به میزانی که فضای تبادل پیام مبتنی بر شناخت درست و نیز عاری از هرگونه پیش‌داوری باشد، کنشگران با صعه صدر و بردباری و نیز احترام و کرامت برخورد خواهند کرد. همچنان‌که در ادبیات دینی ما اهل بیت به کرات توصیه فرموده‌اند با کرامت و بزرگ منشی با دیگران برخورد کنید. چنین تلقی و منشی زمینه گسترش مناسبات و روابط اجتماعی را فراهم می‌کند و به تعبیر دیگر اندیشه کرامت و برخورد بزرگ منشانه را در حوزه رسانه و تبادلات پیام یا نقد و نظرهای رسانه‌ای جانشین تعصب و تقابل و لجاجت می‌کند. این موجب خواهد شد بد زبانی‌های رسانه‌ای که بعضاً با افترا نیز همراه می‌شود، جای خود را به فضای گفتمانی توأم با خوش‌بینی و احترام و اعتماد متقابل بدهد.
رسانه‌ها نقش مهمی در آموزش کرامت دارند
این هفته که با نام حضرت رضا(ع) وحضرت معصومه (س) مزین شده‌است بهترین فرصت برای یادگیری و اخلاق‌آموزی است. دکتر لیلا وصالی دانش آموخته ارتباطات اجتماعی درباره معنای کرامت وکرامت پروری می‌گوید: قرآن کریم در معنای کرامت به توصیف کلمه عبدالرحمن اشاره می‌کند و می‌گوید: «زمان مواجهه با جاهلان برخوردجاهلانه انجام نمی‌دهند» بلکه با کرامت و بزرگ منشی پاسخ می‌دهند .این موضوع در خانواده اهل بیت (ع)به وضوح دیده می‌شود. وی در ادامه به نقش رسانه‌ها در زمینه ترویج کرامت در رفتار کاربران فضای مجازی می‌پردازد و بیان می‌کند: نقش رسانه‌ها تأثیر گذار خواهد بود، علاوه بر رسانه های رسمی مطبوعات و صدا وسیما به طور پیش فرض دارای چنین جایگاهی هستند. برنامه ریزی درست سبب آموزش درست می شود. به این صورت که افراد در این باره به نصیحت تمایل ندارند، بلکه ازطریق تصویر بهتر توجیه می‌شوند. مانند فیلم‌ها وسریال‌هایی که چنین چیزی را آموزش می دهند.
هر عملی در فضای مجازی یک رسانه است
اغلب کاربران اجتماعی در این فضا برخوردهایی را انجام می‌دهند که چه بسا در فضای حقیقی مرتکب آن نشوند. گویی این افراد تلقی متفاوتی از اخلاق در این فضا دارند. وصالی با بیان اینکه شبکه‌های اجتماعی در این خصوص می‌توانند آموزش دهنده هم باشند، اظهار می‌دارد: قطعاً شبکه‌های مجازی تأثیر گذاری بیشتری با نگاه مسئولیت اجتماعی و کنترل اجتماعی در زمینه آموزش دارند. ما در فضای شبکه‌های اجتماعی با بداخلاقی‌هایی مانند بعضی از شیطنت‌ها مواجه هستیم. نوع برخورد افراد، زیر پست‌ها نشان از کرامت اخلاقی آن‌هاست و از عملکردشان در زندگی آن‌ها نشأت می‌گیرد. وی در ادامه توضیح می‌دهد: در مواجهه با این بی اخلاقی‌ها ما نباید تنها عملکرد غلط افراد را ببینیم و باید به‌خاطر داشته بشیم این موضوع از صفات وکرامت اخلاقی به دور است؛ به طوری که اگر درکامنتی به شما توهین شد، باید به عنوان یک رسانه گویا به آن توجه کرد و با بزرگ منشی به آن پاسخ داد و در عمل به دیگران آموزش داد. کاربران فضای مجازی گاه فراموش می‌کنند که هر پست در فضای مجازی یک رسانه است. در نتیجه نوع برخورد یک فرد مستقل در فضای مجازی به اندازه یک رسانه رسمی اهمیت دارد و هر کاربر با در نظر گرفتن این معنا باید به کنترل و ویرایش رفتار خود در فضای مجازی بپردازد. با توجه به اینکه امروزه نوجوانان وجوانان بیشتر در این فضا حضور دارند، باید به این نکته توجه داشت و به گونه‌ای رفتار کرد که برای این نسل قابل یادگیری باشد.
بهره مندی از کرامت در کنار سواد رسانه‌ای
این کارشناس رسانه در زمینه اینکه سواد رسانه‌ای چه نقشی می‌تواند در این مورد داشته باشد، می‌گوید: آشنایی افراد با فرامتن این قابلیت را در افراد ایجاد می‌کند تا درک بهتری برای بررسی پیام‌های دیگران داشته باشیم. مخاطب باید در نظر داشته باشد عواملی چون فرهنگی که در آن رشد کرده، می‌تواند در نحوه رفتار و همچنین برداشت ما از رفتار دیگر در شبکه‌های اجتماعی مؤثر باشد. به طور مثال این درک در زمان برخورد با کامنت‌های مختلف افراد سبب شکل‌گیری فهمی متفاوت و برخوردی هوشمندانه می‌شود. به این معنا که اگر خودمان را جای آن‌ها قراردهیم متعادل‌تر برخورد کرده و از خشونت و تندی دوری می‌کنیم و می‌توانیم با کرامت پاسخ دهیم.
شاید طرح مباحث اخلاقی در حوزه سواد رسانه‌ای کمی دور از ذهن به نظر برسد، در خصوص این ترکیب دکتر سید بشیر حسینی می‌گوید: سواد رسانه‌ای با ملاحظات اخلاقی می‌تواند در حوزه ساختاری، دسترسی‌ها، طراحی ساختارهای انسانی،کاهش آلام و مشکلات و رسانه‌ها اثرگذار باشد. وی درباره فرصتی که رسانه‌ها برای جامعه ایجاد کرده اند می‌افزاید: فرصت رسانه‌ها غیر قابل انکار است و این محصول برای همگان محسوس شده‌است. اگر این مطلب هنوز برای نسل قبل همچنان حاشیه‌ای و مکمل تلقی می‌شود، برای نسل جدید مطلب اصلی و سبک زندگی خواهد بود.
ملاحظات اخلاقی افزایش دهنده فواید فضای مجازی
این کارشناس با اشاره به سطح دسترسی بالای کاربران به رسانه‌ها در فضای مجازی ادامه می‌دهد: رسانه‌ها هم درحوزه دسترسی و هم در حوزه دستیابی و هم در حوزه دستاورد، فضا را بسیار متحول کرده‌اند و یک زمانی ما دسترسی مان به انبوه پیام‌ها و اتفاقات و اقتضائات و همه آدم‌ها مقدور نبود. از طرف دیگری برای دستیابی به شرایط و موقعیت هم معذوریت‌هایی داشتیم همه این‌ها با حضور رسانه‌ها تغییر یافته است با مرور گذشته می‌توانیم این موضوع را درک کنیم این یک فرصت بی نظیر است که از آن می‌شود حسن استفاده یا سوء استفاده کرد. وی در ادامه با اشاره به ورود کرامت در رفتارهای کاربران می‌افزاید: در موضوع کرامت باید اولاً وجود خود را از یک سری از بلایا و حسدها پالایش کنیم و خدمت رسانی را عمودی تر کنیم.
وی در ادامه با اشاره به توانایی سواد رسانه ای در ایجاد رفتار هوشمندانه در شبکه های اجتماعی افزود: سواد رسانه‌ای می‌تواند دستیابی و دسترسی و همچنین سه گانه تولید، مصرف و توزیع را آن‌قدر هوشمندانه کند که معایب کم شود و محاسن فضای مجازی و رسانه بیشتر گردد. وی در پایان گفت: اگر انسان دقت کند و در مجاورت سواد رسانه ای به ملاحظات اخلاقی هم توجه داشته باشد، هم در وجود خودش و هم در فواید و برکات رسانه‌ها از آن بهره مند خواهد شد. از سوی دیگر این دقت و توجه می‌تواند در حوزه ساختاری به معنی طراحی ساختار هایی برای افزایش کرامت انسانی اثرگذار باشد.
نظر شما