شهروندان مشهدی چند روزی است که در پی افزایش حجم آلاینده‌ها در هوای دومین کلانشهر کشور، نفسشان به شماره افتاده و کارگروه کاهش آلودگی هوا را نیز به تشکیل جلسه و اخذ تصمیم‌های اضطراری ناچار کرده است.

این رویه هر چند همه‌ ساله با آغاز فصل سرما و بروز پدیده وارونگی هوا تشدید می‌شود، اما هرگز شاهد اقدامی از سوی دستگاه‌های مسئول در این حوزه برای به حداقل رساندن آلاینده‌های زیست ‌محیطی و آلودگی هوای مشهد نبوده‌ایم. در این سال‌ها مسئولان دستگاه‌های مختلف از جمله محیط ‌زیست و شهرداری با استناد به آمار، منابع مختلفی را به ‌عنوان علت اصلی آلودگی هوای این کلانشهر معرفی کرده‌اند و بر همین اساس، هر یک برنامه‌ای برای کاهش آلودگی هوای مشهد پیشنهاد داده‌اند؛ پیشنهادهایی که همواره در حد حرف و روی کاغذ باقی ‌مانده‌اند.

بر پایه نظر کارشناسان و بررسی‌های انجام شده ۳۶درصد منابع آلودگی هوای مشهد منابع ثابت مانند نیروگاه‌ها، صنایع و منابع خانگی است و ۶۴ درصد منابع متحرک یعنی وسایل نقلیه است. بر همین اساس نیروگاه‌ها ۶۲ درصد از سهم آلودگی منابع ثابت را به خود اختصاص می‌دهند و پس از آن صنایعی مثل ایزوگام، آسفالت و صنایع فلزی آلاینده‌ترین صنایع هستند.

با وجود این‌ از دو سه سال پیش قرار بر این شد تا سیاهه منابع آلاینده هوای دومین کلانشهر کشور به سفارش شهرداری مشهد و توسط دانشگاه صنعتی شریف آماده شود تا پس‌ از آن هر دستگاه به نسبت سهم و مسئولیتی که در آلایندگی هوای این شهر دارد، اقدام‌های لازم را انجام دهد. حالا اما شنیده‌ها حاکی است دست‌کم دو ماه از تدوین و تحویل این سیاهه می‌گذرد اما همچنان دستگاه‌های مسئول از مفاد آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند و توپ را در میدان یکدیگر می‌اندازند.

نتیجه این انفعال و بی‌توجهی به تهدید سلامت شهروندان که به اذعان بسیاری از پزشکان دست‌کمی از خطر کرونا هم ندارد، تداوم و تشدید آلودگی در روزهای اخیر بوده است که ظاهراً با توجه به اوضاع جوی قرار هم نیست به این زودی‌ها پایان یابد.

به‌ ویژه آنکه بخش وسیعی از منابع آلاینده هوای مشهد در اختیار دستگاه‌های دولتی و عمومی و به‌ ویژه شهرداری است؛ به‌ عنوان نمونه می‌توان به کارگاه‌های مستقر در ابتدا و انتهای بولوار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی (میثاق سابق) اشاره کرد که در این روزهای بحرانی مشهد، مدام انبوهی از گردوخاک و دود غلیظ تولید و به آسمان می‌فرستند. ناوگان فرسوده حمل‌ونقل عمومی، کامیون و اتوبوس‌های دیزلی هم که بی‌هیچ محدودیتی همچنان در معابر شهر جولان می‌دهند، آتش بیار این معرکه‌اند. کاش دست‌کم در این روزهایی که تشدید آلودگی هوا پیش‌بینی شده بود، فعالیت برخی از پروژه‌ها و خودروهای سنگین مرتبط با آن‌ها در سطح شهر موقتاً متوقف می‌شد.

از آن ‌طرف اخبار ناخوشایندی از استفاده سوخت مازوت به‌ جای گاز در نیروگاه‌های برق به گوش می‌رسد که آلوده‌ترین سوخت فسیلی از نظر دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق است؛ سوختی خطرناک و بسیار مضر برای سلامتی افراد بوده و سوزاندن آن در بسیاری از کشورها ممنوع شده است.

این‌ همه در حالی اتفاق می‌افتد که به گفته کارشناسان در زمینه کاهش آلودگی ھوا با فقدان و کمبود قانون و دستورالعمل روبه‌رو نیستیم و شرح وظایف دستگاه‌ھای اجرایی در این ‌باره مشخص است اما در اجرای این قوانین مشکل وجود دارد و دستورالعمل‌ھا خوب اجرا نمی‌شود.

آن‌ها درباره آلودگی شدید ھوای مشهد طی روزهای اخیر می‌گویند: زمانی که ھوا سرد می‌شود، امکان خروج آلاینده‌ھا کمتر می‌شود؛ بنابراین یکی از دلایل افزایش شدید آلودگی ھوا در این روزها عوامل طبیعی بوده است.

این کارشناسان در همین حال با اشاره به آمار رو به افزایش و نگران‌کننده استفاده از گازوئیل در نیروگاه‌های برق مشهد تصریح می‌کنند: استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها از سال گذشته با دستور دادستانی ممنوع شده است و جز در شرایط خاص حق استفاده از این  سوخت را ندارند.

در عین حال یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در این‌ باره می‌گوید: پیشنهاد ما در کمیسیون این است که با هماهنگی‌ و همکاری‌های میان‌بخشی، از استفاده نیروگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ از سوخت مازوت جلوگیری کنند تا از این طریق آلودگی هوای کلانشهرها کاهش یابد.

وی با تأکید بر اینکه قانون هوای پاک، قانونی مترقی است و خلأهایی از این نظر نداریم، اضافه می‌کند: اگر دستگاه‌های مسئول در حوزه مقابله با آلودگی هوا در چارچوب قانون هوای پاک به وظایفشان به‌ خوبی عمل کنند، وضعیت هوای کلانشهرهای کشور به ‌مراتب بهتر از وضع موجود خواهد بود.

این سخنان مؤید این نکته است که تاکنون هیچ یک از دستگاه‌های پانزده‌گانه مسئول در حوزه آلودگی هوای کلانشهر مشهد آن طور که باید، به وظایف قانونی خود عمل نکرده‌اند و حبس دوماهه سیاهه منابع آلاینده در بایگانی شهرداری و یا دیگر دستگاه‌های اجرایی شهرستان و استان نیز بر این فرضیه تأکید دارد که هیچ عزم جزمی در این ‌باره وجود ندارد و بدون تردید تا زمانی که این رویه در بین مسئولان وجود داشته باشد، آلودگی هوای مشهد نیز تداوم خواهد داشت.