حجت‌الاسلام رضا وطن‌دوست/

رخدادهای سیاسی و مکاتب فکری و فرهنگی از سه ویژگی تولد، اوج و فرود بیرون نیستند، روزگاری حرفی برای گفتن دارند و رفته رفته به اوج خود می‌رسند، ولی چه بسا با گذشت زمان با چالش‌ها مواجه ‌گردند و رو به افول نهند، اما حماسه عاشورا مکتبی است که از سال ۶۱ هجری قمری آغاز و با گذشت بیش از ۱۳ قرن هنوز از حیات و طراوت ویژه‌ای برخوردار است و به هر اندازه که به عمر این حادثه افزوده می‌شود، شکوه و عظمت آن نیز چشمگیرتر می‌شود.

این در ‌حالی ‌است که مخالفان در تضعیف و تخریب آن از هیچ کوششی دریغ نکرده و نمی‌کنند. گاه قداست قیام را هدف قرار می‌دهند و گاه روز عاشورا را روز جشن اعلام می‌کنند؛ زمانی توسط آل‌معاویه قبر امام حسین(ع) تخریب و شیار شد و به نظر خود برای محو شدن آن از صفحه‌ تاریخ بر آن آب بستند و زمانی دیگر توسط وهابی‌ها مورد هجمه قرار می‌گیرد و همه چیز آن را به غارت می‌برند. در سال‌های اخیر نیز جلسه‌ای در اسرائیل با حضور پژوهشگران غرب و آمریکا برگزار شد و پس از بررسی‌ها به این نتیجه رسیدند که شیعه دو عنصر اساسی به نام عاشورا و مهدویت دارد و تصمیم گرفتند کاری کنند که این دو عنصر تضعیف شود و رنگ ببازد؛   بنابراین تحریف و تخریب عاشورا را در دستور کار قرار دادند.

با توجه به این همه تلاش دشمن در طول تاریخ و سابقه دلخراش حادثه کربلا جای این پرسش است که با وجود این همه دشمنی‌ها و سوءقصدها نسبت به عاشورا و سرزمین کربلا چه عواملی به قوام حادثه عاشورا انجامیده و آن را در برابر تلاش دشمن ماندگار ساخته است؟ در ادامه و در پاسخ به این پرسش، به عواملی اشاره می‌شود که در ماندگاری این حادثه دخالت داشته و دارد.

* اراده و مشیت الهی

هر چند قدرت‌های شیطانی در تخریب عاشورا کوششی بسیار کردند، اما غافل از اینکه در ورای این قدرت‌ها قدرتی برتر وجود دارد که تمام نقشه‌ها را باطل و بر تمام اراده‌ها غلبه می‌کند؛ همان اراده‌ای که ابراهیم(ع) را از آتش نمرودیان و موسی(ع) را از کینه فرعونیان نجات داد: «یُریدون لِیُطفؤوا نورَ الله بأفواهِهِم واللهُ مُتِمُّ نورِه ولو کَرِه الکافرون». سخن پیامبر اعظم(ص) به همین اراده الهی اشاره دارد که فرمود: «إنّ لِقتل الحسین حراره فی قلوب المؤمنین لاتبرد ابداً»؛ همانا شهادت حسین(ع) حرارت و شعله‌ای در قلب‌های مؤمنین ایجاد کرده که هرگز سرد نخواهد شد.

* نقش رسول خدا(ص)

سخنان رسول خدا(ص) درباره امام حسین(ع) و نهضت تاریخی او یکی دیگر از دلایل ماندگاری حماسه عاشوراست، آن حضرت پیش از تحقق حماسه عاشورا راجع به این نهضت فضاسازی کرد و نکاتی را که به ماندگاری نهضت عاشورا انجامید، متذکر شد. در یک‌ جا درخت نبوت را ریشه در نام مبارک حسین(ع) دانسته، می‌فرماید: «حسین مِنّی و أنا مِن حسین»   و در جایی دیگر، مزد گریه در عزای حسین(ع) را بهشت معرفی کرده است: «مَن بَکی علی ‌الحسین او أبکی او تباکی وجَبَت لَه الجنّه».

رسول خدا(ص) در تصریح به ماندگاری عاشورا، آن گاه که جریان شهادت امام حسین(ع) را برای دخترش فاطمه(س) بیان کرد، آن حضرت گریست و پرسید: پدرجان! این واقعه در چه زمانی اتفاق می‌افتد؟ فرمود: در زمانی که هیچ یک از ما در دنیا نیستیم. اینجا بود که گریه فاطمه(س) شدت یافت و پرسید: پس چه کسانی عزای فرزندم حسین(ع) را برپا می‌دارند؟ پیامبر(ص) فرمود: ای فاطمه! زنان امت من بر اهل ‌بیت حسین(ع) و مردان امت من بر مردان کربلا گریه می‌کنند؛ آن‌ها نسل به نسل در هر سال پرچم عزای حسین(ع) را بر پا می‌کنند.

* نقش اهل ‌بیت(ع)

از جمله عوامل جاودانگی‌ نهضت عاشورا تلاش ائمه هدی(ع) در اقامه عزای سالار شهیدان است. بیان اهمیت عزاداری، پاداش زیارت امام حسین(ع)، تبیین اهداف قیام آن حضرت، برگزاری مجلس عزاداری و ذکر پاداش گریه بر امام حسین(ع) از جمله اقدام‌های ائمه(ع) است. امام رضا(ع) در سفارش به ثواب زیارت قبر امام حسین(ع) فرمود: «مَن زار قبرَ أبی عبدالله(ع) بِشَطّ الفُرات کان کَمن زارَ الله فوقَ عرشِه»؛    هر کس قبر امام حسین(ع) را در کنار شط فرات زیارت کند، همچون کسی خواهد بود که خدا را بالای عرش او زیارت کرده باشد.

* اخلاص و انگیزه الهی

حماسه عاشورا انگیزه‌ای الهی داشت و حسین بن علی(ع) دار و ندارش را برای خدا و در راه احیای دین او فدا کرد و به این وسیله، به نهضت خود رنگ ابدی بخشید. بدیهی است هر آنچه رنگ خدایی بگیرد، جاودانه می‌ماند و هرگز گَرد کهنگی و فراموشی بر آن نمی‌نشیند. این همان است که قرآن فرمود: «ما عندکم یَنفَد و ما عندالله باق»؛ آنچه نزد شماست نابود می‌شود و آنچه نزد خداست جاودانه می‌ماند.

خود امام حسین(ع) در اشاره به فلسفه قیام خود که جز انگیزه الهی چیز دیگری نیست، فرمود: «أنّی لم أخرُج أشِراً و لا بطِراً و لامفسداً و لا ظالماً و إنّما خرجتُ لِطلبِ الإصلاح فی امّه جدّی»؛ قیام من، نه از روی خودخواهی، برای خوشگذرانی و برای فساد و ستمگری است، بلکه برای مصلحت‌خواهی در امت جدم رسول خداست.

* نقش علما در پویایی عاشورا

از  دیگر عوامل جاودانگی عاشورا، تلاش پیوسته علمای شیعه است که با تألیف هزاران جلد کتاب درباره امام حسین(ع) و نهضت تاریخی او و نیز با وعظ و خطابه و برپایی مجالس عزاداری بر این موضوع تأکید کردند.

* تلاش بی‌وقفه مردم در ماندگاری عاشورا

تلاش مستمر مردم مؤمن و ارادتمندان به امام حسین(ع) از زمان بنی‌امیه تا بنی‌العباس و از آن زمان تا زمان رضاخان و دیگر ستمکاران در برگزاری عزای امام حسین(ع) تحت هر شرایطی با وجود تهدید و ممانعت و زندان بسیار روشن و قابل قدردانی است که با حضور زنان، مردان و جوانان به عزاداری و سینه‌زنی می‌پرداختند و در زنده نگه داشتن عاشورا سهمی بسزا داشتند.