به مناسبت هفته منابع طبیعی در گفت‌وگو با «مهندس محمود صادقی» مدیرعامل شرکت کشاورزی رضوی که در ساختار جدید تشکیلاتی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی، یکی از مهم‌ترین شرکت‌های این مجموعه در زمینه فعالیت‌های کشاورزی به شمار می‌آید به بررسی اقدام‌های انجام شده در زمینه حفظ و احیای باغات در اختیار این مجموعه بزرگ در این آستان مبارک، حفظ منابع آبی و دیگر اقدام‌های انجام شده در این زمینه پرداختیم. در ادامه برش‌هایی از سخنان وی در گفت‌وگو با خبرنگار قدس را دنبال کنید.
آستان قدس رضوی برای باغ‌هایش چه برنامه‌ای دارد؟
از قدیم نهادی مانند آستان قدس رضوی که مورد علاقه و ارادت دلباختگان امام هشتم(ع) در اعصار و ادوار گوناگون بوده، همواره یکی از مهم‌ترین موارد موقوفاتی آن اراضی، باغات، زمین‌های کشاورزی و... بوده است. اگر به کارنامه آستان قدس رضوی و به موضوع حفظ و نگهداری از باغات این مجموعه بزرگ موقوفاتی توجه کنیم، باز هم شاهد اقدام‌هایی در این زمینه هستیم که همواره بر حفظ موقوفه و بهره‌برداری بهینه از آن تأکید دارد.
از طرفی دیگر، مشهد یک شهر مذهبی و فرهنگی است و تأمین هوای پاک و سالم همواره از دغدغه‌های مدیران شهری بوده و آستان قدس رضوی با دارا بودن حدود ۷۰۰ هکتار باغ در داخل و حومه شهر مشهد به نوبه خود نقش بسزایی در تلطیف و تأمین هوای پاک برای مجاوران و زائران داشته که البته این امر مستلزم اقدام‌های به موقع برای نگهداری بهینه باغات است.
در یک مجموعه باغی و دارای درختان متعدد از جمله باغات آستان قدس رضوی آن چیزی که برای نسل‌های آینده نیز باید حفظ شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد، پایداری منابع آب و استفاده بهینه از آن در راستای ساخت و توسعه سطح باغات و درختان است.
در این نهاد مقدس در چند سال اخیر با برنامه‌ریزی انجام شده تصمیم بر آن شد تا در زمینه حفظ منابع آب موجود در اراضی کشاورزی و باغات آستان قدس به روش‌های نوین آبیاری و الگوهای کشت متناسب درختان به روش‌های علمی جدید از جمله: ساخت باغات متراکم، الگوی کشت مناسب منطقه‌ای و کنترل شرایط اقلیمی با پوشش بخشی از باغات و... اقدام شود.
به طور مثال از دوران قدیم در روش ساخت سنتی باغ‌های قدیمی به ازای هر هکتار زمین، حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ اصله درخت مثمر کشت می‌شد، اما در روش علمی ساخت باغ‌های متراکم در ازای هر هکتار، هزار اصله تا ۳هزار و ۹۰۰ اصله درخت مثمر با همان میزان آب مصرفی کشت می‌شود.
محاسن این کار به اختصار عبارت است از: استفاده حداکثری از منابع آب، تولید محصولات پربازده و اصلاح شده با کیفیت مناسب، امکان تغذیه مناسب درختان و در نتیجه افزایش راندمان تولید، افزایش حجم فضای سبز ایجاد شده در جهت تأمین هوای پاک بهتر و بیشتر و... .
پس باغ‌های آستان قدس رضوی حفظ خواهند شد.
بله. یکی از مهم‌ترین اقدام‌های آستان قدس رضوی در چند سال اخیر اهتمام جدی برای حفظ و احیای مجموعه باغات سطح شهر مشهد بوده است که با تأکیدات تولیت‌های سابق و فعلی این آستان مبارک، همواره این اقدام در سرلوحه فعالیت‌های این شرکت قرار داشته است.
در این زمینه در سال‌های اخیر بیش از ۵۰ درصد باغات آستان قدس رضوی در سطح شهر مشهد مورد بازکاشت به روش‌های نوین قرار گرفت بدین معنی که با هماهنگی‌های لازم با نهادهای ذی‌ربط از جمله شهرداری و... نسبت به قطاعی باغات قدیمی اقدام و سپس با گونه‌ها و رقم‌های اصلاح شده و روش‌های نوین اقدام به بازکاشت درختان جدید شده است که هم در سال جاری و در هفته منابع طبیعی نسبت به کاشت بیش از ۱۸ هزار اصله درختان مثمر(دانه‌دار و هسته‌دار) و غیرمثمر در باغات آستان قدس رضوی در مشهد اقدام خواهد شد.
این مقام مسئول با اشاره به مجموعه باغات آستان قدس در شهرستان‌های مختلف که زیر پوشش این شرکت قرار دارند می‌افزاید: این مجموعه افزون بر حدود ۳هزار و ۲۰۰ هکتار
باغات انواع درختان مثمر و غیرمثمر بوده و هر ساله ضمن احیا و نگهداری باغات مزبور، انجام عملیات توسعه نیز مورد توجه قرار داشته است. همین امسال و در همین هفته درختکاری در مجموعه این باغات بیش از ۱۰۰ هکتار انواع درختان مثمر و غیرمثمر کشت خواهد شد، آن هم به روش‌های روزآمد علمی.
چه روش‌هایی؟
خب می‌دانید که تولید نهال از بذر گیاهان و درختان دیگر در سطح جهان مورد استقبال نبوده و بلکه منسوخ شده و غالباً نهال‌ها به روش‌های مختلف از جمله کشت بافت تولید می‌شوند که ضمن داشتن خصوصیات پایه مادری، با سایر خصوصیات از جمله پربازده بودن و باکیفیت بودن طعم و رنگ مناسب، محصول باارزشی تولید می‌شود.
یا در بحث پیوند نهال‌ها نیز به روش‌های پیوندهای میان‌پایه که خصوصیات پایه مادری اولیه را داشته و در میان‌پایه خصوصیات پربازده بودن و در پیوند بعدی نیز سایر ویژگی‌ها از جمله طعم و رنگ مطلوب را می‌توان اشاره کرد.
این اقدام‌ها در چند سال اخیر توسط این شرکت در مجموعه باغات تازه تأسیس شهر مشهد و شهرستان‌های زیر پوشش اجرا شده و میوه‌های تازه با طعم و رنگ جدید در گونه‌های سیب، هلو، شلیل، آلو، زردآلو و... از باغات آستان قدس راهی بازار شده است.
یک مجموعه بزرگ باغی مانند باغات آستان قدس رضوی تنها نباید به فکر تولید محصولات جدید باشد بلکه از دیگر اقدام‌های مهمی که همواره مورد توجه بوده، حفظ و نگهداری باغات جدید با به کار بردن روش‌های علمی و فناوری‌های روز دنیاست.
در این روش‌ها، از آخرین فناوری‌های آبیاری از جمله آبیاری هوشمند و زیرسطحی استفاده می‌شود. این روش مطابق مطالعات انجام شده در سطح دنیا فعلاً آخرین فناوری ارائه شده در آبیاری درختان و باغات به شمار می‌رود.
فقط برای اطلاع باید بگویم که نتایج بدست آمده نشان می‌دهد در روش آبیاری هوشمند و زیرسطحی میزان آب مصرفی به یک سوم کاهش یافته و دو سوم منابع آبی، صرفه‌جویی می‌شود.
موضوع مهم دیگری که باید اشاره کنم، مربوط به استفاده از سامانه‌های ضدتگرگ و اجرای روش مه‌پاش و پوشش به صورت شید در برابر عواملی همچون آفتاب‌زدگی، تگرگ، سرمازدگی و... است.
اقلیم ایران معمولاً در فصل‌های مختلف در زمینه محصولات با عواملی همچون عوامل ناپایدار جوی روبه‌رو است و همین موضوع موجب می‌شود که کشاورزان و باغداران در زمان نزدیک برداشت محصول و میوه‌ها با بروز مشکلاتی از جمله سرمازدگی، بارش تگرگ و... محصول خود را از دست بدهند.
این شرکت در چند سال اخیر با استفاده از روش مه‌پاش و کاربرد شید توانسته است در سطح بخشی از باغات مشهد جلو اتلاف محصول و میوه‌ها را بگیرد. هم اکنون نتایج بهینه استفاده از این روش‌ها به خوبی در سطح برخی از باغات شهر مشهد مشاهده و علاوه بر جلوگیری از اتلاف محصول، هزینه‌های اقتصادی را نیز کاهش داده است.
اصلاً سامانه «سماک» با همین هدف راه‌اندازی شده است؛ هدف از طراحی «سامانه مدیریت اطلاعات کشاورزی» که از مدتی پیش آغاز شده است، افزایش بهره‌وری از منابع کشاورزی (آب، خاک و...) با به کار بردن فناوری‌های نوین از جمله تصاویر ماهواره‌ای و پهپادی و...، پایش بهنگام و برخط مدیریت کشاورزی و انجام اصلاحات لازم در کوتاه‌ترین زمان ممکن و پیش از هدر رفتن منابع و به اصطلاح از بین رفتن زمان و فرصت لازم و... است.
سامانه سماک تحت وب بوده و به کارگیری آن تابع جغرافیا و مکان خاصی نیست به این معنی که متخصصان و کاربران این سامانه از هر نقطه و مکانی در دنیا می‌توانند از آن بهره‌برداری کرده و محدود به زمان و مکان خاص نباشند.
ایده راه‌اندازی این سامانه برای نخستین بار در کشور توسط شرکت کشاورزی رضوی ارائه شده و بخش خصوصی به عنوان پیمانکار در حال تکمیل طراحی و راه‌اندازی آن بوده و در صورت فراهم بودن شرایط، پیش‌بینی می‌شود تا یک سال آینده این سامانه به طور کامل به بهره‌برداری رسد، هر چند که هم اکنون از بخشی از قابلیت‌های آن نظیر آمار هواشناسی بهنگام با پیش‌بینی‌های لازم برای برخی از عملیات داشت (سم‌پاشی محصولات و...) استفاده می‌شود.
مهم‌ترین نتیجه مورد انتظار در کاربرد این سامانه افزایش بهره‌وری اقتصادی از منابع آبی است، به این معنی که با مصرف واحد آب آبیاری بیشترین سود اقتصادی حاصل شود. این سامانه علاوه بر زراعت که در حال حاضر بهره‌برداری از بخشی از قابلیت‌های آن آغاز شده به تدریج حوزه‌های باغبانی، گلخانه، آبزی‌پروری و دام سبک را هم پوشش خواهد داد.
همچنین در این سامانه ارائه خدمات مشاوره‌ای و آموزشی به کشاورزان بخش خصوصی پیش‌بینی شده که در مورد مقرر و با توجه به مصوبات و ضوابط مربوط مورد اقدام قرار خواهد گرفت.
نظر شما