اینکه چرا قیمت خودرو در یک ماه گذشته جهش تازه‌ای را تجربه کرد؟ واردات ۷۰ تا ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو چه تأثیری روی روند قیمتی بازار دارد؟ آیا آنچه سیاست عرضه خودروهای داخلی در بورس کالا نامیده می‌شود می‌تواند منجر به واقعی‌سازی قیمت‌ها و مانع از رشد بیش از پیش قیمت‌ها شود و اینکه بازار پرالتهاب ارز کشور در نتیجه تخصیص سقف یک میلیارد یورو برای واردات خودرو ملتهب‌تر خواهد شد یا نه؟! حسن کریمی سنجری و بابک صدرایی دو کارشناس صنعت خودرو در گفت‌وگو با قدس به پرسش‌های مطرح شده، پاسخ دادند.

قیمت خودرو؛ تابعی از تورم، ارز و سیاست
حسن کریمی سنجری درخصوص دلایل افزایش قابل‌توجه قیمت‌ها در بازار خودرو طی یک ماه گذشته می‌گوید: با توجه به اینکه تورم شدید بر بازار تمام محصولات مصرفی، سرمایه‌ای و خدمات حاکم شده است، خودرو هم از این مقوله مستثنا نیست. با بالا رفتن نرخ ارز و کاهش هرچه بیشتر ارزش پول ملی و تضعیف ریال، قیمت همه کالاها و خدمات و حمل‌ونقل با جهش قیمتی مواجه شده است. این افزایش قیمت در حالی است که بحث واردات جدی‌تر شده و تولید خودروسازان هم افزایش یافته است.
بابک صدرایی هم در این خصوص می‌گوید: افزایش قیمت خودرو هیچ وقت تک‌عاملی نیست و تابعی از پارامترها و عوامل اقتصادی است اما ضریب و وزن هر عامل متفاوت است. مسائل مختلف سیاسی ازجمله به نتیجه نرسیدن برجام و تشدید تحریم‌ها و تهدیدها علیه ایران، نرخ ارز را با جهشی ۲۰ تا ۲۵درصدی مواجه کرده و دلار از محدوده ۲۸ یا ۲۹ هزار تومان از ابتدای سال، به محدوده ۳۶هزار تومان افزایش یافته و پیش‌بینی‌ها از تداوم افزایش نرخ حکایت دارد. با وقوع جنگ روسیه و اوکراین و بالا رفتن قیمت نفت و گاز، از نظر جهانی هم شاهد رشد تورم هستیم و قطعات و مواد اولیه وارداتی متأثر از این تورم جهانی شامل افزایش قیمت می‌شوند که در نتیجه این عوامل شاهد رشد قیمت‌ها در بازار خودرو هستیم.

واردات بدون مهندسی بازار، قیمت‌ها را متعادل می‌کند
اینکه واردات خودرو بر قیمت‌ها در این بازار چه تأثیری دارد را کریمی سنجری این‌گونه پاسخ می‌دهد: بی‌شک واردات ۷۰ تا ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو که عدد قابل‌توجهی است، طرف عرضه را تقویت می‌کند. براساس اعلام وزارت صمت، اگر همه یک میلیارد یورو جذب شود، دست‌کم
۷۰ هزار دستگاه خودرو وارد می‌شود. از آن جایی که قرار است خودروهایی در محدوده ۱۲ هزار دلار وارد شود، روی قیمت‌ها در بازار خودرو تأثیرگذار خواهد بود اما نباید فراموش کرد بازار از شاخص‌های اقتصادی مختلفی همچون نرخ ارز، تورم، نسبت عرضه به تقاضا و... تأثیرات جداگانه و متفاوتی می‌گیرد و باید دید این تأثیرات همدیگر را خنثی می‌کنند یا نه. در مجموع اما طبیعی است که واردات بر بازار خودرو اثر مثبت بگذارد و دست‌کم جلو افزایش قیمت بیشتر را بگیرد.
به گفته صدرایی واردات خودرو همچنان بسیار گنگ و مبهم است جز اینکه قرار است محموله نخست، خودرو کره‌ای باشد و این خودروها در بورس کالا کشف قیمت شوند، ابعاد روشنی درخصوص نوع خودروها و قیمت تمام‌شده از واردات نداریم. وی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه تمام جهان با کمبود خودرو مواجه شده و شرکت‌ها در کشورهای مجاور و غربی فرصتی چند ماهه برای تأمین خودرو تعیین می‌کنند، معلوم نیست چه تعداد خودرو بتوانیم وارد و به بازار عرضه کنیم. شاید یکی از دلایلی که تاکنون بازار روی خوشی به واردات نشان نداده همین تأخیرهای پی‌درپی و نبود شفافیت در قیمت‌های وارداتی است. به باور من اینکه دولت می‌خواهد با عرضه در بورس نسبت به شرایط، قیمت را تعیین کند نوعی مهندسی و دخالت در بازار برای خودروهای وارداتی است.

تأثیر کوتاه‌مدت بورس بدون بازوهای کلان اقتصادی
کریمی سنجری میزان کارآمدی سیاست عرضه خودرو داخلی در بورس برای جلوگیری از نوسان‌های قیمتی را این طور شرح می‌دهد: با توجه به شرایط اقتصادی، عرضه خودرو در بورس نسبت به شیوه‌هایی همچون قیمت‌گذاری دستوری و قرعه‌کشی سازوکار مناسبی است. هرچند بورس ساختار مناسبی برای خرده‌فروشی به مردم نیست، اما می‌تواند شرایط قیمتی بازار را منصفانه‌تر کند و به نظر می‌رسد چون دولت نمی‌تواند قیمت‌گذاری دستوری را به سرعت لغو کند و نرخ حاشیه بازار را پیاده کند و میزان عرضه خودرو کمتر از تقاضای واقعی بازار است، برای عبور از این دوران گذار، بورس شیوه خوبی است چون دست‌کم یک طرف معادله یعنی خودروساز و تولیدکننده را راضی می‌کند و اگر بعدها عرضه از حالت قطره‌چکانی خارج شد و افزایش یافت، این عرضه در بورس حتی می‌تواند در کاهش قیمت بازار هم مؤثر باشد و چون سازوکار واردات هم فعال شده، بالطبع وضعیت بازار متعادل‌تر خواهد شد.
بابک صدرایی هم بر این عقیده است که عرضه خودروهای داخلی در بورس، دست دلالان را کوتاه می‌کند و رابطه‌ای مستقیم بین فروشنده و خریدار حاضر در بورس برقرار می‌کند. او ادامه می‌دهد: نکته مهم این است که معمولاً این افراد برای سرمایه‌گذاری به بورس می‌آیند و به‌نوعی یا دلال هستند و یا مصرف‌کننده‌ای که پول اضافه دارد و با توجه به اوضاع نابسامان بازار سرمایه به بازار خودرو ‌آمده تا خودرو خریداری شده را در بازار آزاد بفروشد. حتی با توجه به سازوکار عرضه و تقاضای حاکم بر بورس ممکن است قیمت یک خودرو حتی در همان فضا از قیمت کارخانه بالاتر برود. پس بورس، ساختاری است که در کوتاه‌مدت می‌تواند قیمت‌ها را متعادل کند و در بلندمدت پاسخگو نیست همان طور که دیدیم با وجود گذشت چند ماه از عرضه خودرو در بورس، قیمت‌ها در بازار آزاد راه خودش را می‌رود. بدین ترتیب تا زمانی که وضعیت عرضه و تقاضا، قیمت ارز و سیاست‌های کلان داخلی و خارجی تغییر نکند چه با بورس چه با قرعه‌کشی، بازار راه خودش را می‌رود و هر چه نرخ ارز بالاتر رود اقتصاد هم به مثابه یک رودخانه در جریان است و نمی‌توان مانع جهش قیمت‌ها شد.

واردات خودرو، بازار ارز را ملتهب نمی‌کند
کریمی سنجری درخصوص اینکه یک میلیارد یورو برای واردات خودرو، بازار ملتهب ارز را ناآرام‌تر می‌کند یا نه، این گونه پاسخ می‌دهد: بعید می‌دانم تمام حجم این ارز پیش‌بینی شده در فرصت سه ماهه جذب شود، چون واردات سازوکار و فرایندی خاص دارد که از لحظه ثبت سفارش تا عرضه خودرو به بازار در سریع‌ترین حالت دست‌کم ۶ ماه زمان نیاز دارد، بنابراین اینکه یک میلیارد یورو به سرعت جذب بازار شود کمی غیرقابل تصور است ضمن اینکه این رقم در مقابل حجم ارزی که روزانه و برای واردات در حوزه‌های مختلف از سوی بازارساز و سیاست‌گذار به بازار تزریق می‌شود، رقم زیادی نیست و تأثیر منفی زیادی روی بازار ارز نخواهد داشت.
بابک صدرایی هم بر این باور است که قرار نیست این حجم ارز یک شبه از کشور خارج شود و به فرض اینکه تخصیص کامل آن صورت گیرد هم نمی‌تواند به تنهایی موجب به‌هم‌ریختگی بیشتر بازار ارز شود. ارز تخصیصی به واردات خودرو شاید در نهایت نرخ دلار را طی چند ماه مثلاً از ۳۶ به ۳۷ هزار تومان افزایش دهد، اما اینکه برخی بگویند دلار با این تقاضا به ۵۰ هزار تومان رسیده کاملاً بی‌ربط است، چون خودروها مرحله به مرحله و در زمان‌های مختلف به کشور وارد می‌شوند و طبیعی است که ارز هم اندک اندک از کشور خارج شود.

خبرنگار: فرزانه غلامی