از امروز باید تحولات منطقه غرب آسیا را به دو مقطع قبل و بعد از اجلاس اعراب و چین و اثرآن بر رقابت های منطقه ای تقسیم کنیم. برای بررسی نقشه‌راه پکن در روابطش با کشورهای عربی و درک رویکرد سیاست خارجی ایران نسبت به چین، قدس با دو کارشناس ارشد حوزه سیاست خارجی و روابط بین الملل گفت و گو کرده است که در ادامه بخشی از آن را درج کرده‌ایم.

چین و هزار راه نرفته ایران

دکتر مهدی خورسند، کارشناس مسائل اوراسیا

ما به اصلاح رویکرد داخلی نسبت به سیاست خارجی نیازمندیم. پس از برجام که چین و روسیه آمادگی خود را برای همکاری با ایران اعلام کردند، ما هیچ راهبرد مشخصی برای همکاری با این دو کشور نداشتیم. پینگ به ایران سفر کرد و ما هیچ برنامه ای برای استفاده از ظرفیت‌های پکن نتوانستیم ارائه دهیم. متأسفانه از همکاری با چین برای برانگیختن حسادت غربی‌ها در دولت دوازدهم استفاده شد و پکن هم هرگز اجازه نمی‌دهد ابزارکشوردیگری قرار بگیرد. درحوزه‌های ترانزیتی و انرژی که به ظرفیت‌های ما نیاز داشتند، این ظرفیت‌ها را از دست دادیم و امروز از کریدورهای میانی از ترانس خزری که ترکیه برایش مزیت‌سازی می‌کند، بهره می‌برد. کشورهای دنیا هرگز معطل ما نمی‌مانند. این ذهنیت مسمومی است که متأسفانه جریانات سیاسی در کشور ایجاد کرده‌اند که چین و روسیه برادر ایران هستند و ما هیچ موقع نباید انتظار واکنش بد از این دو کشور داشته باشیم. پترودلارهای عربستان زمینه موضع‌گیری چینی‌ها را فراهم کرده و از آنجا که نتوانستیم پرونده هسته‌ای خود را تعیین تکلیف کنیم و با توجه به اینکه چین همگام با غرب مخالف هسته‌ای شدن ایران بوده، اکنون هم با توجه به غنای بالای۶۰ درصد و پیش‌بینی غنای بالای ۹۰درصدایران، چین به این مسئله واکنش نشان داده، اماورودآن‌ها به مسائل منطقه‌ای برای نخستین‌بار است. این بیانیه شاید هشداری برای ایران باشد که به جایگاهش در منطقه پی ببرد. در سال ۲۰۲۰ تفاهم‎نامه ۲۵ ساله بااین کشور بستیم، اما هیچ اقدام عملیاتی از سوی ایران صورت نمی‌گیرد. در سال ۲۰۱۶ در سفر پینگ پیشنهاد تکمیل مسیر ترانزیتی ایران را داده بودند و اگر از این فرصت در آن زمان استفاده می‌کردیم، اکنون چین اقتصادش به ژئوپلتیک‌ ما وابسته بود. اینکه بگوییم چین از پشت خنجر زد، معنایی ندارد؛ هرکشوری براساس منافعش رویکردش را معنا می کند و این هم نتیجه همان اقدام‎های ماست.

پکن و دیپلماسی رفتار میانه
فاطمه محروق، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

دوران گذار کنونی، تمامی اتحادها و ائتلاف‌هایش در حال تزلزل است. این مسئله سبب شده درک مشترک بازیگران از محیط خود، عامل تعیین کننده در اتحادهای استراتژیک باشد. کشورهای منطقه متوجه شده‌اند ایالات متحده دیگر تکیه‌گاه خوبی نیست. اعراب هدفشان این است با تشویق اقتصادی چین، از او به عنوان ابزار استراتژیک توازن تحولات منطقه ای استفاده کنند. چین ‌هم از این فرصت برای امنیت خرید انرژی استفاده می‌کند. هرچند ایران و چین پیمان جامع استراتژیک را امضا کرده‌اند، اما تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا علیه کشورمان، شرکت‌های چینی رغبت آنچنانی برای ورود به ایران ندارند. در یکی دو هفته اخیر در داخل چین شاهد اعتراضات گسترده‌ای بوده‌ایم، همچنین به رفتارهای چین در قبال هنگ کنگ هم اعتراضات زیادی را شاهد هستیم. در این شرایط، استفاده ابزاری علیه ایران، موضوع حقوق بشر است؛ چرا که پکن با تهران در این قضیه در یک نقطه اشتراک قرار دارد. ‌پینگ، دومین مجمع امنیتی خاورمیانه را در سپتامبر برگزار کرد و چشم‌اندازی نسبت به نظم نوین امنیتی در این منطقه و شمال آفریقا مطرح شد و براساس ابتکار امنیت جهانی، عربستان را به عنوان اولویت دیپلماسی خود در خاورمیانه مطرح کرد. کشورهای حاشیه خلیج فارس به دنبال استقلال راهبردی از آمریکا هستند و چین از این فرصت استفاده می‌کند.

خبرنگار: زینب اصغریان