قدس آنلاین؛ محمد حسین ادیب معتقد است راهبرد اعلام نشده آمریکا تلاش برای جلوگیری از تبدیل غول های اقتصادی در شرق آسیا ، اروپا و خاورمیانه به قدرت سیاسی است و در این مسیر از تلاشی فروگذار نیست.
وی بر این باور است که بایدن یک خاورمیانه ترجیحاً ضعیف و از نظر سیاسی متفرق ، از نظر اقتصادی در بن بست و از نظر اجتماعی فاقد روحیه می خواهد.
او اعتقاد دارد، سیاست خارجی در خاورمیانه بر اساس موازنه تهدید استوار است. موازنه تهدید یعنی قدرت یک کشور باید به وسیله قدرت کشور دیگر بالانس شود، قدرت کشور های عربی به وسیله تهران، استانبول و تل آویو بالانس می شود.
ادیب همچنین تأکید دارد یک ایران ضعیف قدرت بازدارندگی در خاورمیانه را در معرض تهدید قرار می دهد. یک ایران ضعیف، اروپا و جهان را در مقابل قدرت های افراطی در خاورمیانه تنها می گذارد و ایران به این سرمایه به دقت وقوف دارد و از آن مطلع است. این دارایی استراتژیک ایران است و فروشی نیست. قابل مذاکره هم نیست.
او بر این باور است که تورم در ایران ربط چندانی به تحریم ها ندارد، کما اینکه تأکید میکند تحریمی نبوده که بخواهد لغو آن بر مواردی همچون انتخابات ایران موثر باشد.
وی در خصوص زمان انجام مذاکره احتمالی بر این باور است که تا قبل از مشخص شدن تکلیف افغانستان، امریکا احتمالا تمایلی برای گام های جدی در ایران ندارد.
این نظر و دیگر نظرات وی را به طور مشروح در ادامه و در گفت وگو با خبرنگار تسنیم بخوانید.
- تداوم قطع صادرات نفت عربستان به آمریکا در دوره بایدن مشابه دوره ترامپ
اقتصاد خاورمیانه پس از ترامپ و در دوره بایدن را چگونه ارزیابی می کنید ؟
ادیب: در آغاز ریاست جمهوری ترامپ صادرات نفت عربستان به آمریکا روزانه یک میلیون و سیصد هزار بشکه بود و اکنون صفر است. در دوره بایدن نیز قطع صادرات نفت عربستان به آمریکا ادامه می یابد در این حوزه بین ترامپ و بایدن تفاوتی نخواهد بود.
- نتیجه قطع صادرات نفت عربستان به آمریکا، به مثابه تحریم اقتصاد عربستان توسط آمریکا
قطع صادرات نفت عربستان به آمریکا چه تأثیراتی دارد ؟
ادیب: همان آثار تحریم اقتصاد عربستان به وسیله آمریکا را دارد. این امر تجارت بین آمریکا و عربستان را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. نمی شود عربستان به اروپا نفت صادر کند و پولش از آمریکا کالا وارد کند. اولین وظیفه هر سفیر این است که مراقب باشد کشورش به ازای میزانی که از یک کشور کالا وارد می کند به آن کشور کالا صادر کند.
- اروپا و امریکا ذخائر ارزی خارج کشور عربستان و امارات را به زخمهای خود زده اند
- این دو کشور ریسکهای غرب را خریده اند و ریسک فروخته شده پس گرفته نمی شود
عربستان در خارج ذخائر ارزی دارد از این محل می تواند کالا وارد کند؟
ادیب : عربستان و امارات بیش از یکهزار و ششصد میلیارد دلار در اروپا و آمریکا یا سپرده بانکی دارند و یا سرمایه گذاری کرده اند و اروپا و آمریکا این پول ها را به زخم های خود زده اند و اگر در این نقطه به سراغ پول های خود بروند اقتصاد غرب را از تعادل خارج می کنند. به این ترتیب عربستان و امارات ریسک های غرب را خریده اند، ریسک فروخته شده پس گرفته نمی شود .
- تجربه خرید ریسکهای غرب توسط امارات و عربستان به مانند تجربه چین و ژاپن
بیشتر توضیح دهید ؟
ادیب : تجربه سرمایه گذاری چین در سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ تکرار می شود. در این مقطع زمانی که بانکهای آمریکایی شروع کردند به دادن وام مسکن به کسانی که توانایی پرداخت وام مسکن را نداشتند و دو موسسه پرداخت این وام ها را تضمین می کردند یعنی اگر وام گیرنده قادر به پرداخت اقساط وام مسکن نبود این دو موسسه تعهد کردند که وام را پرداخت کنند. در سال ۲۰۰۸ این دو موسسه ورشکست شدند و اقتصاد آمریکا فروپاشید . با شفاف شدن وضعیت معلوم شد عمده سرمایه این دو موسسه به چین و ژاپن تعلق داشت، آمریکا ریسک های خود را به چین و ژاپن فروخت، حالا هم بخشی از ریسک های خود را به عربستان و امارات فروخته اند.
راهبرد اعلام نشده آمریکا: عدم تبدیل غول های اقتصادی در شرق آسیا ، اروپا و خاورمیانه به قدرت سیاسی
از دید اقتصاد سیاسی روابط عربستان و آمریکا را چگونه می بینید ؟
ادیب: راهبرد اعلام نشده آمریکا بر یک اصل استوار است؛ غول های اقتصادی در شرق آسیا ، اروپا و خاورمیانه نباید به قدرت سیاسی تبدیل شوند. لذا چین ، آلمان و عربستان نباید به قدرت سیاسی تبدیل شوند.
- مقابله آمریکا با تلاشهای عربستان برای تبدیل شدن به قدرت سیاسی
تحلیلتان از روابط آمریکا و عربستان در مجموع چیست؟
ادیب : در مقطعی عربستان تلاش کرد که در شبه جزیره عربستان ، سوریه و لبنان به یک قدرت سیاسی تبدیل شود که شکست خورد. شکست عربستان در جنوب یمن استهزا آمیز، در شمال یمن تحقیر آمیز ، در سوریه قاطع و در لبنان «بازی خورنده» بود .
عربستان هر جا تلاش کرده تا از یک قدرت اقتصادی به قدرت سیاسی تبدیل شود این جریان با افتضاح به پایان رسیده و این خواسته در چارچوب منافع راهبردی آمریکاست.
- تلاش بی ثمر عربستان و امارات برای شرکت در مذاکرات برجام
اینکه عربستان و امارات خواستار این هستند که در مذاکرات برجام شرکت کنند؟
ادیب : این خواسته جزئی از پروسه تبدیل قدرت اقتصادی عربستان به قدرت سیاسی است که با منافع راهبردی آمریکا سازگار نیست. راهبرد آمریکا در این مورد استهزاء است ممکن است، در مقطعی بر این تاکید کند و بعد در پایان با استهزاء پایان می یابد
- بایدن یک خاورمیانه ترجیحاً ضعیف می خواهد
استراتژی خاورمیانه ای بایدن را چگونه می بینید ؟
ادیب : بایدن یک خاورمیانه ترجیحاً ضعیف می خواهد و از نظر سیاسی متفرق ، از نظر اقتصادی در بن بست و از نظر اجتماعی فاقد روحیه.
آینده روابط آمریکا و چین را چگونه می بینید ؟
ادیب: راهبرد آمریکا این است که چین از یک قدرت اقتصادی به یک قدرت سیاسی تبدیل نشود و این برای آمریکا ارزش جنگیدن دارد.
پیش بینی شما از آینده آمریکا در خاورمیانه چیست؟
ادیب : تاچر در کتاب خاطرات خود می نویسد آمریکا در هر موردی در خاورمیانه دخالت کند به افتضاح کشیده می شود و این ناشی از رقابت اروپا با آمریکاست . پیش بینی تاچر تا کنون اشتباه نبود اگر به آخر داستان نگاه شود.
از سیاست در خاورمیانه یک جمع بندی جامع ارائه می دهید ؟
ادیب : سیاست در خاورمیانه ترکیب دو عامل به استهزا کشیدن اقدام سیاسی اروپا در خاورمیانه به وسیله آمریکا به افتضاح کشیدن دخالت سیاسی آمریکا به وسیله اروپا در این منطقه است.
روابط آمریکا و اروپا در دوره بایدن را چطور پیش بینی می کنید؟
ادیب : اروپا یک غول صنعتی است که نه ظرفیت و نه آگاهی اقدام سیاسی دارد و به وسیله آمریکا مورد استهزا قرار می گیرد.
سیاست روسیه را در دوره بایدن چگونه می بینید ؟
ادیب: سیاست روسیه در خاورمیانه مثلثی است یعنی سعی میکند به تهران ، تل آویو و استانبول نزدیک تر باشد تا این سه دولت به یکدیگر.
سیاست انگلیس و آمریکا در خاورمیانه چگونه خواهد بود؟
ادیب : در دوران اوباما مثلثی بود یعنی آمریکا و انگلیس سعی می کردند به تهران ، تل آویو ، ریاض نزدیک تر باشند تا این سه به یکدیگر اما در دوران ترامپ ؛ لندن و واشنگتن از حالت مثلثی خارج شد مثلثی شدن سیاست لندن و واشنگتن در این مورد اولین گزینه است که ارزش بررسی دارد.
چرا؟
ادیب: مغز متفکر راهبرد مثلثی در این حوزه اکنون کاندید ریاست راهبردی ترین بخش مرتبط با سیاستگذاری در آمریکاست اگر سنا رای دهد.
- راهبرد آمریکا در خصوص قدرت در کشورهای عربی:قدرت در اختیار قدرتهای غیر عرب، تهران ، تل آویو و مسکو باشد
موازنه تهدید در خاورمیانه چه اضلاعی دارد ؟
ادیب: راهبرد آمریکا در خاورمیانه این است که قدرت در کشورهای عربی باید در اختیار قدرت های غیر عرب، تهران ، تل آویو و مسکو باشد.
برجام را چگونه می بینید ؟
ادیب : برجام در چهارچوب مولفه هایی که در این مصاحبه آمد در صحنه سیاست خاورمیانه فعال خواهد شد.
- سیاست خارجی در خاورمیانه بر اساس موازنه تهدید استوار است
آینده خاورمیانه را در دوران بایدن چطور تحلیل می کنید ؟
ادیب : آینده خاورمیانه و سیاست در خاورمیانه بر بازدارندگی استوار است و بازدارندگی بر موازنه تهدید.
بازدارندگی در خاورمیانه را توضیح بدهید ؟
ادیب : سیاست خارجی در خاورمیانه بر اساس موازنه تهدید استوار است. موازنه تهدید یعنی قدرت یک کشور باید به وسیله قدرت کشور دیگر بالانس شود، قدرت کشور های عربی به وسیله تهران، استانبول و تل آویو بالانس می شود.
جایگاه اروپا در این بحث چیست ؟
ادیب: امنیت اروپا در ضلع جنوبی ، فقط در سایه حفظ موازنه تهدید در خاورمیانه استوار است.
جایگاه ایران ؟
ادیب: یک ایران ضعیف قدرت بازدارندگی در خاورمیانه را در معرض تهدید قرار می دهد.
بیشتر توضیح بدهید ؟
ادیب: یک ایران ضعیف ، اروپا و جهان را در مقابل قدرت های افراطی در خاورمیانه تنها می گذارد و ایران به این سرمایه به دقت وقوف دارد و از آن مطلع است. این دارایی استراتژیک ایران است و فروشی نیست. قابل مذاکره هم نیست.
از منظر راهبردی ایران و در حوزه اقتصاد ، چگونه ضعیف نخواهد بود ؟
ادیب: ریال قوی به ایران ضعیف در حوزه اقتصاد منجر می شد و تحریم ریال را تضعیف کرده و ریال ضعیف به ایران قوی از منظر اقتصاد در میان مدت و بلند مدت منجر می شود. اما در کوتاه مدت برای بخش بازرگانی که اقتصاد شهری بر بنیاد آن شارژ می شد مثبت نیست. بخش بازرگانی ۸۰ درصد کوچک شد.
از برجام در دوره بایدن چه پیش بینی دارید؟
ادیب: پیش بینی اول من این است که آمریکایی ها اجازه نمی دهند اروپا به گونه ای در برجام نقش داشته باشد که از آن این تلقی ایجاد شود که اروپا علاوه بر قدرت اقتصادی، یک قدرت سیاسی است لذا در خصوص دخالت اروپا در برجام ؛ آمریکا تلاش می کند با استهزا پایان یابد.
پیش بینی دوم من این است که اروپایی ها اجازه نمی دهند آمریکا در یک مسأله در خاورمیانه دخالت کند که با افتضاح تمام نشود و این شامل برجام هم می شود یعنی خواسته اروپا این است که حضور آمریکا در برجام با افتضاح تمام شود.
پیش بینی سوم من این است که حضور بعضی از کشورهای خاورمیانه در مذاکرات برجام با راهبرد آمریکا نمی خواند زیرا قدرت های اقتصادی منطقه را به قدرت سیاسی تبدیل می کند لذا یا عملی نمی شود و یا اگر عملی شد با استهزا آن کشورها در منطقه؛ پایان می یابد.
پیش بینی چهارم من این است که برجام به گونه ای ادامه می یابد که تحریم ها تخفیف می یابد.
کاهش تحریم ها را بیشتر توضیح دهید؟
ادیب: تحریم را باید تعریف کرد. به میزانی که ایران پتروشیمی ، میعانات گازی ، فولاد و محصولات «انرژی محور » بیشتر صادر کند باید نفت کمتری صادر کند. اکنون تقریباَ معادل گذشته که نفت صادر می شود محصولات « انرژی محور» صادر می‌شود. اگر دلار گران شده به سبب سقوط قیمت نفت و بالاتر بودن رشد نقدینگی نسبت به رشد تولید است و نه کاهش صادرات انرژی ایران . اینکه می گویم پایین بودن قیمت نفت باعث افزایش قیمت دلار شده به این علت است که ۹۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران مشتقات انرژی است که با نفت قیمت گذاری می شود و اینکه گفته می شود گران شدن دلار به سبب تحریم نیست به این خاطر است که رشد نقدینگی سه برابر رشد تولید است و اختلاف رشد نقدینگی با رشد تولید ، با افزایش نرخ ارز خنثی می شود.
اینکه بخواهیم هم معادل نفتی که ده سال قبل صادر می کردیم مشتقات انرژی صادر کنیم و هم مجددا در سطح ده سال قبل نفت صادر کنیم و اسم این را بگذاریم لغو تحریم، عبارت قابل فراری است که جای بحث دارد.
تحریم چقدر در ایجاد تورم در ایران موثر بود؟
ادیب : علت تورم تا ۲۷ مهر ۹۹ به سه مولفه مربوط بود: علت تورم کاهش صادرات نفت نیست. کاهش صادرات نفت با افزایش صادرات غیر نفتی خنثی شده است.
- سه عامل موثر در تورم
این سه عامل کدامند ؟
ادیب: علت تورم سه چیز است: ۱.نصف شدن قیمت نفت ؛ ۹۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران انرژی پایه است که قیمت صادراتی آن با قیمت نفت رابطه یک به یک دارد، نصف شدن قیمت نفت باعث نصف شدن ورود ارز به اقتصاد ایران شد. ۲. رشد نقدینگی بیش از رشد تولید کالا و خدمات، نقدینگی از ۴۷۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۱ به حدود ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است یعنی شش برابر شده است اما تولید فقط پنجاه درصد رشد کرده است. رشد نقدینگی ۱۲ برابر رشد تولید کالا و خدمات بود این اختلاف با تورم خنثی شد. ۳. افزایش سرعت گردش پول به سبب بالا رفتن انتظارات تورمی، بی ارزش شدن دارایی های ریالی و کاهش ارزش دارایی های ریالی به ده درصد سال ۹۵، باعث افزایش سرعت گردش نقدینگی شد مردم در صدد تبدیل دارایی بانک محور به دارایی ارز محور هستند و این تقاضا برای دلار را بالا برده است. تقاضای جدیدی وارد بازار شده و آن خرید دلار به انگیزه مصونیت در مقابل تورم است.
از ۲۷ مهر ۹۹ به این سو وضعیت تورم به چه شکل بوده و علت آن چیست؟
ادیب : تورم منفی، علت تورم منفی از ۲۷ مهر تا کنون به سه عامل باز می گردد: یک - دو برابر شدن قیمت نفت و دو برابر شدن ورود ارز به اقتصاد ایران دو- کاهش شدید سرعت گردش نقدینگی ۸۰ درصد ارزش افزوده در اقتصاد نصیب ۱۰۰ شرکت می شود که انرژی را به محصول تبدیل می کنند و نقدینگی در حال انتقال از همه اقتصاد به این صد شرکت است .اما این صد شرکت تقاضای مصرفی در جامعه ایجاد نمی کنند. لذا تمرکز ثروت در صد شرکت باعث کاهش سرعت گردش نقدینگی شده است. سه - به سبب پیروز شدن بایدن انتظارات تورمی منفی شده و تقاضا برای ارز نزولی شده است و عرضه دلار خانگی بیشتر از تقاضا برای خرید دلار خانگی است.
عامل دیگری موثر نیست؟
ادیب: دلار نسبت به ٢٧ مهر ٢٣ درصد کاهش ارزش داشته است. در این فاصله دلار نیز ۱۰ درصد نسبت به فرانک کاهش ارزش یافته است. در مجموع دارنده دارایی دلاری نسبت به ٢٧ مهر ٣٣ درصد به فرانک سوئیس ضرر کرده است. اگر یک فعال اقتصادی در ٢٧ مهر اقدام به دریافت وام و خرید دلار کرده باشد تا کنون ۵ درصد نیز بهره پرداخت کرده است در مجموع یک فعال اقتصادی که با وام اقدام به فعالیت کرده باشد ٣٨ درصد ضرر کرده است این سه مولفه به معنای ورود اقتصاد به پول پر بهره باعث نزولی شدن تورم در کشور شد.
- تورم در ایران ربط چندانی به تحریم ها ندارد
تحریم‌هایی که اخیرا ترامپ تصویب کرده چقدر این تحریم‌ها جدی و موثر بر اقتصاد ایران هستند و هدف از آنها چه بود؟
ادیب : تورم در ایران به تحریم ارتباط چندانی ندارد. تحریم بانکی هم فقط در مورد کره موثر بوده و در بقیه موارد جنبه رسانه ای داشته است.
- ۸۰ درصد مذاکرات برجام حال گیری اروپا و امریکا از یکدیگر است این بازی ما نیست
برجام جدید چگونه خواهد بود و با چه ترکیبی از کشورها و دستاورد آن برای ایران چه خواهد بود؟
ادیب: ۸۰ درصد مذاکرات برجام، حال گیری اروپا و امریکا از یکدیگر است این بازی ما نیست.
شما معتقدید تخفیف تحریم‌ها را خواهیم داشت نه حذف آنها را، حذف یا تخفیف تحریم‌ها چقدر در شرایط اقتصادی ایران موثرند؟
ادیب : حتی صادرات نفت هم به اظهار زنگنه اکنون نهصد هزار بشکه است. صادرات فرآورده هم ششصد و پنجاه هزار بشکه است. در مجموع صادرات نفت و فرآورده چندان در عمل مشمول تحریم نبوده است که اکنون لغو آن در دستور کار قرار گیرد.
تحریم بانکی و آثار لغو احتمالی آن را چطور؟
ادیب: منهای کره تحریم بانکی ایران فقط هزینه انتقال پول را افزایش داده است. به عنوان مثال در یک کشور که بیشترین مراودات بانکی را داریم تحریم فقط ۶ درصد در نقطه موجود هزینه اضافی برای انتقال پول ایجاد کرده است.
- تحریمی نبوده که حالا بخواهد لغو آن بر انتخابات موثر باشد
ایران انتخابات ۱۴۰۰ را در پیش دارد، پیش بینی شما از نتیجه و آینده برجام و اقتصاد ایران چیست؟
ادیب : تحریمی نبوده که حالا بخواهد لغو آن بر انتخابات موثر باشد.
- قبل از مشخص شدن تکلیف افغانستان، آمریکا احتمالاَ تمایلی برای گام های جدی در ایران ندارد
به شرط رفتن ایران پای مذاکره احتمال می دهید مذاکرات کی انجام شود و کی آثارش بر اقتصاد ایران معلوم شود؟
ادیب : تا قبل از مشخص شدن تکلیف افغانستان، آمریکا احتمالاَ تمایلی برای گام های جدی در ایران ندارد.
چرا؟
ادیب : احتمالاَ هدف مذاکره صلح بین طالبان و آمریکا نه صلح در افغانستان که به استهزا کشاندن آمریکا بوده است.
نظر شما