چه نگرش‌های جدیدی در زمینه توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی در آستان قدس رضوی ایجاد شده است؟

مدیریت توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس برنامه‌های متعددی برای توسعه این نهاد مقدس پیش‌بینی کرده که در حال اجراست.یکی از رویکردهای جدید، مربوط به «موضوع وقف» است. تاکنون موضوع وقف بیشتر ناظر به اموال غیرمنقول از قبیل: خانه، مزرعه، زمین، باغ، کارخانه و... بوده است و خیلی از مردم که آرزو داشتند اسم آن‌ها در فهرست واقفان حرم مطهر رضوی درج شود، از این فیض محروم بوده‌اند. چون اموال غیرمنقول ارزشمند و درخور توجه و آنچنانی نداشته‌اند. بنابراین موضوع وقف همچنان که اموال غیرمنقول است و عاشقان حضرت رضا(ع) می‌توانند این اموال را وقف بر حرم حضرت رضا(ع) کنند اما در کنار این موضوع، مردم می‌توانند در زمینه‌های دیگر مانند: پول، سهام، حقوق معنوی خود و... نیز وقف کنند. با توجه به استفتائاتی که از رهبر معظم انقلاب و بقیه مراجع عظام تقلید به عمل آمده است، وقف سهام و پول جایز شمرده شده و به دنبال این موضوع، نمونه‌ها و مدل‌های مختلفی برای اجرایی شدن وقف پول و سهام بررسی و ارائه شده است.

یعنی «خود پول» را هم می‌شود وقف کرد؟

در زمینه وقف پول سه مدل یا سه روش وجود دارد؛ مدل اول، وقف پول در قالب «وقف مشارکتی» است. در این مدل پروژه‌های عمرانی و خدماتی مربوط به حرم مطهر رضوی به مردم معرفی می‌شود و اوراق وقفی ویژه هر کدام از این پروژه‌ها منتشر و در اختیار مردم متدین و نیکوکار قرار می‌گیرد. کسانی که تمایل دارند در این پروژه‌ها مشارکت کنند و نام آن‌ها به عنوان واقف در آستان قدس رضوی ثبت شود، می‌توانند این اوراق را خریداری کنند و گواهی خرید آن را دریافت کرده و پس از تکمیل پروژه مورد نظر، وقف‌نامه جمعی برای تمامی افرادی که در آن پروژه، اوراق وقفی خریداری کرده‌اند، تنظیم می‌شود.

مدل دوم وقف پول در قالب «وکالت» است. به این معنی که اشخاصی که مایل هستند از زائرسرا یا زائرشهر رضوی، سوئیت بخرند و وقف کنند، مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان برای هر سوئیت به حساب آستان قدس رضوی که ویژه این کار است واریز کرده و آستان قدس به وکالت از آن‌ها اقدام به خرید سوئیت و تنظیم وقف‌نامه می‌کند و بر سردر هر سوئیت نام واقف نصب شده و هر واقف هم می‌تواند در سال به مدت ۲۰ روز با هماهنگی قبلی از سوئیت وقف شده استفاده کند. از طرف دیگر واقف می‌تواند وکالت دهد مستغلاتی که از طرف آن‌ها خریداری می‌شود، برای نیات تعیین شده خاصی که در وقف‌نامه تنظیم می‌شود مورد استفاده قرار گیرد و عواید آن مستغلات در راستای نیات تعیین شده، هزینه شود.

مدل سوم، وقف «خود پول» است. برابر استفتائاتی که از رهبر معظم انقلاب شده، ایشان وقف پول را جایز دانسته، بنابراین افراد می‌توانند «خود پول» را وقف کنند و برای آن مصارف تعیین کرده و درآمد حاصل شده از آن برابر نیات تعیین شده در وقف‌نامه هزینه می‌شود که در این مدل، ارزش و اعتبار پول حفظ می‌شود و از درآمد حاصله، برابر نیات واقف استفاده می‌شود.

برای تحقق شعار سال جاری که از سوی رهبر انقلاب بیان شده است در قالب وقف‌های جدید چه تدابیری را در نظر گرفته‌اید؟

در این خصوص یکی از مدل‌های وقف که پیش‌بینی شده، مدل وقف «سهام» است. به این معنی که خیلی از اشخاص در شرکت‌ها، مؤسسه‌ها، کارخانه‌ها و... دارای سهام هستند و می‌خواهند آن‌ها را وقف کنند. بستر لازم برای وقف سهام پس از استفتا از رهبر معظم انقلاب مبنی بر جواز وقف سهام در آستان قدس رضوی فراهم شده است که از جمله آن می‌توان به «ایجاد صندوق وقف سرمایه» (وقف سهام) پس از موافقت شورای فقهی بورس اشاره کرد که این صندوق ان‌شاءالله به زودی و در آینده رونمایی خواهد شد و کسانی که علاقه‌مند هستند در وقف سهام مشارکت کنند، می‌توانند سهام خود را وقف کرده و این صندوق متولی مدیریت سهام وقف شده، درآمد حاصل از این سهام و اجرای نیات واقف یا واقفان خواهد بود. گفتنی است میزان یا تعداد سهام در این صندوق بستگی به نظر واقف دارد یعنی واقف از یک سهم تا هر تعداد سهامی که مدنظر دارد می‌تواند وقف کند.

به نظر شما در شرایط فعلی کشور چه عرصه‌هایی برای وقف بیشتر مورد توجه است؟

ما در زمینه وقف دو شعار داریم؛ شعار اول اینکه «همه می‌توانیم واقف یا مروج وقف رضوی باشیم» و شعار دوم «وقف از مردم برای مردم» یعنی برکات و آثار وقف برای خود مردم و جامعه اسلامی است و در این میان، آستان قدس رضوی و حرم مطهر حضرت رضا(ع) نقش تسهیل گری و تنظیم‌گری وقف را بر عهده دارد و به نام حضرت رضا(ع) خدمات شایسته‌ای از جنبه عمومی خدمت به مردم و جامعه اسلامی ارائه می‌شود.

البته توصیه ما به کسانی که علاقه به وقف برای حضرت امام رضا(ع) دارند این است که نیت خاصی را تعیین نکنند و مصرف درآمد موقوفه را به نظر تولیت آستان قدس رضوی واگذار کنند که با توجه به شرایط و نیازهای هر زمان و هر دوره، درآمد موقوفات هزینه شود زیرا شاید یک موضوعی امروزه نیاز جامعه باشد که در آینده این نیاز وجود نداشته باشد و نیاز جدیدی به وجود آمده باشد که لازم باشد برای آن از درآمد موقوفات استفاده کرد. ولی چنانچه اشخاص تمایل دارند نیت خاص و مشخصی را در وقف خود لحاظ کنند می‌توانند به مواردی مانند: «وقف سلامت و درمان ناباروری»، «وقف توسعه حرم مطهر رضوی»، «وقف برای پژوهش و فناوری»، «وقف برای توانمندسازی محرومان و تهیه جهیزیه برای نیازمندان»، «وقف برای تهیه مسکن زوج‌های جوان»، وقف برای آموزش (وقف علمی)»، «وقف برای ترمیم آسیب‌های اجتماعی یا وقف ترمیمی»، «وقف برای پیشگیری از جرم و کمک به بزه‌دیدگان» و... توجه کنند.