قدس آنلاین: حسن محمدی که از سال ۱۳۸۲ در زمینه تذهیب فعالیت مستمر دارد، تحصیلات دانشگاهی در مقطع کارشناسی خود را در رشته آموزش هنرهای تجسمی و در مقطع کارشناسی ارشد، صنایع‌دستی با گرایش خوشنویسی و کتاب‌آرایی به اتمام رسانده و دانش‌آموخته انجمن خوشنویسان ایران در مقطع ممتاز است.
خوشنویسی سبب گرایش این هنرمند به تذهیب شد و کم‌کم تذهیب را به شکل حرفه‌ای و تمام وقت پیگیری کرد و هم‌اکنون فعالیت او بیشتر معطوف به ارائه تذهیب در قالب نسخه و مرقع‌خطی نفیس به شکل سنتی با الهام از هنر فاخر گذشته است. آثار این هنرمند توانسته در جشنواره‌های معتبر برگزیده شود که همین مسئله بهانه گفت‌وگوی ما با او شد.
تذهیب، مهم‌ترین هنر تزئینی
محمدی در ابتدا در خصوص این نمایشگاه توضیحاتی ارائه داد. وی گفت: آثار این نمایشگاه از جمعی از هنرمندان فعال در این رشته جمع‌آوری شده که گرایش‌های مختلفی به مکاتب گذشته را در تذهیب هنرمندان این نمایشگاه شاهد هستیم.
این هنرمند هنر تذهیب را مهم‌ترین هنر تزئینی ما دانست و عنوان کرد: تذهیب از مهم‌ترین هنرهای کتاب‌آرایی است و به نوعی مهم‌ترین هنر تزئینی ما محسوب می‌شود و می‌دانیم که تزئین اساس و بنیان هنر ما را تشکیل می‌دهد و نه‌تنها موجب تکمیل هنر ماست بلکه سبب تشکیل هنر ایرانی و اسلامی است.
از اینجا به خوبی می‌توان به اهمیت و جایگاه تذهیب پی برد. تذهیب از دو نقش عمده ختایی و اسلیمی تشکیل یافته است که نقوشی تجریدی (و نه انتزاعی) هستند.
محمدی ضمن ارائه توضیحاتی درباره این هنر، قرآن را مهم‌ترین عامل رشد هنر تذهیب عنوان کرد. وی گفت:تذهیب در طول تاریخ خود به خصوص در دوران اسلامی، تحولات چشمگیری را از سر گذرانده، اما مبدأ و ریشه آن را در دوران پیش از اسلام ایران می‌توان جست‌وجو کرد. شواهد و مدارک محکمی هم در این زمینه وجود دارد، اما علت اصلی رشد و تکامل هنر تذهیب، بدون شک قرآن است.
اهتمام هنرمندان مسلمان ایرانی در اضافه کردن جنبه‌های هنری به قرآن و زیبا نگاشتن و آراستن کلام وحی، سرآغازی بود برای رشد و تکامل هنرهای کتاب‌آرایی.
این هنرمند ضمن اشاره به جایگاه هنر تذهیب در سایر کشورها، گفت: تذهیب ایرانی با هنر تذهیب کشورهای دیگر تفاوت‌هایی دارد. تذهیب در کشورهای عربی و ترکیه با ویژگی‌های نزدیک به تذهیب ایرانی انجام می‌شود. در کشورهای شرق ایران مثل هند، پاکستان، منطقه کشمیر، افغانستان و کشورهای شمال‌ایران مثل تاجیکستان، آذربایجان و ترکمنستان و در کشورهای شمال‌آفریقا، هنر تذهیب وجود دارد. در کشورهای اروپایی هم هنر تزئینی‌ای وجود دارد که عنوان تذهیب را نمی‌شود بر آن گذاشت، اما در دسته‌بندی هنرهای تزئینی با حال و هوای تذهیب جای می‌گیرد.
تذهیب، هنر گرانی نیست!
محمدی در پاسخ به این پرسش که تذهیب هنر گرانی است، این هنر گران برای آراستن چه چیزهایی استفاده می‌شود، توضیح داد: تذهیب در دو شکل عمده کاربرد دارد، نخست در کنار خوشنویسی که همواره در نسخ خطی و مرقعات نفیس و قطعات خوشنویسی کاربرد داشته و دوم به صورت یک هنر مستقل و عاری از هر نوع نوشته و کلاسی، در حال حاضر هر دو شکل به خوبی و با کیفیت مناسب انجام می‌گیرد.
وی در ادامه در خصوص استقبال مردم از این هنر گفت: تذهیب یک جنبه هنری - کاربردی دارد که بیشتر در تذهیب آثار خوشنویسی بروز و ظهور دارد و یک جنبه صرفاً هنری که در آثار مستقل و بدون متن به اجرا درمی‌آید.
مخاطبان هنر تذهیب هم متفاوت‌اند. موزه‌ها، مجموعه‌داران مخاطب این هنر همواره بوده و هستند، اما استقبال عموم مردم از این هنر یا استقبال از کاربرد آن در هنرهای دیگر، به شناخت از این هنر و البته شرایط اقتصادی اجتماع وابسته است.
اما در مورد گران بودن تذهیب، متأسفانه با شما موافق نیستم. تذهیب به نسبت صرف زمان زیاد،انرژی، تکنیک و ابزاری که در آن استفاده می‌شود، هنر گرانی نیست.
محمدی در پاسخ به این پرسش که آیا بازار تذهیب و خرید این هنر در ایران بیشتر است یا خارج از کشور، گفت: خوشبختانه هنرمندان ایرانی همواره در تذهیب بین هنرمندان کشورهای دیگر حرف اول را زده‌اند و در آینده هم حتماً پیشرو هستند، اما در حال حاضر بازار این رشته در کشورهای دیگر به خصوص ترکیه و کشورهای عربی خیلی مناسب‌تر است.
تغییرات هنر تذهیب در گذشت زمان
این هنرمند در خصوص تغییرات این هنر در طول تاریخ توضیح داد: تغییرات تذهیب در طول تاریخ بسیار زیاد است، به خصوص اگر بخواهیم با جزئیات و به صورت حرفه‌ای به آن بپردازیم، مستلزم زمان زیادی است.
پرداختن به مکاتب تذهیب و تغییرات آن مستلزم یک ترم دانشگاهی است، اما به طور کلی تذهیب اوایل دوران اسلامی، ساده، بی‌پیرایه و بیشتر مبتنی بر ساختار هندسی است.
در تذهیب دوران سلجوقی، اسلیمی‌ها الهام گرفته از دوران ساسانی و همچنان در ساختار هندسی هستند. نقطه اوج استفاده از هندسه در تذهیب را در دوران ایلخانی شاهد هستیم که نقوش اسلیمی پیشرفت بسیاری کرده‌اند و متنوع‌تر و منظم‌تر شده‌اند.
در دوران تیموری همین روند اما با کیفیت بهتر، دقیق‌تر و متنوع‌تر ادامه پیدا می‌کند و کم‌کم در اواخر دوران تیموری نقوش ختایی جایگاه بهتری پیدا می‌کنند و در دوران صفوی، کاربرد هندسه کم و تذهیب ظریف‌تر و تجملی‌تر می‌شود.
در دوران قاجار هم تذهیب کمی افت کیفیت پیدا می‌کند، اما ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارد که آن را از مکاتب پیش و پس از خودش متمایز می‌کند.
تذهیب معاصر بر چه اصولی استوار است، محمدی توضیح داد: تذهیب معاصر بر پایه و اساس همان اصول طراحی سنتی و تذهیب قدما استوار است. تکنیک اجرای تذهیب در زمان ما بسیار خوب بود و چند سالی هم هست که اسباب انجام تذهیب بسیار خوب و حرفه‌ای انتخاب می‌شود.
هنرمندان ما در حال حاضر با الهام از مکاتب مختلفی کار انجام می‌دهند. گرایش به سبک و سیاق و الهام از مکاتب ایلخانی، تیموری، صفوی و قاجار به خوبی در آثار دیده می‌شود، اما به نظرم اندکی ضعف در طراحی به خصوص تناسب نقوش و بعضاً انحراف از اصول استفاده از رنگ مناسب دیده می‌شود که امیدوارم به زودی این نقص‌ها رفع شود.
نظر شما