«افتتاح» در کنار دعاهایی چون «زیارت آل‌یاسین» و «سمات» از دعاهایی است که دومین نایب خاص امام زمان(عج) از حضرت نقل کرده است. دعایی که به واسطه مضامین بلند و متعالی و همچنین مداومت خودِ عثمان بن سعید عَمری بر خواندن آن در هر شب از ماه مبارک رمضان، شک و تردیدی در خصوص انتساب آن به شخصِ حضرت حجه‌بن‌الحسن(عج) باقی نگذاشته است.

نسبت دعای افتتاح با امام زمان(عج) صرفاً در تأکید حضرت بر خواندن آن خلاصه نمی‌شود، چرا که در کنار مطالبی چون خداشناسی، لزوم خوف و رجا، توفیق عبادت، حکمت تأخیر استجابت دعا و ارزش مناجات با خدا، در آخرین فرازهایش به اظهار علاقه به دولت اسلامی در پرتو ظهور امام مهدی(عج)، بیان هدف حکومت اسلامی و وظیفه شیعیان در قبال آن پرداخته شده است. فرازهای این دعا را در گفت‌وگو با رئیس مرکز تخصصی صحیفه سجادیه مرور کرده‌ایم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق کفیل با بیان اینکه دعای افتتاح از ناحیه امام عصر(عج) صادر شده، می‌گوید: محور نخست این دعا، خداشناسی است و زیبایی‌اش در آن است که با حمد الهی آغاز می‌شود و مسیر پیوند توحیدی را با بیان اوصاف حضرت حق بر ما مشخص می‌کند. دعای افتتاح در سیر توحیدی هم بحث رجا و هم خوف را به خوبی مطرح می‌کند و به نوعی جامعیت خوف و رجاست. انصافاً امام زمان(عج) به خوبی جلوه‌های رحمت خدا را در این دعا بیان کرده‌اند. باید توجه داشت کسی به خوبی می‌تواند با خدا ارتباط برقرار کند که بداند صاحب ماه کیست و به اوصاف و جایگاه امام علم داشته باشد وگرنه از این ضیافت بهره‌ای را که باید، نمی‌بَرَد.

امام سجاد(ع) در دعای چهل‌وچهارم صحیفه سجادیه می‌فرمایند: خدایا! من تو را حمد می‌کنم که حمد را تو به من آموختی؛ اما امام عصر(عج) در این دعا عرضه می‌دارند: تو نیازی به حمد من نداری و نیز بیان می‌کنند: اگر بخواهم از رحمت تو بهره‌مند شوم باید مرا ببخشی؛ «اللّهُمَّ إِنَّ عَفْوَکَ عَنْ ذَنْبِی، وَتَجاوُزَکَ عَنْ خَطِیئَتِی... أَطْمَعَنِی فِی أَنْ أَسْأَلَکَ مَا لَاأَسْتَوْجِبُهُ مِنْکَ» یعنی خدایا! اینکه تو مرا می‌بخشی و از گناه من می‌گذری و بر گناهانم پرده می‌افکنی به من طمع می‌دهد که از تو بخواهم آنچه را شایسته‌اش نیستم.

مسیری که امام زمان(عج) در افتتاح ترسیم کرده‌اند

رئیس مرکز تخصصی صحیفه سجادیه با اشاره به رحمت الهی در این ماه ادامه می‌دهد: اینکه گفته‌اند رمضان ماه بخشش است و در هر ثانیه این ماه هزاران گناه بخشیده می‌شود و همه ساعات آن درهای رحمت الهی باز است، همه مقدمه قرب است؛ برای همین نباید به بخشش گناهان کفایت کنیم. ما را می‌بخشند که از رحمت خدا روزی بخوریم، قدرت خدا را ببینیم و بتوانیم اوج بگیریم و این همان مسیری است که امام زمان(عج) در دعای افتتاح برای ما ترسیم می‌کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین کفیل در توضیح عبارت «تَتَحَبَّبُ إِلَیَّ فَأَتَبَغَّضُ إِلَیْکَ» در این دعا، می‌گوید: یعنی خدایا، تو به من محبت می‌کنی و من بغض می‌کنم. از پیامبر(ص) پرسیدند: از کجا بدانیم ما خدا را دوست داریم؟ حضرت(ص) فرمودند: وقتی گناه می‌کنید یعنی به خدا محبت ندارید! در دعای افتتاح می‌خوانیم: «وَتَتَوَدَّدُ إِلَیَّ» یعنی تو پیوسته به من توجه می‌کنی و من نمی‌بینم، اما این تو را از محبت و احسان بر من باز نمی‌دارد: «لَمْ یَمْنَعْکَ ذلِکَ مِنَ الرَّحْمَةِ لِی وَالْإِحْسانِ إِلَیَّ». از دیگر مباحث توحیدی این دعا آن است که همه امور زندگی و حیات ما به دست خداست و ما سراسر نیازمند اوییم.

قائمی که دنیا را پر از عدل و داد می‌کند

وی با بیان اینکه امام زمان(عج) پس از این سیر توحیدی وارد بحث نبی‌شناسی می‌شوند، اضافه می‌کند: پس از سلام و درود بر نبی خاتم(ص) و اهل‌بیت(ع) ایشان، به بخش مهدوی و منتظرانه دعای افتتاح می‌رسیم. در این بخش محور نخست، امام‌زمان‌شناسی است؛ یعنی همان‌طور که توحید و نبی‌شناسی مطرح شد امام‌شناسی نیز تبیین می‌شود تا بدانیم امام زمان(عج) کیست. در این معرفی می‌خوانیم: «وَصَلِّ عَلَی وَلیِّ أَمْرِکَ الْقائِمِ الْمُؤَمَّلِ، وَالْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ» یعنی او قائمی است که دنیا را پر از عدل و داد می‌کند.

رئیس مرکز تخصصی صحیفه سجادیه با اشاره به اینکه اوصاف عصر ظهور در دومین بخش از این فراز دعای افتتاح بیان می‌شود، ادامه داد: با مرور آنچه در عصر ظهور رخ می‌دهد باید بدانیم وظیفه ما در عصر غیبت چیست؟ وقتی می‌گوییم ایشان داعی به کتاب الله است ما نیز باید دعوت کننده به قرآن باشیم، اگر امام زمان(عج) را احیاکننده دین خدا می‌خوانیم ما نیز به عنوان منتظران آن دولت موعود، باید چنین باشیم.اوصاف حکومتی حضرت حجت(عج) نیز در این بخش از دعا تشریح شده است. این همان اوصافی است که خداوند در سوره مبارکه نور آیه ۵۵ به آن‌ها اشاره کرده؛ مثل جهانی بودن حکومت، امنیت و پرستش توحیدی و... . در دعای افتتاح یاد می‌گیریم اگر دنبال عزت، نصرت و گشایش هستیم همه در پرتو ظهور رخ می‌دهد و تشیع و تابعین ولایت با ظهور امام زمان(عج) است که شخصیت و جایگاه حقیقی خود را می‌یابند.

در نظام زندگی به امام وابسته‌ایم

«دعای افتتاح به ما می‌آموزد در نظام زندگی به امام وابسته‌ایم» گزاره محوری ادامه صحبت‌های حجت‌الاسلام  والمسلمین کفیل است که این‌طور کامل می‌شود: در این دعا یاد می‌گیریم آنچه می‌خواهیم در ظهور به دست می‌آید، پس باید عمر رمضانی خود را وقف ظهور کنیم. گاهی به کم قانع می‌شویم اما دعای افتتاح به ما می‌گوید برترین‌ها در ظهور است؛ پس باید با برنامه‌ریزی، دغدغه‌مندی و تبیین معارف دین، امام(عج) را برای فرج یاری کنیم.

این کارشناس مهدوی به رغبت اجتماعی که از شاخصه‌های جامعه مهدوی در این دعاست اشاره کرده و ادامه می‌دهد: یعنی جامعه منتظران باید عاشق ظهور باشد. امام زمان(عج) ابتدا ظهور را مطرح کرده و سپس از عشق به ظهور سخن گفته‌اند، چون ظهور سبب عزت اسلام «تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَأَهْلَهُ» و ذلت جریان نفاق می‌شود: «وَتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وَأَهْلَهُ»؛ چراکه اهل نفاق در مقابل حضرت(عج) می‎ایستند و حضرت(عج) برای تحقق حکومت عدل خود، منافقان را ذلیل می‌کنند.

در محور دوم این دعا می‌خوانیم: «اللّهُمَّ إِنَّا نَشْکُو إِلَیْکَ فَقْدَ نَبِیِّنا صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَغَیْبَةَ وَ لِیِّنا، وَکَثْرَةَ عَدُوِّنا، وَقِلَّةَ عَدَدِنا،...» در این محور به خدا شکوه می‌کنیم، شکوه‌ای که جنبه دردِدل دارد. اگر واقعاً درک کنیم در غیبت اماممان بر ما چه می‌گذرد، با همه وجود ظهور را طلب می‌کنیم. این همان کاری است که دعای افتتاح می‌کند، یعنی وضعیتی را که در آن قرار داریم شرح می‌دهد و آنچه را رخ خواهد داد نیز بیان می‌کند تا بدانیم با ظهور چه می‌شود و ظهور را طلب کنیم.

همه گره‌ها با ظهور از خلق باز می‌شود

توضیحات پایانی حجت الاسلام  والمسلمین کفیل به جمع‌بندی دعا در فرازهای پایانی اختصاص پیدا می‌کند که در این خصوص می‌گوید: ظهور که رخ دهد همه گره‌ها از خلق باز می‌شود؛ با ظهور پراکندگی و تشتت ما از بین رفته و یکدل و یکرنگ می‌شویم و ذلت فقر و تنگدستی و دودستگی‌ها و سختی‌های ما از بین می‌رود، نه فقط به آرزوهایمان بلکه به بیش از آن دست می‌یابیم: «أَعْطِنَا بِهِ فَوْقَ رَغْبَتِنَا»؛ چراکه ظهور بالاتر از فکر و اندیشه ماست.

افتتاح، دعای جامعی است از خداشناسی، تبیین اوصاف نبی خاتم(ص) و سلام بر اهل بیت(ع) ایشان و پیوند با امامت و ولایت و مهم‌تر از همه اینکه، افتتاح، دعایی مهدوی است که با ترسیم عصر ظهور، ما را آماده درک آن عصر طلایی می‌کند.