اگرچه در آخرین مورد «آنتولی بلینکن» وزیر امورخارجه ایالات متحده کوشید با انتشار پیامی توییتری همچنان دیپلماسی اصولی را تنها راه برای تعامل با تهران بنامد، ولی دو روز پیش از آن «ند پرایس» سخنگوی این نهاد به صراحت اعلام کرد دولت این کشور قصد دارد برای گنجاندن برنامه موشک بالستیک ایران در توافق هسته ای ۲۰۱۵ بندهایی از این توافق‌نامه را توسعه داده و تقویت کند. روزنامه ایندیپندنت چاپ استرالیا هم روز گذشته گزارش کرد که امتناع

«جو بایدن» برای بازگشت فوری به برجام از طریق برداشتن تحریم‌ها در حقیقت تداوم سیاست تهاجمی ترامپ علیه تهران است. زیاده‌خواهی و شرط‌گذاری‌های خنده‌دار آمریکا بر سر برجامی که خود از آن خارج شده در حالی است که بر اساس ماده ۷ قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، مصوب مجلس شورای اسلامی، سوم اسفندماه تاریخی است که توقف نظارت‌های فراپادمانی مشخص شده و اگر تا این موعد اقدامی از سوی غرب رخ ندهد، دولت جمهوری اسلامی موظف به برداشتن گام بعدی کاهش تعهدات برجامی خواهد بود. 

دولت مقدمات توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را فراهم کند

احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی چند روز پیش در این باره گفته بود: «اگر تا سوم اسفند تحریم‌ها به ویژه در زمینه‌های مالی، بانکی و نفت برداشته نشود، قطعاً بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از کشور اخراج و ایران حتماً اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد، این موضوع قانون مجلس شورای اسلامی بوده و دولت موظف به اجرای آن است. امیرآبادی با اشاره به اینکه هدف اصلی برجام رفع تحریم‌ها بود که این امر اتفاق نیفتاد، تأکید کرد: «تا زمانی که تحریم‌ها رفع نشود، هیچ دلیلی برای اجرای تعهدات خود نمی‌بینیم».

زهره الهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس هم در گفت و گو با خبرگزاری مهر با اشاره به فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب مبنی بر اینکه ایران هنگامی به تعهدات برجامی خود بازخواهد گشت که آمریکا همه تحریم‌ها را در عمل و نه در حرف یا روی کاغذ، لغو کند و این لغو تحریم‌ها مورد راستی‌آزمایی ایران قرار گیرد، گفت: فرمایش‌های اخیر مقام معظم رهبری، خطوط و حدود سیاست خارجی ما درباره برجام را مشخص کرد. 

برای آمریکا برجام پایان یافته است

دولت چند روز پیش اعلام کرد غنی‌سازی ۲۰ درصد را در راستای اجرای قانون مجلس از سر گرفته است، با این حال به نظر می‌رسد دولت مخالف توقف اجرای پروتکل الحاقی است و اگر آمریکا در دوران بایدن به برجام بازنگردد این موضع به چالش جدی دولت و مجلس بدل می‌شود. اما یک تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان اینکه فارغ از همه بحث‌ها این روزها چند نکته را درباره برجام باید مد نظر قرار دهیم، تصریح کرد: نخست اینکه برای آمریکا این توافق پایان یافته است. محمدصادق کوشکی در این باره افزود: واقعیت آن است که آن‌ها از برجام نخست (هسته‌ای) به دنبال اهدافی بودند و به آن اهداف هم رسیدند، پس این توافق دیگر برای واشنگتن هیچ کاربرد، سود و موضوعیتی ندارد. در برجام نخست هدف یانکی ها این بود که ایران به دست خود، توانمندی‌های هسته ای خود را متوقف و بخشی از آن را نابود کند که این کار را کرد و این پرونده بسته شد. اکنون آن‌ها به دنبال برجام ۲، ۳ و ۴ (موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشری) هستند. پس اگر آمریکایی ها از پدیده ای تحت عنوان برجام یاد می‌کنند، منظورشان قسمت دوم است و نه اولی. وی ادامه داد: نکته دوم داخلی است به این معنی که دولت کنونی از آنجا که تنها نقطه اتکایش توافق نامه برجام است، می‌خواهد این جسم مرده را (از این جهت مرده که کار ویژه آن برای غرب تمام شده و برای ما هم هیچ دستاوردی نداشته است) با تنفس مصنوعی زنده نگه دارد تا عمر دولت تمام شود؛ چراکه اگر روزی برسد که نتوانند از پدیده‌ای به نام برجام صحبت کنند، دیگر هیچ چیزی برای عرضه ندارند.

محمد صادق کوشکی در پاسخ به این پرسش که سوم اسفند باید شاهد چه اتفاقی باشیم هم عنوان کرد: تاکنون طرف‌های برجامی هیچ اقدامی در راستای اجرای تعهداتشان صورت نداده‌اند و به نظر هم نمی‌رسد در این یک هفته باقیمانده هم شاهد اقدامی از سوی آن‌ها باشیم. هر چند دولت گوش شنوایی برای شنیدن راهکارهای خوب ندارد، اما با توجه به زیاده خواهی‌های آمریکا، بهترین اقدام این است که پدیده برجام به فراموشی سپرده شده و در اندازه آینه عبرت به آن نگریسته شود. در ادامه باید تمام توجه به شکستن تحریم‌ها و تقویت توان تولید داخل متمرکز شود و با کنار گذاشتن توهم پروژه‌ای به نام مذاکره خوب و بد و برجام با اتکا به ظرفیت‌های داخلی عبور از تحریم‌ها را رقم بزنیم.

۳ اسفند؛ نقطه شروع برای تغییر ادراک آمریکایی ها

دیگر تحلیلگر سیاسی نیز در مورد تحولات پیش روی برجام معتقد است برای اینکه بتوانیم آینده این توافق را پیش بینی کنیم، باید به فکت‌های موجود (شرط گذاری واشنگتن برای اینکه نخست تهران به برجام بازگردد، بیانیه ضد ایرانی تروئیکای اروپایی، تأکید بر پرداختن به برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه ای ایران در توافقات بعدی و ...) توجه کنیم. مسعود براتی با ذکر این مقدمه ادامه داد: آمریکا به این ادراک رسیده و می‌داند که دولت در هر شرایطی به دنبال مذاکره است؛ ادراکی که کاملاً به ضرر منافع ملی ماست و مانع می‌شود که ایالات متحده یک گام جدی و واقعی برای امتیازدهی به تهران بردارد. این یک ایده جدی در تیم بایدن است که بر تحلیل سه، چهار سال گذشته عملکرد دولت استوار است. آن‌ها وقتی رفتار دولت را در چند سال گذشته تحلیل می‌کنند، می‌بینند با وجود همه اقدام‌های خصمانه آن‌ها تهران همچنان به برجام وفادار مانده، پس به این نتیجه می‌رسند اگر رویکرد منفی آن‌ها ادامه یابد باز هم جمهوری اسلامی به تعهدات خود عمل خواهد کرد. درنتیجه اگر ما در ۳ اسفند با جدیت و دقت بالا مصوبه اقدام راهبردی مجلس را اجرا کنیم، می‌توان گفت این نقطه شروعی است برای تغییر این ادراک آمریکایی و نمی توان انتظار داشت در کوتاه مدت رفتار آن‌ها تغییر اساسی کند. براتی تصریح کرد: بایدن بنای اینکه بخواهد به برجام به معنای واقعی آن برگردد را ندارد. وی حتی آنچه برای ما مهم است یعنی لغو تحریم‌ها را نیز مد نظر ندارد. درنهایت ممکن است یکسری مشوق  هایی مانند بحث موافقت با پرداخت وام صندوق بین‌المللی پول به ایران را پیش بکشد، اما این مسائل اصلاً قابل قیاس با تعهدات آمریکا در برجام نیست. آمریکا احتمالاً انتظار دارد با چنین مشوق‌هایی ایران را از ادامه اجرای مصوبه مجلس منصرف کند که بر اساس ادراک گفته شده است، اما اصلاً از طرف ایران قابل قبول نیست.

این تحلیلگر در مورد آینده برجام و بهترین رویکرد ایران در این زمینه هم گفت: تهران باید از سطح بالاتر به این مسئله نگاه کرده و اسیر چارچوب برجام نشود. گرفتار شدن در این چارچوب قل و زنجیرهایی به دست و پای ما بسته و محدوده تصمیم‌گیری‌مان را محدود و ابتکار عمل را از ما گرفته است. براتی تأکید کرد: برجام اکنون موجودیتی ندارد پس ما هم نباید خود را اسیر این مؤلفه بدانیم. اتفاقاً آنچه مهم است اینکه ظرفیت‌های داخلی خود را بالا ببریم. نوع نگاه صرفاً غرب‌گرا بیشترین ضربه را به منافع ملی ما زده و موجب شده روابط ما با شرق تنزل پیدا کند. ما باید ورای برجام نگاه کنیم و مطمئناً این مسئله طرف غرب را هم تحت تأثیر قرار خواهد داد.