بسیاری از اقدام‌های عمرانی شهر مشهد از جمله ساخت خیابان در دو طرف حرم مطهر که بعدها به بالاخیابان و پایین خیابان مشهور شد، از شاهکارهای هنر معماری اوست.

از لبنان تا ایران

شیخ بهایی که اشعار زیبایش به زبان فارسی، شهره خاص و عام است، در سال ۹۵۳ هـ.ق در شهر بعلبک لبنان به دنیا آمد و در نوجوانی همراه پدرش، عزالدین حسین که به دعوت شاه تهماسب یکم صفوی و برای اعتلای مذهب شیعه و رونق بخشیدن به مدارس علمیه ایران راهی کشور ما شده ‌بود، به این سرزمین آمد.

شیخ بهایی بخش مهمی از دوران زندگی خود را در ایران سپری کرد و به همین دلیل، بسیاری از آثار وی، به زبان شیرین فارسی است. او پس از درگذشت پدرش، به شیخ‌الاسلامی هرات منصوب شد و با درگذشت پدر همسرش، مقام شیخ‌الاسلامی اصفهان را به وی تفویض کردند. شیخ بهایی مورد اعتماد و احترام کامل شاه‌عباس یکم صفوی بود. او در سال ۱۰۱۰ هـ.ق، همراه با شاه صفوی مسیر اصفهان تا مشهد را به قصد زیارت حرم مطهر رضوی و با پای پیاده پیمود. ظاهراً در شهر مشهد، مجلس درسی برپا کرد که مشتاقان علم و دانش را از اطراف و اکناف، به سوی خود جلب می‌نمود. محل تدریس او، بعدها تبدیل به مدفنش شد؛ جایی که امروزه مرقد او قرار دارد، در واقع مکانی است که در روزهای حضور در مشهد، شیخ بهایی در آن تدریس می‌کرد. او در سال ۱۰۳۰ هـ.ق، در ۷۷ سالگی بدرود حیات گفت. پیکرش را از اصفهان به مشهد حمل کردند و در مکان فعلی به خاک سپردند.

 یادگارهای مانا

به غیر از شاهکارهای هنر معماری شیخ بهایی که مشهد را به شهری متمایز از این نظر تبدیل کرد، از او یادگاری‌های فراموش شده‌ای هم در مجموعه اماکن حرم مطهر وجود دارد. از جمله آن‌ها می‌توان به شاخص ساعت آفتابی صحن مسجد گوهرشاد اشاره کرد که چندی پیش، در همین صفحه آن را معرفی کردیم. دیگر یادگاری‌های این دانشمند بزرگ جهان تشیع و فخر عالم اسلام، ۳۶ نسخه خطی است که وی وقف حرم مطهر کرد و خوشبختانه متن وقف‌نامه مختصر وی روی قرآن‌های وقفی و خطی حرم مطهر که طی سال‌های ۱۰۰۵ تا ۱۰۰۹ هـ.ق وقف شده‌اند، با خط خود او موجود است.