دکتر مجید رضاییان، استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم در گفت وگو با گروه فرهنگی قدس آنلاین درباره آینده رسانه‌ها در ایران گفت: پاسخ به این سؤال را باید در دو بخش تعریف کرد. آینده رسانه در ایران و آینده رسانه در آنچه در سطح جهانی پیش روی ماست. در حال حاضر ما وارد یک جدال میان تکنولوژی و همه چیز از جمله انسان و خرد شده‌ایم. من چند سال قبل مقاله‌ای در نشریه فصلنامه رسانه مرکز مطالعات رسانه‌ها تحت عنوان «جدال تکنولوژی و خرد» منتشر کرده‌ام که در آنجا به طور مفصل به این مباحث پاسخ داده شده است.

از تغییرات عقب می‌مانیم

وی در ادامه افزود: ببینید! در ایران اتفاقی که می‌افتد قدری متفاوت است. زمانی که وب ۱ آمد ما عقب بودیم و تا خودمان را با آن وفق دادیم زمان برد. مدتی بعد شبکه‌های اجتماعی تحت وب ۲ آمدند باز هم ما عقب بودیم و تا خودمان را با شرایط سازگار کردیم و وفق دادیم زمان زیادی از ما گرفته شد و هنوز که هنوز است صحبت ما از فیلترینگ است. متأسفانه ما در این مسائل مانده‌ایم و زمانی که اینجا صحبت از فیلترینگ است دنیا در حال ورود به وب ۳ (وب هوشمند) است.

به گفته این روزنامه نگار باسابقه در این سطح از وب دیگر این شما نیستید که به طور مثال اتومبیل خود را به تعمیرگاه می‌برید، بلکه این ماشین است که به شما می‌گوید خراب شده و نیاز به تعمیر دارد. دیگر شما با تعمیرگاه تماس نمی‌گیرید بلکه با شما تماس می‌گیرند که همانجا منتظر بمانید یک ماشین به سراغتان خواهد آمد که شما را به مقصدتان برساند و اتومبیل را هم به تعمیرگاه می‌برند.

شرایط در دنیای جدید چگونه تغییر می کند؟

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: همه چیز در این شرایط عوض می‌شود و internet of things  یا (IOT) و اینترنت اشیاء در حال ورود به دنیای ماست. در واقع وب و تکنولوژی در حال ورود به همه چیز است و بالطبع همه چیز را در برمی‌گیرد و به جای اطلاعات، پیام‌ها و متن‌ها وارد دنیای داده‌ها خواهیم شد و این یک بخش از ۲۰۲۰ به بعد و دنیای آینده است.

رضاییان ادامه داد: تولید داده‌ها اتفاق می‌افتد و اشیاء هم داده تولید می‌کنند و به دلیل اینکه داده‌ها زیاد می‌شود (big data)ها نیز بر همین مبنا می‌آیند و data jurnalisemi که الان گفته می‌شود ممکن است یکی از وجوهی باشد که در آینده با آن روبه‌رو شویم نیز یکی از همین مباحث خواهد بود.

در آینده نه حرف می‌زنیم و نه چت می‌کنیم

وی با اشاره به این که یک بخش دیگر آن قسمتی است که به ارتباطات انسانی مربوط می‌شود، گفت: آن هم این است که ما دیگر کمتر حرف می‌زنیم و بیشتر چت می‌کنیم و در آینده وارد دنیایی می‌شویم که دیگر نه تنها کمتر حرف می‌زنیم که کمتر هم چت می‌کنیم، زیرا همه چیز را می‌بینیم و دنیای تصویر شکل می‌گیرد. البته تصاویر آنلاینی که با آن چه در حال حاضر وجود دارد متفاوت است و interactive است و همه با هم مرتبط هستند و می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند.

رضاییان یادآور شد: این دو اتفاق یعنی ظهور اینترنت اشیا و data  و big data (اَبَر داده) همه چیز را تغییر می‌دهد و طبیعتاً روزنامه نگاری هم باید به سمت داده محوری نگاهی داشته باشد و از طرف دیگر باید به سمت تصویر برود. ربات‌ها موضوع دیگری هستند که در آینده با آنها هم روبرو خواهیم شد و رقیب انسان‌ها می‌شوند. بنابراین روزنامه نگاری باید به این مقولات هم نگاهی داشته باشد.

سطح دانایی انسان‌ها پایین خواهد آمد

این نویسنده تاکید کرد: با توجه به گفته‌های فوق دنیای آینده خودش را به سمتی می‌برد که یک بخشی از روزنامه نگاری به سمت تصویر محوری قوی می‌رود و برای حرفی که می‌خواهد به مخاطب بزند مجبور است مقداری از متن فاصله بگیرد که البته از نظر من این اتفاق خوبی نیست. زیرا سطح دانایی انسان‌ها پایین می‌آید و فقط اطلاعاتشان افزایش پیدا می‌کند. افراد در این شرایط اطلاعات زیادی دارند اما عمق فکری خردمحوری نیست.

رضاییان خاطرنشان کرد: ما روزنامه‌نگاران با این چالش مواجه می‌شویم. با توجه به مکتب بیرمنگام و آنچه که در رشته مطالعات فرهنگی است، می‌گویند انسان در سال ۳۵ علیه تکنولوژی شورش خواهد کرد و این یکی از پیش بینی‌های مکتب بیرمنگام درباره آینده وب ۳ است.

وی ادامه داد: بنابراین من همواره گفته‌ام در وب ۳ و از ۲۰۲۰ به بعد اتفاقاً بیشتر باید بر خردمحوری تاکید کرد. بله! ما هم همگام و همراه با تکنولوژی برای تصویرسازی در هر چیزی که ارتباطمان را با مخاطب بیشتر کند تلاش خواهیم کرد اما در کنار آن باید یادآور شویم که انسان با ادبیات، الفبا و اختراع حروف زنده شد. لذا ما نباید به دنیای نشانه شناسی برگردیم، به دنیایی که حرف نمی‌زنیم و همه چیز با علایم و نشانه‌ها تعریف می‌شود.

آینده و ظهور شهررسانه‌ها

پژوهشگر ژورنالیسم با اشاره به نقل قول کاستلز که آخرین حرفش را در مقاله‌ای عنوان می‌کند که در واقع در تکمیل نظریه خودش است، اظهار کرد: وی می‌گوید شما در وب ۳ یعنی ۲۰۲۰ به بعد با شهرهایی به نام «شهررسانه» مواجه خواهید شد. به دلیل این که وب هوشمند می‌آید، در و دیوار عوض می‌شود و همه اینها می‌توانند زمینه‌ای باشند که مانند یک بیلبورد تبلیغاتی عمل کنند و دیگر لازم نیست در سطح شهر بیلبوردها را قرار بدهیم و مثلاً از شهرداری‌ها مجوز بگیریم. بسیاری چیزها عوض می‌شود و کاستلز تحلیل‌هایی درباره شهررسانه کرده که به نظرم قابل تامل است.

رضاییان با تاکید بر آینده رسانه در ایران گفت: اما اینکه وضعیت در ایران چگونه خواهد بود! آینده رسانه ما از نظر من نشان می‌دهد باز هم با ظهور وب ۳ عقب خواهیم ماند تا زمانی که این تفکر را کنار نگذاریم که ما برای هرچیزی یک راه حل داریم.

روزنامه نگاری در دنیای جدید چطور عقب نماند؟

وی افزود: اگر روزنامه‌نگاری از درون خودش را تقویت کند، حرف برای گفتن خواهد داشت و مخاطبش را هم پیدا خواهد کرد حال در هر وب و هر زمانه‌ای که می‌خواهد باشد و ما نباید این را فراموش کنیم و آن زمان  از قالب‌ها، تکنولوژی و وسایل ارتباطی و از راه‌هایی که مرتب نو به نو می‌شود می‌توان استفاده‌های زیادی کرد که در مسیر روزنامه نگاری قرار گیرد و در مسیر روزنامه نگاری هم تعریف شود.

رضاییان تصریح کرد: امیدوارم این اتفاق بیفتد، اما پیش بینی من این است که ما عقب می‌مانیم مگر این که باز تغییر رویه و مسیر بدهیم. ولی همچنان در جدال بین تکنولوژی و خرد، توصیه من به روزنامه نگاران این است که باید به خرد توجه کنند برای اینکه بتوانند مخاطب را داشته باشند.

به گفته این استاد دانشگاه در غیر این صورت این تکنولوژی همه چیز را به چالش کشیده و  در وب ۳ نیز اصل وجود انسان و خرد را به چالش خواهد کشید و هوش مصنوعی به گونه‌ای می‌آید که همه داده‌هایی که در حافظه هوش مصنوعی وجود دارد و یا هوش مصنوعی در بسیاری چیزها فعال خواهد کرد ممکن است در حافظه مغز انسان وجود نداشته باشد و ربات‌ها به گونه‌ای رقیب انسان می‌شوند که او را به عقب می‌رانند. اتفاقات بسیاری در راه است و بحث هوش مصنوعی بسیار جدی است.

تسلیم مسیر خردورز برای روزنامه نگاری شویم

رضاییان در پایان خاطرنشان کرد: همه این مباحث بهانه‌ای است برای این که بگویم ما این نگاه را داشته باشیم که هرچه اطلاعات بیشتر می‌شود که شده و در ادامه پیام‌ها بیشتر شده و پس از آن در وب ۳ داده ها و bigdataها بیشتر خواهد شد معنایش این است که باید تسلیم مسیر خردورز برای روزنامه نگاری شویم. البته آن هم راه خودش را دارد و ما باید آن را داشته باشیم و با تکنولوژی و وسایل ارتباطی جدید به گونه‎ای خودمان را آمیخته و همراه کنیم که آن مسیر را از دست ندهیم.

انتهای پیام/