زهرا طوسی/

 در حالی که بحران کرونا تشدید شده و قیمت ماسک به نرخ روز بالا می‌رود، کارگاه‌های تولید ماسک به خاطر نبود پارچه، خط تولیدشان را متوقف کرده‌اند، تولیدکنندگان می‌گویند یک سانتی‌متر پارچه دولتی در دسترس نیست اما به قیمت آزاد هر مقدار که بخواهی درب کارگاه تحویل می‌شود.

آن طور که تولیدکنندگان ماسک می‌گویند برای تأمین اقلام مورد نیاز تولید حواله دریافت می‌کنند و مطابق حواله باید از شرکت تولیدکننده ماده اولیه را تحویل بگیرند اما با وجود انتظار، یا بخش کمی از مواد اولیه مورد نیاز به آن‌ها تحویل می‌شود یا به فردایی دور پاس داده می‌شوند. این طرز برخورد با تولیدکننده ماسک در حالی صورت می‌گیرد که به گفته متولیان، ظرفیت‌های موجود در کشور برای تأمین پارچه ماسک بهداشتی علاوه‌ بر قابلیت تأمین نیاز داخل، امکان صادرات هم دارد.

تولید با دستگاه‌های خاموش

کاظم بیاتی، دبیر انجمن نساجی خراسان و تولیدکننده ماسک می‌گوید: بزرگ‌ترین مشکلی که تولیدکنندگان با آن درگیر هستند مواد اولیه است و در حالی که دستگاه تولید ماسک در بازار زیاد شده اما ظرفیت تولید آن‌ها کاهش یافته یا خاموش شده‌اند و همان طور که مشخص است وقتی دستگاه با ظرفیت پایین کار می‌کند قیمت تمام شده ماسک برای مصرف‌کننده بالا می‌رود.

وی می‌افزاید: از آن بدتر قیمت مواد اولیه است که هر روز افزایش پیدا می‌کند، به عنوان مثال نرخ کش ماسک که پیش از عید کیلویی ۵۵ هزار تومان بوده است، با موج کرونا به ۸۰ هزار تومان رسید و امروز پیشنهاد قیمت کیلویی ۲۴۰ هزار تومان است.

بیاتی می‌گوید: لایه ملت بلون تنفسی داخل ماسک که باید استاندارد باشد، پیش از سال کیلویی ۶۰هزار تومان بوده همین طور به مرور ۷۰، ۸۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ بالا رفته تا امروز که ۶۲۰ هزار تومان نرخ‌گذاری شده است.

وی می‌افزاید: در کشور تنها چند شرکت هستند که با سیب سلامت پارچه اسپان باند سه لایه مخصوص ماسک را تولید می‌کنند، این پارچه اساساً در بازار وجود ندارد چون تنها برخی نهادهای قدرتمند که در کار تولید ماسک هستند مواد اولیه این کارخانه‌ها را خریداری می‌کنند و دست بخش خصوصی در این حوزه خالی مانده است.

وی با اشاره به اینکه بخش خصوصی مجبور است برای تهیه پارچه به بازار سیاه متوسل شود، می‌افزاید: در حال حاضر ما پارچه استاندارد را که پیش‌تر متری هزار و ۲۰۰ تومان می‌خریدیم باید در شکل غیراستانداردش در حدود ۳هزار و ۵۰۰ تومان خریداری کنیم. این کف بازار تهران است.

وی می‌افزاید: شرکت‌های تولیدکننده پارچه ماسک، یک ماه از عرضه محصول خودداری کردند تا بازار را برای تغییر قیمت آماده کنند، توجیه‌شان هم این است که نرخ ارز سه برابر شده و هزینه ماشین‌آلات پیشرفته نیز ایجاب می‌کند که قیمت‌ها به شکل صعودی اصلاح شود. هم اکنون و تا جایی که اطلاع دارم قیمت از مبدأ کارخانه ۷۰ تا ۸۰ درصد افزایش یافته است و بازار سیاهی که همین محصول دارد و معلوم نیست دلالان از چه کانالی محصولات را دریافت می‌کنند سه تا پنج برابر قیمت کارخانه می‌فروشند. این در حالی است که وقتی با آن‌ها تماس می‌گیری اولین جمله این است که اصلاً پارچه نیست، یعنی یافتن پارچه حتی با همان قیمت هم کاری شاقه محسوب می‌شود.

بیاتی تأکید می‌کند: اگر به خاطر داشته باشید در دور قبلی شیوع کرونا اعلام شد که لازم نیست ماسک بزنیم و تأکید بر شستن دست‌ها بود، در آن زمان همه نهادهای دولتی دست به دست هم داده بودند تا ماسک تولید شود، ما در صنعت نساجی همه را برای این کار بسیج کردیم ولی آن قدر در طول این دوره با مؤلفه‌های مختلف به تولید نوسان دادند که خیلی از تولیدکنندگان ورشکسته شدند.

وی با بیان اینکه شاید مردم فکر می‌کنند که تولیدکنندگان ماسک سود زیادی از این بازار می‌برند، ولی در همان اسفند ۹۸ ما در صنعت نساجی کلی ورشکسته ماسک داشتیم، می‌گوید: تولیدکننده‌های ماسک در صنعت نساجی اکثراً واحدهای کوچک و متوسط هستند که در بحث مسئولیت اجتماعی که برای خویش تعریف کرده بودند وارد این میدان شدند اما خیلی‌ها در این داستان نقره‌داغ شدند.

وی می‌افزاید: بسیاری از این‌ها واحدهای تولیدکننده پوشاک بودند که در اسفند ماه به تولید ماسک به عنوان راه نجات برای زنده نگه داشتن واحد تولیدی خود نگاه می‌کردند. به آن‌ها گفته شده بود هر طور می‌توانید ماسک تولید کنید، بعد در تلویزیون اعلام کردند که ممانعت ماسک پارچه‌ای در برابر کرونا صفر درصد است و همه این ماسک‌ها در انبارهای این واحدها ماند، ولی به تازگی خود مسئولان ماسک با پارچه را در رسانه ملی تبلیغ کردند که مردم خودشان در خانه بدوزند یا مثلاً یکسری ماسک نمدی را تأییدیه دادند. در حالی که هر تولیدکننده‌ای ۱۰۰ تا ۲۰۰هزار عدد تولید کرده بود اعلام کردند که مورد تأیید نیست و این‌ها در انبارها ماند. حالا هم با این همه بی‌ثباتی اقتصادی، تغییر نرخ ارز، افزایش قیمت مواد اولیه و نوسان‌ها در تصمیم‌گیری‌ها باید منتظر تعطیلی بقیه واحدهای ماسک و به تبع کمبود این محصول بهداشتی در جامعه باشیم.

پارچه ماسک شاید سه ماه دیگر

محمد خلیلی، یک تولیدکننده ماسک از ابهر است که مشکل عمده کارگاه‌های تولیدی را تهیه پارچه می‌داند و تأکید می‌کند که کارگاه وی یک ماه است که با ۴۵۰ کارگر به خاطر نبود پارچه ماسک تعطیل شده و کارخانه بی‌توجه به خط تولیدی که خوابیده تقاضای آن‌ها را به فردایی دور موکول می‌کند تا بتواند در فرصت ایجاد شده بازار سیاه را تأمین کند.

به گفته وی، کارخانه‌های تولیدکننده پارچه مخصوص ماسک حاضر نیستند کالای مورد نظر را به قیمت دولتی به کارگاه‌ها بفروشند بلکه ترجیح می‌دهند آن را در اختیار واسطه‌ها قرار دهند تا با ۶ برابر قیمت در اختیار تولیدکنندگان قرار گیرد.

وی می‌افزاید: با وجود داشتن نامه از معاونت غذا و داروی علوم پزشکی برای تهیه پارچه به کارخانه مراجعه کردم، می‌گویند بروید سه ماه دیگر بیایید شاید نوبت به شما برسد شاید هم نه. این در حالی است که به ازای هر روزی که خط تولید ما خاموش است خسارت‌های جبران‌ناپذیری از بیکاری کارگران گرفته تا ضرر خوابیدن خط تولید به کارگاه وارد می‌شود که ما را مجبور می‌کند دست به دامان بازار آزاد شویم. واقعاً این پرسش برای ما مطرح است که همان پارچه با برند همان کارخانه به هر مقدار نیاز باشد طاقه طاقه توسط دلال تأمین می‌شود ولی یک متر از آن به قیمت دولتی درب همان کارخانه وجود ندارد.

خلیلی تأکید می‌کند: برای تهیه ماسک سه نوع پارچه اسپان باند، ملت بلون و اسپان لس نیاز است که پارچه ملت بلون هم اکنون حکم کیمیا را دارد و یک سانتی‌متر دولتی هم در بازار نیست و در بازار آزاد هم قیمت تمام شده آن به صورتی است که هم برای مصرف‌کننده و هم تولیدکننده به صرفه نیست.

پیمان نبی، تولیدکننده ماسک از قزوین است. او می‌گوید: نوسان بازار از یک طرف و نبود مواد اولیه از سوی دیگر کارگاه‌های تولید ماسک را با مشکل مواجه کرده است و ما منتظریم تا پارچه «از شنبه» به دست ما برسد. او می‌گوید: ماسک را هزار و ۵۰۰ تومان می‌فروشیم و قیمت تمام شده آن برای خودمان هزار و ۳۰۰ تا هزار و ۴۰۰ تومان است اما با همین اندک سود برای هزینه‌های کارگاه و نیروی انسانی باز هم کار پیش نمی‌رود و نمی‌توانیم مواد مورد نیاز را در بازار پیدا کنیم.

وی می‌گوید: کارخانه‌ها می‌گویند تقاضا زیاد است و نمی‌توانند به همه تقاضاها رسیدگی کنند و احتمالاً با تولید با مواد اولیه جدید، نرخ‌ها حتماً تغییر می‌کند که احتمال دارد قیمت تمام شده برای مصرف‌کننده را افزایش بدهد.

آقای یوسفی دیگر تولیدکننده ماسک است که او هم تأکید می‌کند که پارچه مخصوص ماسک به هیچ وجه پیدا نمی‌شود. وی می‌گوید: برای تهیه پارچه اس‌ام‌اس که پارچه استاندارد ماسک است (معمولاً اسپان‌های چهارلایه را ssss یا sms می‌نامند، این نوع اسپان‌ باند از نفوذ باکتری و انواع میکروب‌ها جلوگیری می‌کند و در تولید ماسک، گان جراحی و دیگر موارد بهداشتی به کار می‌رود) هر واسطه‌ای را که فکر می‌کردیم بتواند این پارچه را برای ما پیدا کند خبر کردیم ولی نتیجه‌ای نگرفتیم و به ما اعلام شد که این پارچه به صورت ۱۰۰درصدی به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می‌شود.

این تولیدکننده ماسک می‌افزاید: چهار ماه پارچه را متری ۲هزار و ۲۰۰ می‌خریدیم و توزیع رایگان داشتیم، ولی اکنون پارچه دو تا سه برابر شده و گیر هم نمی‌آید. اگر همان پارچه ۲هزار و ۲۰۰ به دست ما برسد با لحاظ کردن هزینه تولید و اگر قیمت فروش ماسک بالای هزار تومان باشد هم تولیدکننده سود می‌کند و هم مردم راضی هستند ولی اکنون اگر پارچه متری ۴هزار و ۲۰۰ گیر بیاید، بررسی کردیم تا یک ماه آینده ما بیشتر نمی‌توانیم کار کنیم و قطع به یقین پایان ماه کارگاه را تعطیل خواهیم کرد.

وی بیان می‌کند: در شهرستان محل کارگاه رئیس شبکه بهداشت می‌گوید که بیایید پارچه را از شبکه بهداشت رایگان بگیرید و ماسک را هر عدد ۵۶۰ تومان به ما بدهید. در حالی که در کارگاه ما برای هر دوخت ۴۰۰ تومان به کارگران، ۲۰۰ تومان به سرپرست و ۳۰۰ تومان به کیفیت کنترل و استریل می‌دهیم، یعنی فرایند تولید هر ماسک ۹۰۰ تومان هزینه برای ما دارد، حالا اگر قیمت پارچه حتی به نرخ تعاونی به آن افزوده شود قیمت ماسک بیشتر از قیمت مصوب هزار و ۲۰۰ تومان دولتی می‌شود. حالا به این‌ها خرابی دستگاه، پرت پارچه و هزینه‌های دیگر را نیز بیفزایید می‌بینید تولید ماسک به صرفه نیست و تعطیلی کارگاه کاملاً توجیه دارد.