قصه بلعیده شدن بودجه کشور توسط نهادهای فرهنگی در طول سالیان گذشته در حالی ادامه پیدا می‌کند که اعتبار این بخش در طول چهار دهه به طور میانگین بیشتر از ۲درصد نبوده است.
بودجه ناچیز فرهنگی کشور نسبت به کل بودجه
آن طور که سیدعلی مدنی زاده، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید بودجه فرهنگی کشور نسبت به کل بودجه کشور عدد خیلی کوچکی است. متأسفانه مردم به جای آنکه به شاهراه‌های هدررفت بودجه توجه کنند، درگیر بودجه فرهنگی شده‌اند که کلاً کمتر از یک درصد سقف بودجه دولت است.خوب است بدانیم بودجه ۵میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلاری بی‌بی‌سی هشت برابر کل بودجه فرهنگی ۲۳ هزار میلیارد تومانی (حدود ۷۶۰ میلیون دلار) ایران است! بودجه‌ای که دولت آمریکا برای نفوذ فرهنگی در ایران تصویب و آن را رسانه‌ای کرده نیز حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
بررسی تغییرات بودجه ۱۴۰۱
از سوی دیگر با یک نگاه به بودجه ۱۴۰۱ مشاهده می‌شود بودجه ۹دستگاه فرهنگی نسبت به سال پیش افزایش یافته و بودجه برخی نهادها حذف شده است. حالا پرسش اینجاست چرا امسال بودجه سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی مثل وزارت ورزش و جوانان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سازمان صداوسیما، شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان تبلیغات اسلامی و… افزایش یافته است؟ مجموعه‌هایی که نامی از آن‌ها در بودجه نیست چطور تأمین اعتبار می‌شوند؟
با بررسی جزئیات بودجه مشخص می‌شود اعتبار فرهنگی گنجانده شده در این بخش متعلق به حدود ۶۰ دستگاه است و آنچه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به عنوان اعتبار دستگاه‌های اصلی آورده شده، در واقع بودجه‌ای است که باید میان این وزارتخانه‌ها و نهادهای فرهنگی زیرمجموعه و مرتبط با آن‌ها که نام آن‌ها در لایحه نیامده، تقسیم شود. به عنوان نمونه کل بودجه تعریف شده برای سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ باید به ترتیب بین ۲۰ و ۱۷ نهاد دیگر تقسیم شود.
خوب است بدانید ردیف‌هایی از قانون بودجه «فرهنگی» تعریف می‌شوند که یکی از دو شرط زیر را دارا باشند: اول، نهاد گیرنده اعتبار، فرهنگی باشد. دوم، جنس فعالیت تعریف شده برای آن اعتبار، فرهنگی باشد؛ یعنی نهادهایی که مرتبط با حوزه‌های فرهنگ و هنر شامل ۳۷ برنامه (سینما، موسیقی، هنرهای نمایشی، کتاب و کتاب‌خوانی، زنان، خانواده و جوانان)، رسانه شامل ۱۵ برنامه (صداوسیما، مطبوعات و نشریات و...)، مذهب ۳۹ برنامه (تبلیغ، قـرآن، مسـاجد، حـج و زیـارت، حوزه علمیـه)، ورزش و تفریحات، شامل هشت برنامه، گردشگری، صنایع‌دستی و میراث فرهنگی شامل هفت برنامه و تحقیق و توسعه فرهنگ، تربیت‌بدنی و گردشگری و... هستند، تمام اعتبارات آن‌ها به عنوان بودجه فرهنگی منظور شده است.
اگر هم نهادی فرهنگی نباشد، تنها فعالیت‌هایی که جنس آن‌ها فرهنگی است، یعنی مرتبط با حوزه‌های دین، ورزش و… است، به‌عنوان ردیف فرهنگی شناسایی می‌شوند. به طور مثال دانشگاه‌های هنر تهران، شیراز و… از آنجا که فلسفه وجودی آن‌ها برای تربیت افرادی مسلط به موضوعات هنری است، تمامی اعتبارات آن‌ها به عنوان اعتبار فرهنگی منظور شده؛ حتی اعتباراتی که برای خوراک دانشجویان باشد.
پیشینه بودجه فرهنگی کشور در چهار دهه اخیر
از سال ۶۰ تا ۹۹ که شامل ۴۰ سال پس از انقلاب اسلامی می‌شود، بودجه یا اعتبارات فرهنگی از ۴۰میلیارد ریال در سال ۱۳۶۰ به ۱۰۵میلیارد ریال در سال ۱۳۹۹ رسیده است. در این دوره در بالاترین حد، در سال ۱۳۹۶ با اعتباری معادل ۱۰۹هزار میلیارد ریال اعتبار برای فرهنگ در نظر گرفته شده و سال ۱۳۶۰ در پایین‌ترین حد خود قرار دارد. همچنین شاهدیم میزان رشد اعتبارات مصوب در سال‌های مختلف گوناگون است. چنان که از ۷۱/۸ درصد رشد در سال ۱۳۷۲ تا ۲۱/۳- درصد کاهش در سال ۱۳۹۷ این سیر در نوسان است؛ اما در مجموع نسبت بودجه فرهنگی به بودجه عمومی کشور در این ۴۰ سال تفاوت چشم‌گیری نداشته است. به طوری که نسبت بودجه فرهنگی در این سال‌ها از یک سطح مشخصی فراتر نرفته و همواره در بازه مشخصی در نوسان بوده، به گونه‌ای که کمترین آن ۱.۲۶درصد در سال ۱۳۶۰ و بیشترین آن ۳/۶ درصد در سال ۱۳۹۱ بوده است .
مقایسه بودجه فرهنگی ۱۴۰۰ با ۱۴۰۱
کل بودجه فرهنگی در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۳هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان است که این رقم در سال ۱۴۰۱ به ۲۲هزار و ۹۶۰ میلیارد تومان رسیده است.
افزایش رقم کل بودجه، این شائبه را به وجود آورده که میزان اعتبار فرهنگی افزایش یافته، در صورتی که سهم امور فرهنگی از کل رقم مصارف بودجه عمومی کاهش یافته است.
مقایسه لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ با قانون بودجه سال جاری نشان می‌دهد سهم امور فرهنگی از کل رقم مصارف بودجه عمومی از ۱/۷درصد برای قانون بودجه سال ۱۴۰۰ به ۱/۵ درصد در لایحه سال آینده کاهش یافته است. این یعنی دولت در موضوع کنترل هزینه‌ها، امور فرهنگی را جزو اولویت‌های خود قرار داده به طوری که با وجود افزایش ۷درصدی کل بودجه، رقم اعتبار فرهنگی حدود ۱.۳درصد کاهش یافته تا سهم این امور از کل بودجه نیز کاهش یابد.
کاهش بودجه فرهنگی و رشد بودجه گردشگری
در بررسی‌های انجام شده در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ مشخص شد فصل دین و مذهب با ۲هزار و ۹میلیارد تومان معادل ۳۹ درصد، بیشترین کاهش مقداری و نسبی بودجه در امور فرهنگی را تجربه کرده است. به عبارتی سهم این بخش به۰/۰۰۲ (۲هزارم) کل بودجه کشور رسیده است. فصل فرهنگ و هنر نیز با ۲هزار و ۳۱۶میلیارد تومان افزایش، بیشترین رشد مقداری و فصل گردشگری با ۶۰ درصد افزایش بیشترین رشد نسبی را تجربه کرده‌اند.
نظر شما