«دکتر مجتبی بهنام تقدسی» همجواری ایران با کشورهای همسایه مانند افغانستان، سوریه، عراق و... را با توجه به وجود بازار مناسب و اماکن متبرکه مذهبی جهان اسلام، فرصت مغتنمی برای نگاه بلندمدت به افق‌های پیش‌رو در زمینه حمایت از فعالیت «شرکت‌های تخصصی دانش‌بنیان» و «فعالیت‌های فناورانه» در حال و آینده می‌داند. در ادامه برش‌هایی از گفت‌وگوی ما با وی را می‌خوانید.
 
با توجه به شعار سال ۱۴۰۱، آستان قدس رضوی برای ورود به عرصه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان چه ظرفیت‌هایی در اختیار دارد؟
مطابق تأکیدات تولیت آستان قدس رضوی، این نهاد مقدس در زمینه انجام فعالیت‌های اقتصادی به دنبال رقابت با بخش خصوصی و تصدی‌گری نیست، بلکه با ورود در فعالیت‌های اقتصادی‌ای که بخش خصوصی توان یا تمایلی برای حضور در آن عرصه‌ها  ندارد، به دنبال اشتغال‌آفرینی است. تجربه نشان داده بیشترین اثرگذاری در حوزه فعالیت‌های اقتصادی در عصر حاضر، «اقتصاد دانش‌بنیان» است که بار اصلی انجام فعالیت‌های علمی و عملی، نظری و اجرایی در این نوع اقتصاد بر دوش جوانان تحصیلکرده و خوش‌استعدادی است که دارای دانش و فکر و ایده‌های علمی و عملی نو هستند.

به همین دلیل یکی از رسالت‌های آستان قدس رضوی در دوران کنونی، قرار گرفتن ظرفیت‌های این نهاد مقدس به‌ویژه ظرفیت‌های اقتصادی آن در زمینه رشد و پویایی و تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است. 
یکی از این ظرفیت‌ها، «زمین‌ها و اراضی آستان قدس رضوی» است که می‌تواند به عنوان محل استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و پارک‌های علم و فناوری و یا حتی در اختیار خود شرکت‌های دانش‌بنیان مجموعه آستان قدس رضوی قرار گیرد، زیرا امروزه یکی از مهم‌ترین مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان نداشتن محل استقرار مناسب است. 
از دیگر ظرفیت‌های آستان قدس رضوی، «ظرفیت اجتماعی و نام و نشان(برند) معتبر» این نهاد مقدس است که ارزش و اعتبار قابل توجهی در سطح ملی و بین المللی دارد. حمایت آستان قدس رضوی از شرکت‌های دانش‌بنیان با توجه به اعتبار و ظرفیت اجتماعی بالای این نهاد مقدس، سبب افزایش اعتماد عمومی مخاطبان به آن‌ها و ارتقا و اعتبار بیشتر این شرکت‌ها (شرکت‌های دانش‌بنیان) می‌شود.
«ظرفیت‌های اقتصادی»، «وضعیت نقدینگی و ارزش‌های مالی» و «موقوفات و نذورات» آستان قدس رضوی از دیگر ظرفیت‌های این نهاد مقدس است که در واقع یک حامی و پشتیبان مالی مناسب و قابل توجه در آستان قدس رضوی به شمار می‌رود. 

با توجه به مطالب گفته شده، آستان قدس رضوی چگونه از فعالیت‌های «فناورانه» و «شرکت‌های دانش‌بنیان» حمایت و پشتیبانی می‌کند؟ 
ابتدا در مورد شعار سال جاری باید عرض کنم یکی از مهم‌ترین چالش‌های تحقق این شعار، «شعارزدگی» در بین مدیران و مسئولان کشور و به‌ویژه فعالان اقتصادی است. منظور از شعار سال جاری، برگزاری همایش‌ها، کنفرانس‌ها، سمینارها، وبینارها و گردهمایی‌های سنتی و مدرن، افزایش و ارتقای کمی و عددی شرکت‌های دانش‌بنیان و... نیست، بلکه هدف اصلی برای تحقق این شعار، ارتقای کیفیت و افزایش عملکرد مطلوب شرکت‌های دانش‌بنیان است.

یعنی افزایش کمیت بدون ارتقای کیفیت هیچ سود و فایده‌ای برای وضعیت حال و آینده کشور به‌ویژه در زمینه فعالیت‌های اقتصادی ندارد. حمایت واقعی از شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تحقق شعار سال۱۴۰۱ یعنی اینکه حمایت‌های صورت گرفته باید منجر به ارتقای کیفیت خدمات، فعالیت‌ها و تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان و در نهایت موجب افزایش تولیدات مناسب و مطلوب، افزایش اشتغال‌آفرینی، رفع نیازها و مشکلات کشور، باز شدن گره‌های کشور و کاهش بیکاری نسل جوان خبره، تحصیلکرده و خوش استعداد و خوش ایده در کشور شود.
در زمینه حمایت آستان قدس از شرکت‌های دانش‌بنیان، این نهاد مقدس با داشتن شرکت‌هایی مانند «صنایع پیشرفته رضوی»، «کسب‌وکار رضوی»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات رضوی»، «مؤسسه کیفیت رضوی»، «بذر و نهال رضوی» و... در تلاش است مطابق ضوابط و معیارها و دستورالعمل‌های تعیین شده از فعالیت‌ها، ایده‌ها و طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان، حمایت و پشتیبانی کند. مطابق تأکیدات تولیت آستان قدس رضوی، این نهاد مقدس ریسک «سرمایه‌گذاری خطرپذیر» را می‌پذیرد و این تفکر و سیاست ارزشمند در راستای ایفای همان نقش و رسالت اجتماعی آستان قدس رضوی است که از جایگاه اجتماعی و نشان و برند معتبر خود استفاده می‌کند.
مأموریت و رسالت اصلی «شرکت صنایع پیشرفته رضوی» حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالیت‌های فناورانه است. این شرکت در این زمینه از طریق «سرمایه‌گذاری خطرپذیر» از فعالیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان با رعایت ضوابط و معیارها حمایت می‌کند. این شرکت، اصلی‌ترین و مهم‌ترین حامی در مجموعه آستان قدس رضوی در زمینه پشتیبانی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های فناور و هر شرکت و مجموعه یا حتی هر انسان فناور و خبره و نخبه‌ای است که ایده پخته و کارشناسی شده‌ای دارد و به مرحله تولید محصول رسانده است. یعنی هر ایده و فکر قابل قبولی که نمونه تولیدی آن ساخته و به تأیید و تصویب کارشناسان و متخصصان خبره و فنی در حوزه کاربری رسیده و کیفیت مطلوب نمونه تولیدی و استفاده از آن محصول نیز به تأیید متخصصان فنی رسیده باشد، در صورتی که موردنیاز کشور هم بوده و گره و مشکلی از نیازهای کشور را برطرف کند، آنگاه برای ورود به بازار و تولید انبوه محصول و به‌اصطلاح در مرحله «تجاری‌سازی» آن محصول، آستان قدس رضوی به عنوان همکار، شریک و یار و یاور، در کنار آن شرکت و مجموعه یا فرد نخبه و خبره و صاحب آن طرح و ایده قرار می‌گیرد و مأموریت این شرکت در این زمینه، «مشارکت و سرمایه‌گذاری» در طرح‌ها و ایده‌های فناورانه و دانش‌بنیان است.

این مشارکت و سرمایه‌گذاری به معنی مدیریت و تصدی‌گری نیست، بلکه به صورت خرید سهام (سهام‌داری زیر۵۰درصد) است و پس از مدتی که شرکت دانش‌بنیان یا مجموعه‌ای که آستان قدس از آن حمایت کرده به مرحله رشد و توانمندی مناسب و مطلوب رسید و دیگر نیازی به حمایت و مشارکت آستان قدس از آن شرکت یا مجموعه نبود، آنگاه طرح خروج آستان قدس از این شرکت با انجام واگذاری سهام خود (با اولویت واگذاری سهام به همان شرکت یا مجموعه) اجرا می‌شود.

چگونه از ظرفیت و توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان برای رفع نیازهای مجموعه‌های وابسته به آستان قدس رضوی بهره برد؟
شرکت صنایع پیشرفته رضوی در حال حاضر نحوه انجام چندین طرح و پروژه مربوط به نیازهای مجموعه آستان قدس رضوی را از طریق ظرفیت‌ها و توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالیت‌های فناورانه در دست بررسی و پیگیری دارد.

در این زمینه آستان قدس رضوی یک «حمایت سه‌گانه» از شرکت‌های دانش‌بنیان به عمل می‌آورد، به این معنی که خودش از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه (با رعایت ضوابط و معیارها و دستورالعمل‌های تعیین شده) هم «حمایت» نموده، هم در آن شرکت «سرمایه‌گذاری و مشارکت» کرده و هم محصولات تولیدی مناسب و خدمات قابل قبول ارائه شده از سوی آن‌ها را برای رفع نیازهای مجموعه‌های وابسته به خود، «خریداری» می‌کند. این حالت (حمایت‌های سه‌گانه بیان شده) حد نهایی و اعلا در حمایت از یک مجموعه فناور و دانش‌بنیان است تا با اطمینان و خیال آسوده فعالیت کند و دغدغه و نگرانی در زمینه‌های سه‌گانه بیان شده، نداشته باشد.
هم اکنون نیازهای مجموعه‌های وابسته به آستان قدس رضوی در زمینه‌های مختلف از جمله «صنایع غذایی»، «بذر و نهال»، « کشاورزی»، «در حوزه نیازهای حرم مطهر»، «در حوزه‌های گوناگون زائر و زیارت با تأمین زیرساخت‌های مناسب» مانند استفاده از روکش‌های مبتنی بر فناوری نانو برای ضدعفونی و ضدباکتری کردن فضا و محیط (آنتی باکتریال) به‌خصوص در شرایط غیرمنتظره مثل شرایط و محدودیت‌های کرونایی، تصفیه‌کننده‌های هوا (تأمین هوای مطبوع و پاکیزه)، تأمین نور و روشنایی و صوت و صدای مطلوب در حرم مطهر، تأمین آنتن‌دهی مناسب تلفن همراه در جاهای مختلف حرم مطهر، تأمین شرایط مناسب بازرسی بدنی در گیت‌های ورودی حرم مطهر، تأمین پلاستیک‌های خودبازیافت، ایجاد تونل صدا، تأمین صداهای جهت‌دار مناسب در حرم مطهر، گندزدایی (استریل کردن) کتب ادعیه پس از استفاده زائران، تأمین خودروهای گروهی (ون) برای انتقال زائران در حرم مطهر و... ازجمله نیازهای آستان قدس رضوی است که مشارکت و تلاش برای رفع این‌گونه نیازها هم اکنون با استقبال شرکت‌های دانش‌بنیان علاقه‌مند به همکاری و خدمت به تشکیلات منسوب به بارگاه مطهر امام رضا(ع) روبه‌رو شده است.

شرکت صنایع پیشرفته رضوی در حال حاضر در حال بررسی، مذاکره و پیگیری این‌گونه نیازها از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان بوده و نتایج آن به اطلاع مدیران عالی آستان قدس رضوی نیز رسیده است. 

چه برنامه‌ها و طرح‌هایی برای حمایت از اقتصاد دانش‌بنیان و فعالیت‌های فناورانه و دانش‌بنیان در آینده نزدیک در دست اجرا دارید؟
یکی از مهم‌ترین نیازهای کشور برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان «ایجاد پردیس فناوری‌های پیشرفته» است. پردیس‌های تخصصی در حوزه‌هایی مانند «‌آی‌سی‌تی»، «اقتصاد الکترونیک و دیجیتال»، «صنایع فرهنگی خلاق»، «تجهیزات و ملزومات پزشکی و بهداشت و درمان»، «نور و صوت»، «رایانه، نرم‌افزار و سخت‌افزار»، «تجهیزات پیشرفته کشاورزی و صنایع غذایی» و... ازجمله پردیس‌های تخصصی هستند که شرکت‌های دانش‌بنیان در کنار یکدیگر قرار گیرند و با هم‌افزایی هرچه بیشتر و ارتقای نگاه تخصصی مخاطبان به این پردیس‌ها، مشکلات و نیازهای مخاطبان در حوزه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان برطرف شود. در همین زمینه «تأسیس پردیس بین‌المللی فناوری‌های پیشرفته» از سوی این شرکت به قائم‌مقام محترم تولیت معزز آستان قدس رضوی ارائه شده است.

یکی از مهم‌ترین این پردیس‌های تخصصی «پردیس سلامت و بهداشت و درمان» است؛ همجواری ایران با کشورهایی مانند افغانستان، سوریه، عراق و... و وجود بازار مناسب و اماکن متبرکه مذهبی جهان اسلام، فرصت مغتنمی برای نگاه بلندمدت به افق‌های پیش‌رو برای حمایت از فعالیت شرکت‌های تخصصی دانش‌بنیان در حال و آینده کشور به شمار می‌رود.  همچنین می‌توان به «پردیس تخصصی مواد پیشرفته» اشاره کرد که موجب ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی مواد می‌شود و معضل ۱۰۰سال اخیر کشور یعنی خام‌فروشی مواد که مورد نگرانی رهبر معظم انقلاب هم هست از این طریق کاهش یافته و یا از بین می‌رود.
در این طرح ایجاد حداقل پنج پردیس تخصصی در حوزه‌های «سلامت، بهداشت و درمان»، «مواد پیشرفته»، «تجهیزات پزشکی»، «اقتصاد الکترونیک و دیجیتال» و «برق و الکترونیک پیشرفته» و استقرار در پردیس بین‌المللی فناوری‌های پیشرفته با حمایت آستان قدس رضوی (از طریق استفاده از اراضی بزرگ و در اختیار این نهاد مقدس) و با همکاری و تأمین منابع مالی از سوی نهادهای حاکمیتی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، استانداری خراسان رضوی و... در فضایی حدود ۴۰هزارمترمربعی پیشنهاد شده تا حدود۳۰۰ تا۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان ایرانی بتوانند در آن مستقر شوند. همچنین شرکت‌هایی از کشورهای همسایه نیز در این پردیس بین‌المللی مستقر می‌شوند؛ این امر آثار و برکات زیادی از جمله ارزآوری برای کشور، حضور متخصصان و کارشناسان خبره و فنی و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در بازارهای هدف در کشورهای همسایه، ارتقا و گسترش روابط ایران با کشورهای دوست و همسایه، کاهش هزینه‌ها، سودآوری بیشتر و... را به دنبال خواهد داشت.
از دیگر برنامه‌های آستان قدس رضوی برگزاری جشنواره همت، شکوفایی و تعالی با نام اختصاری «هشت» است. این جشنواره به صورت دائمی بوده و هرساله برگزار می‌شود و متولی آن نیز آستان قدس رضوی است.  «هشت» هر سال در یک موضوع و محور مشخص برگزار می‌شود که در سال جاری با محور «اقتصاد الکترونیک» به زودی فراخوان آن اعلام می‌شود.
از دیگر برنامه‌هایی که قرار است پیگیری شود، توسعه و ترویج سامانه‌های مرتبط با «وقف‌های نوین» با موضوع حمایت از «شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالیت‌های فناورانه» است. در همین زمینه باید تأکید کنم با تجلیل و احترام به همه واقفان و ناذران ارجمند در طول تاریخ که با عشق و علاقه به ساحت پاک امام هشتم(ع) موقوفات و نذورات خود را در زمینه‌ها و عرصه‌های گوناگون و با نیات خالصانه تقدیم این آستان مقدس کرده‌اند، اما امروزه و برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، نیازمند ورود واقفان و خیران به «عرصه‌های جدید وقف» با عنوان «وقف‌های نوین» هستیم. وقف‌هایی با موضوعات مربوط به حمایت از فعالیت‌های «فناورانه»، «دانش‌بنیان» و... که در راستای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند انجام شود. این نوع وقف از بهترین انواع وقف و موقوفات است که با رویش مناسب خود، ماندگاری بسیار بالایی دارد. در این نوع وقف می‌توان عواید و سود حاصل از یک فعالیت فناوری و دانش‌بنیان را مطابق نیات واقف هزینه و مصرف کرد. یعنی هم یک کار حسنه و پرثواب به نام وقف انجام شده که یک وقف رویشی و افزاینده مبتنی بر فناوری و دانش‌بنیان بودن است و هم به نیات واقف عمل شده و هم یک حمایت و پشتیبانی از اقتصاد دانش‌بنیان و فعالیت فناورانه در رفع مشکلات و نیازمندی‌های کشور و خدمت به همنوعان و هموطنان عزیز در ایران اسلامی است. 
عرصه‌ها و دامنه انجام این‌گونه موقوفات و وقف‌های نوین مبتنی بر فعالیت‌های دانش‌بنیان و فناورانه هم متنوع و متعدد است از قبیل عرصه‌های «سلامت، بهداشت و درمان»، «اقتصاد الکترونیک»، «تجهیزات پزشکی»، «صنایع غذایی»، «سلول‌های بنیادی و فعالیت‌های نانو»، «کشاورزی»، «تأمین انرژی»، «مخابرات و ارتباطات زیرساختی» و... که امیدواریم مورد استقبال عموم مردم و به‌ویژه واقفان ارجمند قرار گیرد.

خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی