طبق آنچه در برجام آمده تحریم تسلیحاتی ایران ۲۷ مهرماه (سه روز دیگر) پایان‌یافته و از این تاریخ به بعد تهران به طور قانونی قادر به خریدوفروش ملزومات نظامی متعارف برحسب نیاز و صلاحدیدش خواهد بود. این موضوعی است که وزارت امور خارجه کشورمان هم به آن اشاره داشته است. سعید خطیب‌زاده در نشست خبری هفتگی اخیر خود با بیان اینکه رأس ساعت ۳:۳۰ صبح ۲۷ مهر محدودیت‌های تسلیحاتی مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ ملغی می‌شود، تصریح کرد: پنج سال پس از تصویب برجام این اتفاق می‌افتد؛ یعنی مجوزخواهی صادرات و واردات تسلیحاتی برای جمهوری اسلامی ملغی می‌شود.
پایان تحریم تسلیحاتی در معنای دیگر می‌تواند به معنای آغازی بر حضور جدی‌تر ایران در بازار تسلیحاتی جهان نیز تلقی شود. بااین‌وجود درحالی‌که مخالفت شدید کاخ سفید با رفع تحریم تسلیحاتی ایران همچنان ادامه دارد و در میان همراهی پشت پرده اتحادیه اروپا با رویکرد دولت ترامپ، اینکه تهران درصحنه عمل تا چه میزان بتواند دست به معاملاتی بزند با اماواگرهای بسیاری روبه‌رو است؟ اکنون این سؤال مطرح است که ایران پس از پایان تحریم تسلیحاتی چه خواهد کرد و اینکه تقابل با واشنگتن بر سر این موضوع به کجا خواهد انجامید؟
آبی از «چشم‌آبی‌ها» گرم نمی‌شود
اما یک تحلیلگر حوزه سیاست خارجی در گفت‌وگو با قدس درباره این چالش بابیان اینکه همان‌گونه که مقامات کشورمان گفته‌اند طبعاً ۲۷ مهرماه (۱۸ اکتبر) بر اساس قواعد و قوانین بین الملل پایان تحریم تسلیحاتی ایران شناخته می شود، می‌گوید: با توجه به مخالفت دیگر قدرت‌های جهانی با اقدام‌های ضد ایرانی واشنگتن و نپذیرفتن موضوع فعال شدن مکانیسم ماشه قاعدتاً باید این دول حق جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخته و پس از این تاریخ شروع به انجام معامله تسلیحاتی با ایران کنند. سید مصطفی خوش چشم دراین‌باره ادامه داد: باوجود این، اکنون این نگرانی وجود دارد که اروپا همانند رویه گذشته تنها به تأیید ظاهری موضوع باهدف اقناع ایران جهت ماندن در برجام ادامه داده و در عمل دست به انجام معامله تسلیحاتی با کشورمان نزند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود چنانچه چنین معامله‌ای تسلیحاتی درروی زمین و در موعد یادشده صورت نگیرد، متعاقب آن جمهوری اسلامی هم واکنش نشان داده و از تعهدات برجامی خارج شود. وی دراین‌باره تصریح کرد: واقعیت آن است تا طرف مقابل با هزینه‌های اقدام‌های خود روبه‌رو نشود، بی‌فایده است و در غیر این صورت ما به‌صورت یک‌سویه در حال انجام تعهدات برجامی هستیم، بدون آنکه امتیازاتی از طرف مقابل بگیریم و اگر این مسیر ادامه یابد، آن‌وقت نمی‌شود توقع داشت که سودی از جانب برجام عاید ما شود.
این تحلیلگر ضمن اشاره به سفر چندباره وزیر خارجه و دفاع کشورمان به مسکو و پکن این اقدام را نشان‌دهنده آمادگی تهران برای انعقاد قرارداد تسلیحاتی با این دول دانسته و افزود: طرف اروپایی پیش‌تر و در ادامه بازی در پازل آمریکا اعلام کرده معامله تسلیحاتی با ایران نخواهد داشت؛ یعنی در مخالفت با بند صریح برجام اتحادیه می‌گوید ما قوانین خود را داریم که تحریم‌های تسلیحاتی را تا سال ۲۰۲۳ برقرار کرده و متأسفانه ایران پیش‌تر به‌سادگی از قبال این حقه اروپایی عبور کرده است. این دور زدن تهران است؛ چراکه اصلاً معنی ندارد برجام تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی را بردارد، آن‌وقت اروپا با ارجاع به قوانین داخلی به تحریم ایران ادامه دهد. برجام یا پایان دهنده تحریم‌ها هست یا نیست. اگر نیست باید تصمیم گرفته شود و اگر هست اروپا حق ندارد چنین عذر و بهانه‌ای بیاورد. خوش چشم در ادامه با ذکر این نکته که از طرف مقامات روسیه و چینی بارها نسبت به انجام معامله تسلیحاتی با ایران ابراز تمایل شده، این موضوع را هم مشروط دانست و گفت: این مسئله جای استقبال دارد، ولی تا هنگامی‌که روی زمین چنین اتفاقی نیفتد نمی‌توان در مورد ابعاد آن اظهارنظر کرد. وی تصریح کرد: با توجه به نکات گفته‌شده وقتی درباره پایان تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی صحبت می‌کنیم، منظور انجام معامله با روس‌ها و چینی‌ها است، به همین دلیل باید منتظر ماند و دید که این دو کشور با پایان تاریخ ذکرشده دست به این اقدام می‌زنند یا همه‌چیز را به بعد انتخابات آمریکا موکول خواهند کرد. به نظر می‌رسد گزینه دوم محتمل‌تر است؛ چراکه آن‌ها هم منافع ملی خود را مدنظر دارند. بااین‌وجود موضوعی که اکنون از سوی ایران باید جدی گرفته شود، اعمال فشار واقعی برطرف‌های باقیمانده در برجام جهت دریافت عوایدهایش از این توافق با قرار دادن همه گزینه‌هایش روی میز است تا حق ما «کان لن یکن» و جوهر روی کاغذ نباشد.
سوءاستفاده آمریکا از قوانین داخلی برای تداوم تحریم
حسن عابدینی دیگر تحلیلگر حوزه سیاست خارجی کشورمان هم ناکامی آمریکا در تصویب قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت را گواه محق بودن ایران دانسته و تأکید دارد با این اوصاف هیچ محمل قانونی وجود ندارد که تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی استمرار پیدا کند. باوجود این، نکته‌ای که نباید از آن غافل ماند تداوم رویکرد خصمانه واشنگتن علیه کشورمان خواهد بود. به این معنی که آمریکای سرخورده از شکست‌های گذشته تلاش خواهد کرد با تسری قوانین و مقررات داخلی خود و استفاده از ابزار تحریم، کشورهایی که ممکن است به انعقاد قرارداد تسلیحاتی روی آورند را تحت‌فشار قرار داده و از این امر منصرف سازد. عابدینی در مورد آمادگی‌های صورت گرفته از سوی جمهوری اسلامی برای ایام پس از پایان تحریم تسلیحاتی هم معتقد است تهران به‌واسطه آنکه در همه‌سال‌های بعد از انقلاب حوزه دفاعی‌اش مورد تحریم قرار داشته و از خریدوفروش جنگ‌افزار محروم بوده، بنابراین با اتکا به توان داخلی و تجربه جنگ هشت‌ساله در زمینه تجهیزات دفاعی و راهبردی مانند موشک، پهپاد و رادارها به توانمندی خوبی رسیده و خودکفا شده است. با وجود این، تهران پایان تحریم تسلیحاتی را حق قانونی خود می‌داند و بر این اساس مطمئناً در برخی حوزه‌ها و به‌ویژه نیروی هوایی علاقه‌مند به همکاری با طرف‌های خارجی و به‌ویژه روسیه و چین در جهت رفع نیازهای خود خواهد بود. وی در مورد جزئیات توافقات احتمالی هم با بیان اینکه اگر قراردادهایی میان تهران، مسکو و پکن هم‌بسته شود، محرمانه خواهد بود، عنوان داشت: همان‌گونه که هیچ کشوری حاضر نیست توان دفاعی خود را آشکار سازد، موضوع خرید تسلیحات هم عمدتاً سری است. این‌ها موضوعات قابل‌بیان نیست، اما ایران با روسیه و چین به همکاری‌های راهبردی نزدیک شده‌اند؛ چراکه آرام‌آرام قدرت از جهان غرب به شرق در حال چرخش است و کشورهای کانونی آینده یعنی چین و روسیه در حوزه‌های مختلف اعم از اقتصادی، سیاسی همکاری‌های خوبی با ایران دارند.
نظر شما