گاهی برای اظهار ارادت و توسل به ساحت مقدس ائمه اطهار(ع) به بارگاه ملکوتی آن‌ها مشرف می‌شویم. درباره ثواب زیارت مرقد مطهر پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) به ویژه زیارت علی بن موسی الرضا(ع) روایت‌های زیادی داریم. گرچه حضور در پیشگاه ولی خدا توفیقی الهی است ولی در سفرهای معنوی بعد منزل و مسافت مطرح نیست و از راه دور نیز می‌توان به آن بزرگواران متوسل شد و به ثواب و برکات زیارت رسید. در همین زمینه با حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی، رئیس ستاد اقامه نماز کشور گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.

جلوه‌گاه توحید ناب

توسل از جنبه دینی، به معنای واسطه قرار دادن یکی از اولیای الهی برای تقرب به خداوند و برآورده شدن حاجت‌هاست و با آموزه شفاعت پیوند نزدیکی دارد.

حجت‌الاسلام قرائتی می‌گوید: وقتی ما ائمه را صدا می‌زنیم و به آن‌ها متوسل می‌شویم، به معنای آن است که خدا را صدا می‌زنیم و آن‌ها را واسطه درخواست خود قرار می‌دهیم و این جلوه توحید ناب است. خداوند در آیه ۵۵ سوره مائده می‌گوید: «إِنَّمَا وَلِیکُمُ اللهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلَاهَ وَیؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَهُمْ رَاکِعُونَ‏». ولیّ امر و یاور شما تنها خدا و رسول و مؤمنانی خواهند بود که نماز به پا داشته و به فقرا در حال رکوع زکات می‌دهند. اگر به سراغ خدا بروی خدا دستت را در دست علی(ع) می‌گذارد. سراغ علی(ع) که بروی، او دست تو را در دست خدا می‌گذارد. درست است به امام توسل می‌کنیم اما امام دست ما را در دست خدا می‌گذارد. ما وقتی به امام زمان(عج) هم متوسل می‌شویم و در مسجد جمکران نماز توسل به امام زمان می‌خوانیم، ۱۰۰ بار می‌گوییم: «ایاک نعبد و ایاک نستعین». این یعنی توحید ناب! در دعای توسل که بهترین دعا است می گوییم: «انی توجهت بکم الی الله و استشفعت‏ بکم إلی الله فاشفعوا لی عند الله و استنقذونی من ذنوبی عند الله‏».

 پس وقتی به سراغ امام هشتم(ع) می‌رویم، سراغ توسل به حضرت رضا(ع) رفته‌ایم و امام دستمان را در دست خدا می‌گذارد. چون امام رضا(ع) واسطه فیض الهی است. همه پیشوایان معصوم ما رابط ما با خالق هستی هستند.

ولایت امام رضا(ع) و توحید الهی

قرائتی می‌افزاید: حضرت رضا(ع) در جمع مردم نیشابور، حدیث معروف سلسلة‌الذهب را بیان فرمودند که خدا می‌فرماید: «لا اله الا الله حصار من است و هر کس وارد حصار من شود از عذابم در امان است...». در ادامه امام فرمودند: «اما این شروطی دارد و من یکی از شرط‌های آن هستم». پس بنا بر فرمایش حضرت رضا(ع)، پذیرش ولایت و توسل به ایشان، یکی از شرایط توحید خداوند است. امام می‌گوید: من هم از شرایط این توحید هستم. شرط از مشروط جدا نمی‌شود. این مثل این است که اگر دکتر گفت: این آمپول را بزنی خوب می‌شوی، این قرص را هم بخوری خوب می‌شوی. مریض فکر می‌کند می‌گوید: معلوم می‌شود مواد شیمیایی این دو ترکیبش یکی است. پس ولایت امام رضا(ع) را که بپذیرید، وارد دایره توحید شده‌اید و توسل به آن حضرت همچون توسل به پروردگار است.

قرائتی در ادامه می‌گوید: گاهی برای توسل به ائمه(ع) و اظهار ارادت و توسل به آن‌ها به طور حضوری به پیشگاه آن‌ها مشرف می‌شویم. به این حضور در مقابل ولی خدا زیارت می‌گویند. زیارت امام معصوم(ع) تجدید عهد و آینه‌ای است که انسان خود را در آن می‌بیند و اعمال خود را با اعمال ائمه(ع) مقایسه می‌کند. اگر ولی خدا در قید حیات نباشد، تشرف به حرم ایشان هم در کسب فیوضات معنوی و اتصال با وی مؤثر است؛ زیرا قرار گرفتن در بارگاه ملکوتی امام معصوم(ع)، سیم اتصال ما را قوی می‌کند.

سلام امام رضا(ع) به زائرانش

درباره ثواب زیارت مرقد مطهر پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) به ویژه زیارت علی بن موسی الرضا(ع) روایت‌های بسیار زیادی داریم. این زیارت یک توفیق الهی است و برکات خاصی دارد. وارد حرم امام هشتم(ع) که می‌شوید، پیش از اینکه بگویید: «السلام علیک یا علی بن موسی الرضا»، امام می‌گوید: «السلام علیک یا ایها الزائر». دلیلش هم این است که خدا در آیه ۵۴ سوره انعام به پیامبر(ص) می‌فرماید: «وَإِذَا جَاءَکَ الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِآیاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَیکُمْ». «هر گاه آنان که به آیات ما می‌گروند نزد تو آیند بگو: سلام بر شما باد». نمی‌گوید: سلام که کردند جواب سلام را بده. در جای دیگر از قرآن آمده: قالوا سلاما و قال سلاما ولی اینجا می گوید: همین که زائر به محضر تو رسید تو سلام کن: «فقل سلام علیکم». پس طبق این آیه، وارد حرم که می‌شویم امام رضا(ع) به ما سلام می‌کند. گزینش هم نمی‌کند به همه یک لطفی می‌کند.

بُعد منزل نبوَد در سفر روحانی

برای زیارت پیشوایان معصوم(ع) و توسل به ساحت مقدس آن‌ها نیازی به حضور در بارگاه مطهر آن بزرگواران نیست و از راه دور هم می‌توان به ائمه(ع) توجه و اظهار ارادت کرد و از برکات آن بهره‌مند شد. حجت‌الاسلام قرائتی در این زمینه می‌گوید: زیارت؛ توجه و اظهار ادب کوچک‌ها به بزرگان است؛ حالا دور یا نزدیک. در روایت داریم نیت المؤمن خیر من عمل. نیت ما مهم است. من چون معلم قرآنم از قرآن مثال می‌زنم؛ در قرآن چندین آیۀ سلام داریم: سلامٌ علی ابراهیم، سلامٌ علی نوح، سلامٌ علی موسی و هارون. مگر ابراهیم(ع)، نوح(ع)، موسی(ع) و هارون نزدیکمان هستند؟ آیه دیگری داریم که می‌گوید یا ایها النبی و رحمت الله و برکاته، مگر پیامبر(ص) نزدیکمان است؟ ما هر روز در نماز به پیامبر(ص) سلام می دهیم: «السلام علیک ایها النبی و رحمت الله»؛ همه این‌ها نشان می‌دهد که شرط سلام دادن، حضور نیست توجه به شخص است. چه نزدیک و چه دور و اگر ما در زیارت ائمه و امامزادگان به آن‌ها سلام می‌کنیم و متوسل می‌شویم، همان کاری را می‌کنیم که قرآن می‌گوید.

یک زیارت در تاریخ ماند و خیلی از زیارت‌ها پاک شد؛ شخصی بود از یاران پیامبر(ص) به نام اویس قرنی که مسلمان شد ولی پیامبر(ص) را ندیده بود. او برای ملاقات آن حضرت به مدینه رفت ولی نتوانست ایشان را زیارت کند و به خاطر مادرش به شهر خود برگشت. وقتی پیامبر(ص) به مدینه آمدند با اینکه تاکنون اویس را ندیده بودند گفتند: «بوی اویس قرنی می‌آید». یعنی اویس حضرت محمد(ص) را ندید ولی آن حضرت احوالش را پرسیدند. پس بعد منزل نبود در سفر روحانی؛ یعنی در سفرهای معنوی بعد منزل و مسافت مطرح نیست.

البته رفتن و از نزدیک دیدن هم یک توفیق است ولی اگر هم نشد از دور می‌توان زیارت کرد و به همان ثواب و برکات رسید. حجت‌الاسلام قرائتی به عنوان نکته پایانی گفت‌وگو یادآور می‌شود که در شرایط کنونی و شیوع بیماری؛ حضور در اجتماعات و حرم‌های مطهر موجب گسترش بیماری می‌شود و باید از دستور رهبر معظم انقلاب و پزشکان متدین اطاعت کنیم. زیارت و تشرف به حرم مطهر حضرت رضا(ع) و امامزادگان واجب نیست یعنی اگر این حضور میسر نشد از دور هم با خواندن زیارت‌نامه آن حضرت و توسل به ایشان، برکاتش شامل حال خواهد شد.