این واکنش‌های پاردوکسیکال مردم را هم سردرگم کرده و باعث شده در مقابل این بازار راه افراط و تفریط را در پیش بگیرند. به سراغ یکی از کارشناسان بازاررمزارزها و استاد دانشگاه رفتیم تا سوالات مردم را در این زمینه با وی در میان بگذاریم. دکترعلیرضا شامخی کارشناس بازار رمزارزها و استاد دانشگاه، پاسخ سوالات ما را در این زمینه داده است.
از بازار رمزارزها چه خبر؟ علت رشد زیاد این بازار طی یک سال اخیر چیست؟
بعد از شیوع کرونا، میزان نقدینگی در کل کشورهای دنیا رشد زیادی داشت که طبعا در این شرایط، کالاهایی مثل طلا و سایر کومودیتی‌ها با افزایش قیمت روبرو می‌شوند. ‌ به همین نسبت قیمت رمزارزهایی مانند بیت کوین به عنوان یک دارایی برای حفظ ارزش پول مردم ‌ بالا رفت. با این تفاوت که میزان بازدهی بیت کوین بیشتر از سایر دارایی‌ها بود. اگر قیمت طلا در سال ۲۰۱۹ از ۱۴۰۰ دلار به ۲۰۰۰ دلار در سال ۲۰۲۰ رسید (البته الان به ۱۷۰۰ دلار رسیده) و بازدهی ۲۵ تا ۳۰ درصدی را تجربه کرده، بازدهی بیت کوین از مارس ۲۰۲۰ که ۵ هزار دلار بود به ۵۰ هزار دلار رسیده است.
علت دیگر این رشد، حضور فعالانه معامله گران  بازار رمزارزها در شبکه‌های مجازی و تبلیغ آنها بوده است. در این سال، مردم با این پدیده نوظهور آشنا شدند. حجم پولی که وارد این بازار می‌شود بسیار بالا رفت چنانکه پارسال درهمین بازه زمانی کل ارزش بازار رمزارزها ۴۰۰ میلیارد دلار بود که الان به ۲ هزار میلیارد دلار رسیده است. قطعا این پدیده ناشی از آشنایی مردم با رمزارزها و زاییده شبکه‌های اجتماعی است.
اتفاق سومی هم افتاد؛ شرکتها هم با پولهای کلان آرام آرام در این فضا وارد شدند و سرمایه‌گذاری کردند. این اتفاق را قبلا بسیار کمتر می‌دیدیم در حالی که الان تعداد زیادی از شرکتها در رمزارزها سرمایه‌گذاری کردند. عمده این شرکتها نیز امریکایی و اروپایی هستند و هنوز منتظریم حجم زیادی از شرکتهای آسیایی وارد بازار شوند.
اتفاق چهارمی هم هست که هنوز رخ نداده ولی انتظار داریم طی ۵ سال آینده رخ دهد، آن است که ای‌تی‌اف یعنی صندوق‌های قابل معامله رمزارزها توسعه پیدا کنند و مردم در بورس این رمزارزها را خریداری کنند. این اتفاق در یکی دو کشور رخ داده ولی توسعه نیافته است. اگر این موضوع توسعه یابد، رمزارزها رسمیت کامل پیدا کرده و بدین معنا است که دولتها هم آنها را قبول کردند و احتمالا در بازدهی این دارایی‌ها اثر داشته باشد.
یعنی این بازار روند رو به رشد دارد؟  
روند رو به رشد آنها در بلندمدت محتمل است. برای این سخنم دلیل دیگری هم دارم؛ رمزارزها فعلا یک دارایی محسوب می‌شوند و افرادی آن را می‌خرند که ارزش دارایی‌شان را حفظ کنند یا درآمدی داشته باشند. اما در آینده ممکن است اتفاق دیگری رخ بدهد: رمزارزها نقش پول پیدا کنند و این پول هم‌ارز پولهای فیات یعنی دلار، یورو و... و. قرار گیرد. در این صورت رمزارزها کارکرد پول/ارز پیدا کرده و تقاضا برای آنها در معاملات روزمره بالاتر می‌رود.
شما مردم را به خرید رمزارزها تشویق می‌کنید؟  
خیر. من در مورد رمزارزها همان پاسخی را می‌دهم که اگر پارسال در مورد سرمایه‌گذاری در بورس می‌پرسیدند می‌گفتم.  آن بخش از پول بدون نیازشان را وارد این بازار کنند.  کسی می‌گفت من قسط زیادی دارم می‌پردازم. اگر ماشین یا زمینم را بفروشم و در این بازار سرمایه‌گذاری کنم احتمالا با سودش می‌توانم تمام بدهی‌هایم را بدهم اما این حرف کاملا اشتباه است چراکه تمام استدلال‌های ما درباره رشد بازار رمزارزها بر پایه فرضیات است و ممکن است عکس این فرضیات اتفاقات بیفتد. یعنی هر چند الان تصور می کنیم که روند رو به رشد ادامه یابد، در عمل اینگونه نشده و بازار با ریزش مواجه شود. پس بهتراست مردم آن بخشی از پولشان را که تحمل ریسک‌بر روی آن دارند، وارد این بازار کرده تا اگر مشکلی پیش آمد بتوانند زیان آن را تحمل و مدیریت کنند. به هیچ وجه کل پس انداز خود را وارد بازار نکنند و به هیچ وجه نیز برای ورود به بازار، دارایی‌های خود مثل ماشین یا ملک را نفروشند. اینها از اصول مدیریت سرمایه است.
البته با این تفاوت که بازار رمزارزها مانند بورس تاکنون ریزش نداشته و درگیر مداخلات دولت یا دلالان نیست. در این بازار هم ریسک بازار سرمایه وجود دارد؟
بیت کوین از ۶۵ به ۵۵ هزار دلار رسیده اما این بدان معنا نیست که اگر تاکنون ریزش نداشتیم، بعدها هم ریزش نداشته باشیم. ضمنا درگیر مداخلات دولت‌ها هم هستیم. درست است که دولت‌ها به آن معنا مالک تراکنش‌های بازار رمزارزها نیستند، ولی تاثیر خودشان را دارند. مثلا وقتی در امریکا شایعه شد قرار است مالیات ۴۰ و چند درصدی از بازدهی مردم در این بازار اخذ شود یک ریزش ۱۰ هزارتایی را شاهد بودیم. البته این خبر شایعه بود ولی در عین حال باید توجه داشت اثر دولتها بر بازار رمزارزها وجود دارد. هر چند این اثر روز به روز کمتر خواهد شد.
البته دلایل دیگری برای تاثیر دولتها در بازار رمزارزها وجود دارد ازجمله اینکه گاهی برخی اخبار منتشر می‌شود که در فلان کشور ای‌تی‌اف رمزارزها یعنی صندوق‌های قابل معامله در بورس راه‌اندازی خواهد شد. همین اخبار منجر به بالا رفتن قیمت‌ها می‌شود. یعنی تایید دولت ها باعث رشد بازار می‌شود.  
در کنار دولتها، افرادی در این بازار به نام نهنگ‌ها داریم که با داشتن هزار بیت کوین، هر حرکتشان می‌تواند روند بازار را تغییر دهد و بازار تکان بخورد. یا حتی یک توئیت ایلان ماسک قیمت بیت کوین را از ۳۲ هزار به ۳۸ هزار دلار برساند. این نشان می‌دهد افراد عادی وجود دارند که بازار را به نفع خودشان دستکاری کنند مثل ایلان ماسک. البته این راهم بگویم که با توجه به باز بودن بازار رمزارزها، امکان تعدیل سریع این اثرات وجود دارد و بعد از مدتی بازار روند خودش را پیدا می‌کند. نتیجه این چند نکته این است که بازار رمزارزها مانند بورس دستکاری می‌شود.
چه رمزارزهایی را توصیه می‌کنید؟
بستگی به قدرت ریسک‌پذیری‌ فرد دارد. با این حال توصیه ما این است که به سراغ رمزارزهایی بروند که بنیاد دارند مانند برخی سهام‌های بورسی که قدرتمندند و مسیر منطقی‌تر و رو به رشدی را طی می‌کنند. رمزارزهای اصلی مثل بیت کوین و اتریوم در یک روند منطقی قرار دارند. معمولا روند بازار رمزارزها را بیت کوین تعیین می‌کند. اگرچه استثناهایی هم هستند مثلا دو سه هفته است اتریوم راه خود را از بیت کویین جدا کرده و بازدهی مستقلی از بیت کوین پیدا کرده است و اگر دو ماه پیش نسبت قیمت اتریوم به بیت کوین ۵ صدم درصد بود الان ۸ صدم درصد است. رمزارزهای مثل اتریوم ممکن است در آینده اسباب تراکنش محسوب شوند و روی آن اسمارت کانتراکت (قرارداد هوشمند) تعریف کرد که منجر به این می‌شود که در بلندمدت تقاضای بیشتری داشته باشند.  
ممکن است رمزارزها بمیرند؟ آیا تا به حال اتفاق افتاده؟
بله ممکن برخی از آنها کلا ازبین رفته یا بی‌ارزش شوند. به جز بیت کوین یا اتریوم، رمزارزهای دیگری داریم که خیلی بی‌ارزش هستند. اینها ممکن است در یک بازه کوتاه مدت، رشد بالایی داشته باشند. ولی در بلندمدت پروژه‌های بی‌ارزشی باشند. امکان تقلب در این بازار وجود دارد بعضی‌ از پروژه‌های کم‌ارزش تقلب و کلاهبرداری بوده یا تقاضایش محدود بوده و حتی در این بازار صعودی حدود ده برابر کاهش داشته‌اند. درکل رشد یک رمزارز وابسته است به تقاضا و جو بازار و اینکه چه تیم فنی از آنها پشتیبانی می‌کند. ‌ به همین دلیل است که توصیه می‌کنم در بازار پر از گزینه برای سرمایه‌گذاری، از سرمایه‌گذاری در رمزارزهای بی‌ارزش یا بی‌نام و نشان اجتناب کنند.