قدس آنلاین: از هفته گذشته بود که آغاز دوباره زدوخوردهای مرزی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان به سر خط خبری رسانه‌های منطقه تبدیل‌شد و خطر آغاز جنگی دیگر این بار در منطقه راهبردی قفقاز را به همگان گوشزد کرد. در پی این رخداد مقام‌های دو طرف با حضور درصحنه رسانه‌ها یکدیگر را به کارشکنی و آغاز تنش متهم کرده و به لفاظی علیه یکدیگر پرداختند؛ اقدامی که بر دامنه درگیری‌ها افزود. روز سه‌شنبه نیز بار دیگر «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد با فاجعه‌بار خواندن احتمال وقوع درگیری تمام‌عیار میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، طرفین را به رعایت نهایت خویشتن‌داری دعوت کرد.
ریشه تنش‌های اخیر در قفقاز را البته باید در چند مسئله جست وجو کرد. نخستین دلیل واقعیت تاریخی است. جمهوری آذربایجان و ارمنستان در چند دهه گذشته درباره حاکمیت بر منطقه مورد مناقشه قره‌باغ اختلاف داشته‌اند؛ اختلافی تاریخی که به فروپاشی امپراتوری نیکلای دوم، انقلاب روسیه (۱۹۱۷) و ظهور دولت‌های مستقل در قفقاز در سال‌های آخر جنگ جهانی اول برمی‌گردد. تداوم اختلاف های قومی و ارضی میان این دو کشور در سال ۱۹۸۸ موجب وقوع جنگ قره‌باغ شد. قره‌باغ ازنظر منافع راهبردی برای ارمنی‌ها و آذربایجانی‌ها به یک اندازه اهمیت دارد. این منطقه مرز طبیعی مسلطی است که سلطه هرکدام بر آن، دیگری را در موضع ضعف قرار می‌دهد. بار دیگر در اوایل آوریل ۲۰۱۶ درگیری‌های خونینی بر سر قره‌باغ میان دو کشور رخ داد که دست‌کم ۱۱۰ نفر از هر دو طرف کشته شدند. حالا پس از گذشت چهار سال بار دیگر آتش اختلاف بین دو کشور زبانه کشیده است.
نکته دیگر که به درگیری بین باکو و ایروان در شرایط کنونی دامن زده بحث تحرکات مشکوک و مداخلات و موش دوانی رژیم صهیونیستی در این منطقه است. هرچند مسئله آذربایجان و ارمنستان یک موضوع بسیار قدیمی است، اما این دفعه اختلاف بر سر منطقه مورد مناقشه یعنی قره‌باغ صورت نگرفته و خارج از آن رخ‌داده است. اکنون به دلیل فعالیت زیاد رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز، اخبار و اطلاعاتی در دست است که آن‌ها تلاش می‌کنند منطقه قفقاز را به هم بریزند؛ چون مسئله ناامنی در مناطق مختلف به نفع امنیت این رژیم جعلی است. همچنین اخباری وجود دارد که این بار صهیونیست‌ها مقداری از اخبار و اطلاعات نظامی آذربایجان را به ارمنستان داده و در قبال آن درخواست کرده اند تا ارمنستان افتتاح سفارت خود را در سرزمین‌های اشغالی سرعت ببخشد؛ بنابراین لو رفتن اطلاعات نظامی جمهوری آذربایجان و دسترسی ارمنستان به این اطلاعات به دلیل اقدام های تل‌آویو علت شعله‌ور شدن آتش در شرایط فعلی در سطح منطقه است. از سوی دیگر افزایش این ناامنی می‌تواند به افزایش تحرکات تروریستی در این منطقه منجر شود؛ چیزی که بیش از همه به سود تل‌آویو است. حال تلاش صهیونیست‌ها برای ناامن کردن منطقه مشهود است و باید خطر جدی این رژیم موردتوجه قرار بگیرد. به نظر می‌رسد هرقدر تنش و درگیری و ناامنی زیاد باشد برای این رژیم شرایط مناسبی است؛ چه از نظر فروش اسلحه، چه نفوذ و چه یارگیری.
در این میان جمهوری اسلامی ایران که از گذشته نقش مثبت خود در حل بحران‌های این منطقه را نشان داده، اکنون نیز می‌تواند به‌عنوان میانجی در این مسئله ورود کند؛ چراکه از ظرفیت‌های خاصی در این رابطه برخوردار است. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان چند روز پیش ضمن برقراری تماس تلفنی با همتایان آذری و ارمنی خود، بر آمادگی ایران برای میانجیگری در راستای کاهش تنش میان دو کشور تأکید کرد.
واقعیت آن است که ایران در طول ۳۰ سال گذشته در تنش‌ها میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان همواره نقش فعال و مثبتی داشته است. به نظر می‌رسد در شرایطی که روسیه و ترکیه به‌عنوان دو کشور مهم دیگر منطقه، به طرفداری یکی از جناح‌های درگیر متهم هستند، هیچ کشوری مانند ایران به دلیل ارتباط با طرفین و همسایگی با آن‌ها برای حل‌وفصل این موضوع گزینه مناسبی نخواهد بود. ایران در هر دو کشور مذکور دارای نفوذی فرهنگی و تاریخی است و اکنون می‌تواند با توجه به جایگاه منطقه‌ای و در نقش برادر بزرگ‌تر وارد شده و برای کاهش تنش‌ها نقش‌آفرینی کند.
نظر شما