این آسیب‌ها اگر به موقع شــناخته و پیشگیری شوند خسارت‌های ناشی از آن کاهش خواهد یافت؛ اما اگر از آن غفلت شود ممکن اســت بنای جامعه متزلزل گشته و آثار جبران‌ناپذیری از خود بر جای بگذارد.

رهبر معظم انقلاب در این خصوص می‌فرمایند:«شاید از نگاه جامعه‌شناسانه، وجود آسیب‌های اجتماعی در هر اجتماع بشری امری طبیعی باشد، اما در شأن کشوری که آرمان «ساخت تمدن نوین اسلامی» دارد، به هر میزان، ولو اندک هم شایسته نیست. بنابراین گرچه در خصوص مقابله با آسیب‌های اجتماعی کارهایی شده است اما یقیناً کافی نیست.»

تأثیر مهم سیاست‌ها و اقدامات دولت

دکتر امان‌الله قرائی مقدم، جامعه‌شناس، آسیب‌های اجتماعی را زاییده اجتماع می‌داند و در گفت‌وگو با ما می‌گوید: آسیب‌های اجتماعی پدیده‌ای کاملاً اجتماعی است و یک موضوع فطری، ذاتی، ارثی و یا نژادی نیست، یعنی برای مثال نمی‌توان گفت دزد چون ذاتش بد است دزد شده است.

وی می‌افزاید: آسیب‌های اجتماعی مانند دردی که بر جامعه وارد شده است، جامعه همانند بدن بوده که این آسیب‌ها همانند بیماری در آن شکل گرفته است؛ برای از بین بردن این مشکلات، دولت و خود مردم اثرگذار هستند اما نقش دولت و حاکمیت پررنگ‌تر است.

این آسیب شناس اجتماعی ادامه می‌دهد: مسئولان، برنامه‌ریزان، تصمیم‌گیران و دولت که از نگاه جامعه‌شناسی به عنوان نیروهای بازدارنده از آسیب‌های اجتماعی نام برده می‌شوند اگر توان مقابله با نیروهای برانگیزنده آسیب‌های اجتماعی را نداشته باشند نتیجه آن افزایش این نوع آسیب‌ها در سطح جامعه است؛ پس هرچه دولت و تصمیم‌گیران در این زمینه اقدامات اثرگذارتری داشته باشند حجم این آسیب‌ها کمتر خواهد شد.

وی معتقد است نخستین و مهم‌ترین مسئله برای وجود این آسیب‌ها بیکاری است که بازهم برای برطرف کردن آن، سیاست‌ها و اقدامات دولت‌ها مهم و اثرگذار است.

توجه به سبک زندگی ایرانی اسلامی

گرچه برخی از کارشناسان و مسئولان از مشــکلات اقتصادی به عنوان یکی از عوامل ریشه‌ای آسیب‌های اجتماعی یاد می‌کنند، اما نمی‌توان از نقش عوامل فرهنگی و اجتماعی در این خصوص غافل ماند. حجت الاسلام رضا غلامی، رئیس پژوهشکده مطالعات اسلامی آسیب‌های اجتماعی می‌گوید: اگر بخواهیم کار مؤثر در حوزه آسیب‌های اجتماعی انجام دهیم باید با نگاه اسلامی باشد.همچنین متفکران اسلامی عصر حاضر برنامه‌ریزی و اقدام به مبانی اسلامی را در جامعه برای پیشگیری و رفع معضلات اجتماعی ضروری می‌دانند؛ سبک زندگی ایرانی اسلامی و جایگزینی اقتصاد مدرن برای نجات از نهادهای اقتصاد لیبرالی از مباحث مهم مطرح شده در این موضوع است. با آنکه نهادها، سازمان‌ها و بخش‌های مختلفی برای رفع مشکلات و آسیب‌های اجتماعی کمر همت بسته‌اند؛ با این حال باز هم شاهد اثرات و پیامدهای ناشی از این آسیب‌ها در بطن جامعه هستیم.

چنان‌که رهبر معظم انقلاب با بیان نقش مهم دستگاه‌های تبلیغاتی از مؤثر نبودن بعضی از آن‌ها به دلیل نقش‌آفرینی در این زمینه گلایه کرده و می‌فرمایند: «ما این همه امکانات داریم... باید دنبال کنند... مجموعه‌ صداوسیما باید مطلع بشوند از آنچه که واقعیت کار است تا بتوانند برنامه‌ریزی کنند، صداوسیما خیلی می‌تواند نقش ایفا کند، وقتی که ما در جشنواره فجرمان فیلم‌هایی نشان داده می‌شود که اصلاً سوق می‌دهد مردم را به سمت این مفاسد اجتماعی، در واقع فرهنگ‌سازی ضد این جهت را داریم انجام می‌دهیم؛ باید مراقبت بشود، باید به این‌ها توجه بشود».

کاهش اعتبارات آسیب‌های اجتماعی

متأسفانه با وجود تمام دلایلی که برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی بیان کرده‌ایم، وزن اعتبارات آسیب‌های اجتماعی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ برای اجرای برنامه‌های پیشگیری، کنترل و کاهش این آسیب‌ها  سنگین نیست.

سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی از حال ناخوش حوزه اجتماعی در بودجه ۱۴۰۰ می‌گوید و ضمن بیان اینکه در بخش‌های مختلف حوزه اجتماعی شاهد کاهش بودجه هستیم، اظهار امیدواری می‌کند مجلس بتواند غفلت دولت در این خصوص را جبران کند.

رئیس فراکسیون مقابله با آسیب‌های اجتماعی مجلس نیز با تأکید بر وضع نابسامان بودجه‌بندی در موضوعات شاخص آسیب‌های اجتماعی اظهار می‌کند: وضعیت بودجه‌بندی ۱۴۰۰ در حوزه آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه در زمینه‌های اعتیاد و حاشیه‌نشینی نسبت به سال جاری کاهش یافته است. به گفته احمد نادری، ارائه خدمات عمومی در مناطق حاشیه‌ای که میزان جمعیت آن امروز در کشور به نسبت کل جمعیت به بیش از یک چهارم رسیده و سیاست‌های نئولیبرالی دولت‌های یازدهم و دوازدهم به افزایش آن دامن زده بدون بودجه و اعتبار مناسب قابل انجام نیست. وی خاطرنشان می‌کند: بررسی‌های تخصصی ما روی لایحه بودجه ۱۴۰۰ در حال انجام است و مطمئناً نخواهیم گذاشت این وضعیت به تصویب برسد.

توجه بیشتر مسئولان به مردم

 خلاصه آنکه مسئولان برای کاهش مشکلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه پیش از همه باید با عزمی راسخ‌تر راهی برای مقابله با تهدیدات و آسیب‌های اجتماعی بیابند. این موضوع آن‌قدر مهم است که رهبر انقلاب می‌فرمایند: «ما مردم را باید عائله‌ خودمان بدانیم. ما مسئولین کشوریم دیگر... این ملت، این کشور، این مرزها، این فضای زندگی، عائله‌ ما است. به مسئله‌ آسیب‌های اجتماعی در سطح کشور جوری نگاه کنیم که اگر این آسیب در داخل خانواده خود ما بود، آن‌جور نگاه می‌کردیم».