قدس آنلاین ابعاد مختلف و ابهام‌ها و پرسشهای مطرح در این حوزه را با دو تن از نمایندگان موافق و مـخـالـف ایــن اتـفـاق بـه بحث گذاشته است. غلامرضا منتظری یکی از طراحان پیشنهاد این طرح و نایب رئیس کمیسیون فرهنگی که کمیسیون مرجع در بررسی آن خواهد بود و دیگری نیز حسن محمد یـاری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس و از مخالفان این پیشنهاد که در زمـان رأی‌گیری در مجلس در مخالفت با آن صحبت کرد. حاصل را در ادامه بخوانید:
* مـــدتهـــای طــولانــی از مجلس پیشین تا به امــروز دربـــاره طـرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی بحث و جدل بود، اما مجلس یازدهم با وجود کار سنگینی که روی آن انجام داده بود در نهایت رأی به بررسی طرح در کمیسیون بر مبنای اصل ۸۵ داد. دلیل این کار چه بود؟
** حسن محمدیاری: ما با اصل این اتفاق مشکل نداریم، در هر صورت باید فضای مجازی در کشور ما سروسامان بگیرد و قانونمند شود، چون در حال حاضر یک قانون جامع و فراگیر که به همه ابعاد این حوزه بپردازد نداریم. پس ما اصل طرح را قبول داریم و با بررسی آن مخالف نیستیم، اما اینکه بررسی و تصویب طرح را محدود کنیم به نظر و رأی چند نماینده در کمیسیون فرهنگی و اجازه بحث و طرح آرا و پیشنهادها و اصالح و بهبود طرح در صحن مجلس را ندهیم، موضوعی است که برای ما قابل قبول نبود، به همین دلیل هم با این تصمیم مخالف بودیم. به ویژه در مورد طرحی که تا این حد با چالش مواجه اسـت و جامعه هم در مــورد آن حساس شده، بـه نظرم درســت ایـن بـود کـه بـررسـی و تصمیم‌گیری و مباحثه شفاف و در مقابل دیـد مــردم و رسانه‌ها انجام شود.
غـلامـرضـا منتظری: متأسفانه بـرداشـت‌هـا و تـصـورات اشتباه در مـورد اتفاقی که در مجلس افتاد، بــه وجــود آمـــده کـه بـایـد ابـتـدا این موضوع برطرف شود. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این اسـت کـه مجلس طـرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی را تصویب نکرد، بلکه از صحن اجـازه گرفته شد تا بـرای تکامل این پیش نویس و گرفتن نظرات کارشناسان یک کمیسیون مشترک تخصصی تشکیل شود و درباره این طرح بحث و گفتگو کنند
نخستین دلیل برای اینکه ما به اصل ۸۵ رجوع کردیم، این است که موضوع طرح کاملا تخصصی و فنی و نیازمند بحث و نشستهای طولانی است و در صحن وقت مجلس را فراوان می‌گرفت. نکته دوم اینکه اگر بناست نظر افکارعمومی و جامعه، صاحبنظران و متخصصان و کـارشـنـاسـان را داشته باشیم، در صحن علنی ممکن نیست ولی ما می‌توانیم درکمیسیون‌های تخصصی یا کمیسیون ویژه کارشناسان و متخصصان را دعـوت کنیم، در حالی که امکان ورود آنهـا به صحن مجلس طبق قانون داخلی قوه مقننه وجود ندارد.
بنابراین اهـل فن و نخبگان باید از ایـن اتفاق خوشحال باشند و از آن استقبال کنند؛ زیرا در غیر این صورت بررسی طرح هفته‌ها وقت مجلس را می‌گرفت و جامعه را هـم ملتهب می‌کرد. باید توجه کرد که هر نماینده در یــک حــــــوزهای تخصص دارد و مـعـلـوم نـیـسـت هر نمایندهای بتواند در مورد حــــــوزه فـــضـــای مــجـــازی بــه صــــورت ریــــز، فـنـی و تخصصی اظــهــار نظر کند و در صحن مجلس مــبــاحــث مـمـکـن بــود از فـضـای تخصصی و کارشناسی خارج شود.
* منتقدان ایــن تصمیم می‌گویند روال عــادی و صحن مجلس این مزیت را داشت و دارد که مذاکرات و دیدگاه‌های نمایندگان علنی و شفاف مطرح می‌شود. اما اکنون این دغدغه هست که مذاکرات پشت درهای بسته در کمیسیون صــورت خـواهـد گرفت و امکان نقد و نظر در فضای نخبگانی و رسـانـه‌ای به مـوازات تصمیم‌سازی نمایندگان نیست، چه نظری در مورد این نقد دارید؟
**حسن محمدیاری: من با این نظر موافقم. اگر این طرح به صحن علنی می‌آمد به راحتی درباره آن بحث و تبادل نظر می‌شد و با جرح و تعدیل پیشنویس می‌توانستیم به یک طرح پخته برسیم و مردم هم مطلع می‌شدند. اما اکنون مذاکرات در پستو انجام خواهد گرفت. اگر قرار باشد پشت درهای کمیسیون فرهنگی درباره یک طرح به این مهمی تصمیم‌گیری شود و مردم هم مطلع نباشند، ابهامات بیشتر می‌شود.
**غلامرضا منتظری: این دغدغهای بود که اتفاقا خود ما و برخی دیگر از نمایندگان هم داشتیم. ما برای نخستین بار در این دوره از مجلس از اصل ۸۵ استفاده کردیم و یک کمیسیون مشترک تشکیل می‌دهیم. البته در گذشته در مورد برجام هم مشابه چنین کمیسیونی تشکیل شد که موفق هم بود. ما برای رفع این دغدغه توافق کردیم که زمینه رسانهای شدن مذاکرات و مباحث کمیسیون را فراهم کنیم. ترتیبی اتخاذ میک‌نیم که هم اصحاب رسانه امکان حضور در جلسات کمیسیون را داشته باشند و هم مذاکرات کمیسیون پخش شود و مـردم بدانند در جلسات کمیسیون در هر روز چه گذشته است و در پایان هر روز سخنگوی کمیسیون مباحث و مصوبات و رأی گیریها را ارائه خواهد داد.
* ایـن بـرداشـت هـم وجــود دارد کـه مجلس بـا این تصمیم از چالشها و فشارهای رسانهای و افکار عمومی خود را رهانید؟
**حسن محمدیاری: مـن ابـتـدا در مــورد موضوع رسـانـه‌ای شـدن و علنی بـودن مـذاکـرات کمیسیون باید این را عرض کنم که این ادعایی مبهم است. اول اینکه گفته شد یک کمیسیون ویژه یا مشترک برای بررسی این طرح تشکیل می‌شود، موضوع مبهمی است؛ چون در مجلس و صحن در این باره تصمیم گرفته نشد و بحثی هم مطرح نبود. تا آنجا که من می‌دانم با مصوبه مجلس، طرح به کمیسیون فرهنگی ارجاع شد.
اما در مورد اینکه طراحان و موافقان خواسته‌اند از حواشی و فشارها و مسئولیت تصویب این طرح شانه خالی کنند، من نمی‌توانم نیت خوانی کنم. هرچه بود این تصمیم مورد قبول همه نمایندگان نبود. ابتدا نیز تعداد نمایندگانی که به عنوان مخالف ثبت نام کرده بودند از موافقان بیشتر بود، اما چه اتفاقی افتاد که رأی مجلس تغییر کرد نمی‌دانم.
البته نباید تصور شود که این طرح و تصویب آن در صحن بــرای مجلس هزینه سـاز می‌شد و تبعات منفی داشت. اگر مجلس و نمایندگان همه چیز را شفاف انجام دهند و برای مردم روشنگری کنند، هیچ هزینه‌ای نخواهند داشـت و مـردم با اطـلاع رسانی درست در مورد این طرح قانع می‌شوند، اما این رویه که دور از چشم رسانه‌ها در کمیسیون تصمیم‌گیری شود، ابهام‌ها و شک افکار عمومی را بیشتر می‌کند.
**غلامرضا منتظری: متأسفانه تبلیغات منفی گسترده ای عمدتا توسط رسانه‌های معاند و بیگانه در مورد این طرح صورت گرفته و باز متأسفانه رسانه‌ها و کارشناسان و نخبگان ما هم مطالعه دقیق و اطلاعات کاملی درباره این طرح ندارند و نتوانسته‌اند آن را به درستی برای افکار عمومی تشریح و تبیین کنند تا مردم واقعیت‌ها را بدانند.
گزارشهایی که بدست ما رسیده نشان می‌دهد تاکنون بیش از ۲۰۰ محتوای منفی بـر علیه این پیشنویس تولید شد که شماره ۱ تا ۱۰ آن بر اساس گستردگی و قدرت انتشار و تبلیغ از خارج از کشور و از سوی شبکه‌های فارسی زبان مثل منوتو، بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال و امثالهم بوده است.
بسیاری از افراد با ما تماس گرفتند که با این طرح آیا فضای مجازی بسته خواهد شد و اینترنت محدود و فیلتر می‌شود؟ این سؤال نشان می‌دهد هیچ درک درستی از این طرح در جامعه نیست. اولا اینکه هنوز هیچ قانونی تصویب نشده و این پیش نـویـس یـک طــرح قـانـونـی اســت کـه بـایـد در کمیسیونهای مختلفی بررسی شود تا به صحن علنی بیاید. دوم اینکه طرح به دنبال بستن و محدود کـردن و فیلترینگ نیست. اینها تبلیغات منفی معاندان نظام و رسانه‌های بیگانه و فارسی زبان خارجی و افراد بی اطلاع یا مغرض است.
متأسفانه برخی نقدها که بدست ما رسیده بیانگر آن است که برخی افراد منتقد و معترض حتی وقت نگذاشتند تا به اصل متن پیش نویس مراجعه کنند و بر مبنای شنیده‌ها و شایعات قضاوت کرده‌اند. باید متذکر شوم این طرح در مجلس پیشین پایه‌اش گذاشته شده و اتفاقا بیشتر نقدها هم به همان طرح مجلس قبل نوشته شده، در حالی که ما در مجلس یازدهم این طرح را بازبینی کرده و ۷۴ مورد اصلاح و تغییر در آن اعمال کرده‌ایم. به صراحت اعلام می‌کنم ما هیچ قصد و نیتی برای بستن فضای مجازی و اپلیکیشن‌ها و کسب و کار مردم و فیلتر کردن در این پیش نویس نداریم.
الـبـتـه اگـــر در مـــذاکـــرات کمیسیون مـشـتـرک به جمع‌بندی برسیم که برای مدیریت فضای مجازی باید یک سیستم کنترلی وجود داشته باشد، لازم است آنرا طراحی کنیم. من به کارشناسان و اهل نظر پیشنهاد می‌دهم قوانین مربوط به فضای مجازی را در کشورهای دیگر مطالعه و با کشور خودمان مقایسه کنند. با کمال تأسف ما به عنوان یک کشور۸۵ میلیونی و در حال توسعه یک قانون جامع و فراگیر برای حوزه فضای مجازی نداریم. این پیش نویس هم یک برشی است از قانون فضای مجازی که به هیچ وجه کامل نیست. ما در این طرح تقریبا بر حقوق کاربر متمرکز شده‌ایم، در حالی که حاکمیت همانطور که نسبت به کاربر متعهد است و مسئولیت دارد نسبت به کارفرما هم مسئولیت دارد.
بنابراین پس از اتمام این طرح و ارائه آن به مجلس و تصویب باید به سراغ ابعاد و بخشهای دیگر مسئله برویم. طرح مذکور گام اول و یک گام است. من از همه نخبگان و اهل فن و کارشناسان دعوت می‌کنم اگر نظر و ایده‌ای برای چکش‌کاری و اصلاح و بهبود ایـن طـرح دارنــد، با کمیسیون فرهنگی در تماس باشند. ما از آنها دعوت خواهیم کرد تا بیایند و آزادانه دیدگاه‌هایشان را مطرح کنند تا ما بشنویم.
* این اتفاق یعنی اصل هشتاد و پنجی شدن طرح صحن مجلس از پروسه تصمیم گیری بهطور کامل حذف خواهد شد یا نمایندگان امکان تغییر واعمال نظر در مصوبه کمیسیون را خواهند داشت؟
**غلامرضا منتظری: گـزارش نهایی کمیسیون به صحن ارائه خواهد شد و موافق و مخالف درباره آن نظر خواهند داد و باید به تصویب مجلس برسد وکاملا مانند یک طرح عادی این امکان وجود دارد. فقط مزیت مسیر اصل ۸۵ این است که بخش عمده راه طی شده و وقت مجلس و جلسه علنی کمتر گرفته خواهد شـد، زیـرا یک مجموعه تخصصی طـرح را چکش کاری کرده‌اند و نمایندگان با اطمینان بیشتر و طیب خاطر درباره آن تصمیم خواهند گرفت. می‌دانید که طبق قانون اساسی، نمایندگی از جمله وظایفی است که امکان تفویض به غیر را نـدارد و کمیسیون نمی‌تواند به‌جای صحن تصمیم بگیرد.
در همین چند ماه گذشته مشاهده کردید موضوع قیر چقدر از وقت مجلس را گرفت، در حالی که ما با مسائل اقتصادی و معیشتی، بحران‌های جدی مثل آب و خشکسالی و تحریم روبه رو هستیم. خوب اگر مجلس هفته‌ها به موضوع فضای مجازی بپرازد، مردم نمی‌گویند ما با مشکل مرغ و تخم مرغ نایاب و گران، با موضوع کمبود برق، مشکلات معیشتی و تورم و ده‌ها گرفتاری دیگر دست و پنجه نرم میک‌نیم، شما در مجلس درگیر چه موضوعات دیگری هستید؟
از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب فرمودند، مسئله فضای مجازی باید در کوتاه مدت حل بشود و مسیر کوتاه یکی از راه‌هایش اصل ۸۵ است.
** حسن محمدیاری: خیر! اینگونه نیست که در شرایط اصل ۸۵ طرح به صحن بیاید و امکان اعمال تغییر در آن برای نمایندگان وجود داشته باشد. آنچه در کمیسیون تصویب شود، در صحن به رأی گذاشته خواهد شد و بدون امکان تغییر به شـورای نگهبان ارســال می‌شود و تنها مسئله ایـن اسـت که قانون مصوب به این شکل به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد و مجلس در پایان دوره آزمایشی امکان اعمال تغییر در آن را خواهد داشت که البته تا آن زمان خیلی شرایط و بسترها متفاوت خواهد بود و هیچ چیز قابل پیش‌بینی نیست.
* آیا در تدوین این طرح از نظر دستگاههای دیگر هم استفاده شده است؟
**حسن محمدیاری: قاعدتا اگر نظر همه دستگاهها گرفته و در طرح اعمال می‌شد امروز حداقل دولت با این طرح موافق بود و تا این حد ابهام و نگرانی و مخالفت بـا آن در افـکـار عمومی وجــود نداشت. طراحان باید در این باره پاسخ بدهند.
**غلامرضا منتظری: باید یـادآوری کنم که بیش از هشت ماه روی این پیشنویس کار علمی صورت گرفته اســت. مرکز پـژوهـشهـا روی آن کـار کـرده، کمیسیون کار کرده، نظر شورایعالی فضای مجازی که بالاترین مرجع تصمیم گیری در این حوزه است را دریافت و یک کار جامع را ساماندهی کرده‌ایم. در مقطع معینی هم نظر دولت را استعلام کرده‌ایم هم نظر نیروهای مسلح و هم قوه قضائیه را گرفتیم. در واقع همه مراجعی که در این موضوع مسئول و مرتبط بوده‌اند در تولد این پیشنویس نقش دارند.
با این حال چون کار در کمیسیون فرهنگی پخت و پز شده، ما گفتیم برای جامعیت بیشتر پیش نویس در یک کمیسیون مشترک به بحث گذاشته شود تا از همه ابعاد نظرها ارائه شوند و نظرات کمیسیون امنیت ملی، آموزش و تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ... هم لحاظ شود. این طرح در صورت تصویب و اجرا ممکن است در پایان سه یا پنج سال نیاز به بازبینی، تکمیل یا اصلاح داشته باشد یا بخشهای بعدی قانون به آن ضمیمه شوند؛ بنابراین برای اطمینان بیشتر و شناخت نقاط قوت و ضعف آن بهتر دیدیم که به صورت آزمایشی اجرا شود.
* شــایــد مــهــمتــریــن دغـــدغـــه در ایـن روزهــا کسب و کـارهـای آنالین است، همانطور که گفتید برخی فکر میکنند ممکن اسـت با تصویب ایـن طـرح کسب و کارهای مـردم در فضای مجازی تعطیل شود؟ طراحان چه دلیلی برای رد این نگرانی دارند و مخالفان چه استداللی در مورد درستی آن؟
** حسن محمدیاری: این نگرانی در بخشی از جامعه بـه دلـیـل مـــوادی مبهم در درون طـرح اسـت کـه سبب شده نگرانی از به خطر افتادن کسب و کارهای اینترنتی به وجود آید. مثل اینکه در طرح گفته شده اگر پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌های خارجی نتوانند ظرف مدت معینی در ایـران نمایندگی رسمی دایـر کنند با محدودیت‌هایی مواجه خواهند شد. طبیعی است در شرایط تحریمی شـایـد ایـن امـکـان نباشد کـه شـرکـت‌هـای خارجی در ایــران نمایندگی ایجاد کنند و در نتیجه این نگرانیها در افـکـار عمومی و میان مـردم ایجاد شده است.
یا به لحاظ اینکه ما اکنون بسترها و زیرساختهای لازم را برای جایگزینی پلتفرمهای خارجی نداریم و پهنای باند اینترنت به انـدازه‌ای نیست که نیازهای کاربران را ساپورت کند، در صورت تصویب این طرح کسب و کار مردم با چالش مواجه خواهد شد و افرادی که در فضای مجازی خوداشتغالی ایـجـاد کـرده‌انـد، آسیب خواهند دید که این مورد اعتراض ماست.
درگـذشـتـه هـم دولـــت بـا فشار مــجــلــس تـــســـهــیــلا ت قــابــل توجهی را بـه برخی پلتفرم‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی داد تا بتوانند ظرفیت سازی کنند و با اپ‌هـای خارجی به رقابت برخیزند، امـا هیچ کدام از آنها موفق نشدند و سرنوشت آن تسهیلات هم مشخص نشد. بنابراین به نظر می‌رسد ایجاد ظرفیت جایگزین به زمان زیادی نیاز دارد.
این طرح شاید حمایت حقوقی از کسب و کارها داشته باشد، اما زیرساختهای اجرای آن در داخل کامل نیست. ضمن اینکه حمایت از این پلتفرمهای داخلی نیاز به اعتبار دارد و در صورت داشتن بار مالی شـورای نگهبان با آن مخالفت خواهد کرد؛ درنتیجه ما معتقد بودیم باید این موضوع در قالب لایحه ارائه شود.
** غلامرضا منتظری: این دغدغه‌ها و نگرانیها همانطور که گفتم از کانال‌های مختلف به ما هم منتقل شده، اما من می‌خواهم یـادآوری کنم که مواد ۱۳ و ۱۴ این پیشنویس اتفاقا بحث حمایت از کسب و کارها در فضای مجازی را مطرح می‌کن، چیزی که تا حالا اصلا وجود نداشته است.
در ایـن شرایط نامطلوب اقتصادی مجلس اتفاقا به دنبال تقویت کسب و کارها در این بستر است. مــــا ده‌هـــــــا هـــــــزار دانـــش‌آمـــوخـــتـــه دانـشـگـاهـی داریــم کـه ایـجـاد اشتغال میدانی بــرای آنهـا به ده‌ها هزار میلیارد اعتبار نیاز دارد، در حالی که این قشر جوان با تخصصی که دارنـــد، در فضای مجازی بــــا ســهــولــت بـیـشـتـری میتوانند فعال شوند و کسب و کـار خـودشـان را به راه بیندازند.
نظر شما