سرنگون ‌شده را یافته و جمع‌آوری کند.

نکته مهم خبرهای آن روز همین جملات آخر بود که آمریکا دارد تلاش می‌کند قطعات هواپیما را یافته و جمع‌آوری کند. واضح است که وقتی اقتدار و ابرقدرتی آمریکا در منطقه‌ای از جهان هدف قرار می‌گیرد و متلاشی می‌شود، آن‌ها قرار نیست تکه پاره‌های این اقتدار و توان متلاشی شده را یافته تا مثلاً آن را سرهم کنند یا اینکه مانع شوند ایران آن را در جایی به نمایش بگذارد. در ماجرای اخیر سقوط یا هدف قرار گرفتن هواپیمایشان در افغانستان نیز دیدید که آن‌ها مدعی شدند در سریع‌ترین زمان ممکن به منطقه رسیده و بقایای لاشه هواپیما را منهدم کرده‌اند!

واقعیتی که در روزهای نخست کمتر کسی در فضای عمومی و هیجانی به آن توجه کرد، این بود که ممکن است اسرار و اطلاعات خاصی از دستگاه‌های فوق پیشرفته پهپاد آمریکایی به دست ایرانی‌ها بیفتد.

شکار فناوری

مرحله اول رونمایی از بقایا و لاشه ابرقدرتیِ آمریکا، فقط یک پیش‌نمایش بود تا خاطر مردم دنیا جمع شود که خبر، شایعه و یا ادعای ایران نیست و پهپاد جاسوس در حریم هوایی ایران هدف قرار گرفته و ساقط شده است. مرحله بعد اما ماند برای روزهای دهه فجر که هم برخی قطعات و تجهیزات پهپاد ساقط شده به نمایش در بیاید و هم مشخص شود که ایران فقط یک پهپاد را ساقط و منهدم نکرده است. عملیات شکار گلوبال هاوک، در واقع به دام انداختن فناوری‌های پیچیده و خاص هم بود. خبرگزاری‌های داخلی کم کم با تیتر: «یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای SAR دنیا به دست سپاه افتاد» شروع به اطلاع‌رسانی درباره دستاورهای این ماجرا کردند و در شرح آن هم نوشتند: «با بررسی تخصصی و دقیق اجزای به نمایش درآمده توسط نیروی هوافضای سپاه، کلام مشخص است که یکی از قطعات بسیار مهمی که بدست نیروهای مسلح و صنایع دفاعی کشورمان افتاده، رادار خاص و بسیار پیشرفته نصب شده روی این پهپاد است که می‌تواند در آینده نزدیک، در توسعه نسل جدید رادارهای ایرانی بسیار مؤثر باشد... رادار مذکور، بخش حساس و ویژه پهپاد محسوب می‌شود و یک رادار آرایه فازی فعال با حالت‌های مختلف عملیاتی از جمله وضعیت SAR است که می‌تواند در شرایط مختلفی بسیار راهگشا باشد».

SAR یعنی چه؟

اطلاعات منتشر شده درباره سیستم‌های راداری می‌گویند: «براساس یک تقسیم‌بندی کلاسیک، رادارهای تصویرگر را می‌توان به دو دسته بزرگ یعنی رادارهای آرایه - حقیقی (RAR) و رادارهای آرایه - ترکیبی (SAR) تقسیم‌بندی کرد که هر کدام ویژگی‌ها و اهمیت خاص خود را دارند. در سال‌های اخیر رادارهای روزنه مصنوعی یا همان سار ( Synthetic Aperture Radar) توسعه چشمگیری در دنیا پیدا کرده و به نوعی از رادارها اطلاق می‌شود که برای امور نقشه‌برداری و تصویربرداری از سطح زمین به کار می‌روند. معمولاً این فناوری در هواپیماهای شناسایی با اهداف نظامی و غیرنظامی کاربرد دارد. امواج رادیویی این رادار در دفعات بالا با سرعتی زیاد به سطح مورد نظر تابیده شده و پس از بازگشت تصویری دو بعدی از سطح مورد نظر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. کاربرد اصلی این فناوری در امور نظامی و تهیه نقشه از مناطق مختلف است به گونه‌ای که در جدیدترین مدل‌های موجود SAR قابلیت تهیه تصاویری با قدرت تفکیک ۱۰ سانتیمتر وجود دارد». اگر احساس می‌کنید بحث دارد خیلی تخصصی و پیچیده می‌شود و ممکن است من و شما را به سرگیجه دچار کند، بگذارید خیلی ساده توضیح بدهیم که گلوبال هاوک وقتی مثلاً در ارتفاع ۱۸ هزار پایی در حال پرواز است می‌تواند بخش وسیعی از کشور ما را جوری تصویربرداری کند که حتی ردپای یک انسان روی ماسه‌ها و خاک‌های کویر مرکزی در آن مشخص باشد!

SAR ندیده نیستیم

البته این جور هم نیست که تا قبل از انداختن گلوبال هاوک، ایران چیزی درباره این نوع از رادارها نشنیده و ندیده باشد. از آنجایی که رادارهای SAR از جمله تجهیزات سنجش از دور محسوب می‌شوند، ایران در سال‌های گذشته نیز قدم‌هایی برای ساخت این نمونه از رادارها برداشته که از جمله آن‌ها ساخت یک نمونه رادار SAR هواپایه توسط پژوهشگاه فضایی ایران است. نمونه دیگر آن هم رادار «ابصار» است که برای مصارف نظامی در کشورمان توسعه داده شده و از آن استفاده می‌شود. اما اطلاعاتی که به‌تازگی منتشر شده‌اند، حکایت از این دارند که: «رادار AN/ZPY-۳ که از گلوبال هاوک ساقط‌ شده بدست آمده یک رادار چند منظوره فعال (MFASR) باند X ساخت شرکت سازنده پهپاد ترایتون یعنی Northrop Gruman است که به عنوان رادار اصلی این پهپاد به منظور نظارت بر عملیات دریایی و شناسایی اهداف سطحی در دریا عمل می‌کند. این رادار که به دلیل اسکن الکترونیکی و همچنین چرخش مکانیکی آن قادر به پوشش ۳۶۰ درجه اطراف خود است، می‌تواند منطقه وسیعی را در دریا و یا خشکی اسکن و نقشه‌برداری کند که بنابر ادعای شرکت سازنده در کاتالوگ مربوط به این هواپیما می‌تواند در یک روز منطقه‌ای را به وسعت ۳.۶ میلیون مایل مربع اسکن و نقشه‌برداری کند».

فقط این نیست

همه این‌ها خبرها و اطلاعاتی بود که ۲۰ بهمن ماه منتشر شد. اطلاعات جدیدتر که به فاصله سه یا چهار روز بعد، روی خروجی خبرگزاری‌ها آمد، نشان می‌دهد تجهیزات بدست آمده از پهپاد آمریکایی فقط همین رادار عجیب و غریب نیست. «مشرق» در این باره نوشت: «از دیگر قطعات بدست آمده از این پهپاد، چندین واحد الکترونیکی کنترل و پردازش از جمله سوپر کامپیوتر و پردازنده اصلی ترایتون است. منبع تغذیه ولتاژ بالا، مودم لینک دید مستقیم، واحد حسگرهای الکترونیک، واحد مدیریت محموله و مودم لینک ماهواره‌ای هم هستند که هرکدام از آن‌ها به دلیل برخورداری از فناوری ساخت بالا، قطعاتی ارزشمند و یا به تعبیر فرمانده نیروی هوافضای سپاه یک «گنج» محسوب می‌شوند که اطلاعات آن‌ها قابل بهره‌برداری است». به این‌ها اضافه کنید ارابه‌های فرود و چرخ‌های پهپاد را گویا کاملاً سالم مانده‌اند.

در ضمن قسمت‌هایی از واحد کنترل ترمز آن هم که وظیفه تنظیم فشار ترمز و کاهش سرعت هواپیما پس از فرود بر زمین را دارد سالم به دست برو بچه‌های سپاه افتاده است.

و اما موتور

 از همه مهم‌تر موتور خاص پهپاد آمریکایی است که وقتی آن را کنار دیگر تجهیزات پیدا شده قرار می‌دهیم، شاید روزی امکان مهندسی معکوس پهپاد گلوبال هاوک را به متخصصان کشورمان بدهد. خبرگزاری‌ها در این باره نوشتند: «بر اساس یک تصویر گرافیکی منتشر شده از قطعات جدید این پهپاد، یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات آن که اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارد، موتور توربوفن AE۳۰۰۷H است.

این موتور توربوفن ساخت کمپانی Rolls-Royce آمریکا که این نمونه خاص آن مخصوص پهپادهای خانواده گلوبال هاوک توسعه یافته است، قابلیت پرواز طولانی مدت در ارتفاع ۷۰ هزار پا (بیش از ۲۱ کیلومتر) را دارد که نخستین تست آن در این ارتفاع در سال ۱۹۹۶ میلادی انجام شده است.

این موتور توان ایجاد۸۵۰۰ پوند قدرت خروجی را دارد و از نوع High Bypass است که توان تولید مقدار بیشتری نیروی تراست را نسبت به موتورهای Low Bypass دارد. این موتور ۲۹۲ سانتیمتر طول، ۹۸ سانتیمتر قطر و کمپرسور آن ۱۴ مرحله فشار قوی است. این مدل از موتورهای هوایی که تاکنون بیش از ۳۴۰۰ فروند از آن تولید شده است و بیش از ۲۳ میلیون ساعت پرواز مطمئن را ثبت کرده است، نمونه‌های مختلف آن علاوه بر نصب روی پهپادهای خانواده گلوبال هاوک، روی جت‌های امبرائر-۱۴۵ و یک نمونه از جت‌های کمپانی سسنا نیز نصب شده است».

با توجه به آنچه گفتیم و دیگران گفتند آیا به نظر شما باید منتظر بود که متخصصان کشورمان چند سال دیگر با مهندسی معکوس، نسخه ایرانی گلوبال هاوک را رونمایی کنند؟