بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی از جمله مراکز علمی و پژوهشی وابسته به تشکیلات منسوب به بارگاه مطهر امام هشتم(ع) است که با حضور جمعی از محققان، پژوهشگران و نویسندگان متخصص و متعهد، علاوه بر انجام پژوهش‌های بنیادی و تخصصی در حوزه علوم و معارف اسلامی، به انتشار آثار گوناگون مرتبط با حوزه‌های زائر و زیارت، فرهنگ و سیره رضوی، خانواده و... و در راستای عمومی‌سازی دانش در بین اقشار مختلف جامعه هم می‌پردازد.
«مقام رضا» مفصل‌ترین اثر در شرح زندگانی امام رضا(ع)
این اثر از جامع‌ترین و مفصل‌ترین آثاری است که تاکنون به زبان فارسی درباره شرح حال زندگانی حضرت اباالحسن علی بن موسی الرضا(ع) نوشته شده است. کتاب حاضر یکی از برجسته‌ترین کتاب‌های انتشار یافته در ذیل عنوان «کتاب رضوی» به شمار می‌رود. زیرا افزون بر هویت تاریخی و قرار گرفتن در زمره نسخه‌های خطی تصحیح و تحقیق‌شده، برخوردار از تنوع موضوعات هم‌پیوند با فرهنگ و سیره رضوی است و شامل موضوعاتی همچون ولادت، ولایتعهدی و شهادت آن حضرت، برکات و کرامات به ظهور رسیده از آن مضجع نورباران، چگونگی زیارت ایشان و حرم و ضریح مطهر است که هر یک در جای خود، شایسته پژوهش و عرضه دستاوردهای علمی آن است. مؤلف این کتاب دانشمندی خراسانی به نام «محمد معصوم خادم مشهدی» است که کار تألیف کتاب را در سال ۱۱۱۵ قمری آغاز کرده و پس از پنج سال در ماه ربیع‌الاول سال ۱۱۲۰قمری آن را به سرانجام رسانده است. این کتاب توسط «سید جلیل ساغروانیان رضوی» تصحیح و در شمارگان ۳۰۰ نسخه و در قطع وزیری در نیمه دوم سال گذشته منتشر شده است.
کتابی برای آموزش «آیین کشورداری در تمدن اسلامی»
در این اثر، خواننده با آیین کشورداری و شروط احراز مناصب دولتی در عصر عباسیان آشنا می‌شود. نویسنده در بخشی از این کتاب به فرایند احراز شایستگی و نحوه ارزیابی برای مناصب و میزان اهتمام خلفا و زمامداران به آموزش و تربیت افراد شایسته برای مدیریت مناصب و... پرداخته است. مطابق مطالب این کتاب، در آغاز خلافت عباسی در سده دوم هجری، اصول و قواعد خاصی برای اداره کشور و انتخاب متصدیان امور دیوانی وجود نداشته و به همین منظور با مساعدت گروهی از عالمان و رجال دیوانی، آثاری به رشته تحریر درآمد و با بهره‌مندی از آموزه‌های دینی و تجربیات پیشین، معیارها و شروطی برای اداره سازمان اداری، مورد استفاده قرارمی گرفته است. این کتاب اشاره دارد به اینکه به‌تدریج این معیارها از حالت شیوه‌نامه پیشنهادی به حالت میزان انطباق با احرازها تبدیل شده و در همین راستا نیز با فراز و فرودهایی مواجه شده و بر این مبنا میزان فساد اداری و ناکارآمدی، تابع میزان انطباق با معیارها و شروط مطرح شده بوده است.
نویسنده کتاب به این موضوع نیز اشاره داشته که با توجه به استبداد حاکم بر نظام سیاسی در زمان عباسیان، روش‌ها و برنامه‌های مدونی برای احراز صلاحیت‌ها وجود نداشته و از همین رو بهترین شیوه‌ها یا از طریق مشورت و رایزنی با معتمدان و یا از روش معرفی نزدیکان صورت می‌گرفته است، به همین منظور خلفا همواره با فقدان نیروی انسانی تربیت شده و متخصص برای تصدی مناصب مواجه بوده‌اند و از همین رو یا نصب و عزل‌ها پیاپی انجام می‌شده و یا چند مسئولیت بر عهده یک نفر قرار می‌گرفته است. این کتاب با قلم «دکتر غلامرضا منتظری» و مقدمه «دکتر احد فرامرز قراملکی»، در ۳۶۵ صفحه و در قطع وزیری در اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ منتشر شده است.
شیوه درست موعظه در «پند بیهوده»
«پند بیهوده» عنوان اثر دیگری است که به شیوه معمول ترویج اخلاق یعنی «پند و اندرز دادن» می‌پردازد. این اثر، فراتر از چیستی و چگونگی پنددهی، کارآمدی و اثربخشی آن را به چالش می‌کشد و پرسش‌هایی را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد. در این اثر در ۱۰ فصل به موضوعاتی همچون «پند به مثابه گونه‌ای از ارتباط»، «پند و اخلاق»، «گونه‌های پند»، «از بیهوده‌کاری تا بهره‌وری»، «واعظ بیهوده‌گو»، «گوش ناشنوا»، «تله‌های پند»، «جایگاه پندهای ناشدنی»، «دوراهه پند و اعتدال» و «مهارت پنددهی» پرداخته است.
در ابتدای هر فصل این کتاب، داستانکی آمده تا پیش از ورود به بحث، تصویری بهتر و آسان‌تر به مخاطب ارائه شود. تمرین‌های انتهای هر فصل نیز برای خودسنجی و جلب مشارکت است و نمودارهای انتهایی در این کتاب خلاصه مطالب بیان شده را در یک نگاه ارائه می‌دهد. این اثر به قلم «زینب برخورداری» در شمارگان یک هزار نسخه و در قطع رقعی در اواخر سال گذشته منتشر شده است.
تاریخچه جذاب مُهردار، حکاک و مُهر فروش در «گنجینه مُهر رضوی»
اسناد آستان قدس رضوی مجموعه‌ای عظیم از منابع اطلاعاتی در موضوعات مختلف است؛ یکی از این موضوعات اساسی وجود «مُهرهای» مهم، متنوع و متفاوتی است که در برگ برگ اسناد به چشم می‌خورد. این مجموعه بی‌نظیر با دارا بودن انواع مُهرهای حقیقی مربوط به اقشار مختلف اجتماعی که به لحاظ اعتقادی، تاریخی، فرهنگی، هنری و اجتماعی از ارزش بسیار بالایی ازنظر کمی و کیفی برخوردارند، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ این مرز و بوم دارد.
در کتاب «گنجینه مُهر رضوی» به این موضوع اشاره شده که شناخت مُهر در این اسناد نه تنها ما را در بدست آوردن ماهیت سند و صاحب مُهر یاری می‌کند، بلکه بسیاری از ابهامات مربوط به سند را برطرف می‌سازد. شناسایی مُهرها در این مجموعه کمک شایانی به مستندسازی اسامی می‌کند، زیرا در سجع مُهر به نام، نام پدر، سیادت، شهرت، لقب، شغل، منصب و حتی در برخی موارد نام طایفه و محل تولد نیز اشاره شده است.
در این کتاب علاوه بر پرداختن به تاریخچه مُهر در تمدن اسلامی به روش‌های کنده‌کاری مُهر، مشاغل مربوط به مُهر(مُهردار، حکاک و مُهرفروش)، مکان مُهرسازی، ویژگی‌های ظاهری و محتوایی مُهرهای موجود در اسناد آستان قدس رضوی شامل شکل، سجع، محل مُهر، جنس مُهر، معرفی مُهر صاحب‌منصبان و کارکنان دیوانی آستان و مُهر زنان از دوره صفویه تا قاجاریه نیز پرداخته است.
این کتاب با قلم «آمنه موسوی» به رشته تحریر درآمده و در۵۰۹ صفحه در قطع وزیری، اوایل سال۱۴۰۱ منتشر شده است.
خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی
نظر شما