قدس آنلاین:  اهل‌بیت(ع) اسوه‌های بی‌بدیلی در تمام ساحات زندگی بشریت هستند و بی‌تردید مشکلاتی که انسان امروز با آن دست به گریبان است، با مراجعه به سیره و سبک زندگی معصومین(ع) حل شدنی است. تقارن سالروز شهادت امام هادی(ع) با روز امور تربیتی و تربیت اسلامی، بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگو با آیت‌الله سیدهادی رفیعی‌پور علوی، مدیر مؤسسه امام هادی(ع)، به سیره تربیتی دهمین پیشوای برحق شیعیان بپردازیم.

رفتار امام هادی(ع) دشمن اهل‌بیت(ع) را به دوست تبدیل کرد

آیت‌الله رفیعی‌پور با بیان اینکه هدایت اصلی‌ترین وظیفه ائمه اطهار(ع) است، می‌گوید: همان‌طور که قرآن «هُدًی لِلنَّاس» است، ائمه(ع) هم «یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا» هستند و هدایت بدون تربیت، موفقیتی به همراه ندارد. آن‌ها باید انسان‌هایی تربیت کنند و آن انسان‌ها جامعه را بسازند. در همین زمینه امام هادی(ع) آنچنان در مدینه به آموزش و تربیت دانشمندان و مردم اهتمام داشت که حاکم مدینه برای خلیفه وقت متوکل نوشت اگر علی النقی(ع) در مدینه باشد، حکومتی برای تو باقی نخواهد ماند و متوکل را برای تبعید امام از مدینه به بغداد تحریک کرد.

او اضافه می‌کند: امام(ع) با آنکه بر حسب ظاهر آرامش داشت و شمشیری نیز در دست نداشت، ولی چنان به تربیت افراد کوشش داشت که والی شهر متوجه شد و از خلیفه درخواست انتقال (تبعید) حضرت از مدینه به بغداد را مطرح کرد. در مدینه نیز مردم به عنوان فرزند رسول خدا علاقه خاصی به حضرت(ع) داشتند. متوکل عباسی برای اینکه بتواند حضرت را از مدینه به بغداد بیاورد و زیر نظر داشته باشد، قوی‌ترین، ناصبی‌ترین و دشمن‌ترین فرد نسبت به اهل‌بیت(ع) را مأمور کرد تا به مدینه رفته و حضرت را به بغداد ببرد، اما رفتار امام هادی(ع) از مدینه تا بغداد آنچنان بر یحیی بن هرثمه اثر داشت که او از مریدان امام هادی(ع) و دوستان اهل‌بیت(ع) شد.

پاسخ‌های امام هادی(ع) همه را به تواضع وا می‌داشت

مدیر مؤسسه امام هادی(ع) بیان می‌کند: مسعودی، مورخ معروف آورده است که به امامت رسیدن امام هادی(ع) در دوران کودکی بر حکمای عباسی گران آمد، به همین دلیل خلیفه به حاکم مدینه نامه نوشت که علی النقی(ع) را به استادی ناصبی بسپارید که دوستدار اهل بیت(ع) نباشد تا او را آرام‌آرام از افکار پدرش جدا کند. آن‌ها نیز دانشمندی به نام جنیدی را که در فضل و دانش بر اهل مدینه برتری داشت و در دشمنی نسبت به اهل بیت(ع) سابقه‌دار بود، به او معرفی کردند.

آیت‌الله رفیعی‌پور در ادامه توضیح می‌دهد: امام هادی(ع) تحت کنترل شدید خلفای عباسی بود و آن‌ها به بهانه تعلیم، او را در اسارت نگه داشته و به جنیدی متعصب سپردند، اما طولی نکشید که جنیدی به علم و عظمت امام(ع) اعتراف کرد و به امامت او معتقد شد. آمده است که از جنیدی در مورد علم حضرت سؤال کردند و او در پاسخ گفت: به خدا سوگند، گاه سخنی به او می‌گویم و به نظر خودم تلاش بسیاری کرده‌ام، اما به گونه‌ای به من پاسخ می‌دهد که از او استفاده می‌کنم؛ مردم گمان می‌کنند که من به او می‌آموزم، در حالی که به خدا سوگند، من از او بهره می‌برم.

این پژوهشگر علوم اسلامی به شاگردان امام هادی(ع) و تربیت ایشان اشاره کرده و عنوان می‌کند: از کشورهای مختلف امروزی یعنی سرزمین اسلامی آن زمان که از ماوراءالنهر تا مصر بوده، نامه‌های متعددی حاوی سؤالات و نادانسته‌ها در زمینه‌های مختلف به حضرت نوشته می‌شد و ایشان پاسخ می‌دادند؛ آن هم در زمانه‌ای که ارسال مکاتبات با دشواری‌های بسیاری همراه بود، ولی برای مردم مسلمان ارزش آن را داشت که از ابن‌الرضا پاسخ نادانسته‌هایشان را بگیرند. ضمن اینکه پاسخ‌ها و استدلال‌ها آن‌قدر متقن بود که همه در برابر آن تواضع می‌کردند.

نقش تربیتی امام هادی(ع) همچنان ادامه دارد

مدیر مؤسسه امام هادی(ع) می‌گوید: امام هادی(ع) با ایجاد زمینه‌ای مساعد برای تربیت و الگو، سرمشق مناسب دادن به شاگردان خود و نیز با تمرین علمی و موعظه و نصیحت، به تربیت شاگردان بسیاری همت گماشت. او با مکاتبات خود، شاگردانی که در مدینه تربیت کرد، نشست‌هایی که روزها در مسجدالنبی داشت و مؤمنین و مسلمین نزد او آمده و تربیت می‌شدند، نقش بسیار سازنده‌ای در عصر خود داشت؛ هر چند که تمام آثار ائمه(ع) برای ما باقی نمانده است، اما همان‌ها هم که از این امام داریم سبب می‌شود نقش مهم تربیتی آن حضرت در زمانه حاضر هم ادامه پیدا کند.

او خاطرنشان می‌کند: از امام هادی(ع) زیارت جامعه کبیره و زیارت غدیریه باقی مانده است؛ جامعه کبیره بزرگ‌ترین و مسندترین صحیفه امام‌شناسی است و در سازندگی و تربیت مردم و آگاهی آن‌ها نسبت به تمام ائمه معصومین(ع) و آنچه مسلمانان در معرفت امام برای رسیدن به اکمال دین و امامت باید بدانند، نقش دارد. امام هادی(ع) آنچنان در تربیت دینی اهتمام ورزید که همه به نکته اصلی یعنی «امامت» پی بردند.

آیت‌الله رفیعی‌پور در پایان به مصادیق تربیتی امام هادی(ع) نیز اشاره کرده و بیان می‌کند: ابن‌سکیت با ادله امام هادی(ع) موفق به درک ولایت شد؛ ایشان ابن‌سکیت را که می‌خواست شمشیر متوکل باشد، تبدیل به نیروی قوی ولایتی کرد، به حدی که توسط متوکل و به جرم محبت اهل‌بیت(ع) به شهادت رسید. یا حضرت عبدالعظیم حسنی، از تربیت‌شدگان مکتب امام هادی(ع) و نایب چند امام(ع) آنچنان مورد اطمینان حضرت بود که به مراجعین خود از ری و اطراف می‌فرمودند به عبدالعظیم حسنی مراجعه کنید.