تأمین خط اعتبار۵ میلیارد دلاری روسیه برای تأمین مالی قطعه رشت -آستارا در راستای تکمیل کریدور شمال-جنوب از طریق ترانزیت ریلی به‌منظور متصل کردن جنوب ایران و خلیج‌فارس به آسیای میانه و اروپا و هم افزایی‌های دوجانبه است. یک کارشناس تحولات روسیه در گفت‌وگو با خبرنگار ما با تأکید بر دلایل عصبانیت آمریکا از رشد روابط دوجانبه، با ارزیابی مثبت از آینده روابط تهران و مسکو به دلیل اشتراکات و ملاحظات استراتژیک، معتقد است جمهوری اسلامی باید نسبت به سنگ‌اندازی برخی ناکارشناسان در روابط دو کشور هوشمندانه عمل کند.

کریدور شمال - جنوب و ظرفیت‌های مهم
دکتر معصومه محمدی، با بررسی متغیرهای مؤثر در سیاست خارجی روسیه در قبال ایران در دو دهه گذشته؛ معتقد است روی کارآمدن پوتین فصلی‌نو در روابط مسکو و تهران رقم زده است. البته وقوع جنگ اوکراین ذهنیت‌های دیرینه ایران نسبت به پیشینه روسیه و نیات تاریخی مسکو را تشدید کرد و به همین دلیل تهران جانب احتیاط را بیشتر مد نظر قرار داده است. دیدارهای اخیر مقامات دو کشور نقاط مثبتی در گسترش روابط اقتصادی دو کشور بوده است که نقطه عطف آن راه‌اندازی کریدور شمال-جنوب است؛ زیرا ظرفیت بازار روسیه با توجه به خروج اروپا حدود ۱۰۰ میلیارد دلار است و در صورت راه اندازی این کریدور ۳۰ درصد در هزینه تجاری دو کشور صرفه‌جویی خواهد شد. این کارشناس می‌افزاید: کریدور شمال- جنوب مهم‌ترین محور تحکیم‌بخش روابط دو کشور خواهد بود.در حوزه بنادر شمال، پنج بندر داریم که درمجموع بیش از ۳۵ میلیون تُن ظرفیت حمل و نقل و تخلیه بارگیری کالا دارند. در کشور ظرفیت بخش دریایی ما در حوزه حمل و نقل بندری بیش از ۲۷۰ میلیون تُن است. این معنی‌اش این است که اگر ظرفیت‌های ترانزیتی افزایش پیدا کند،بر همین اساس پایه ۱۰ میلیون تُن ترانزیت و تجربه نزدیک به ۱۴ تن میلیون ترانزیت که قبلاً وجود داشته، به عنوان اعدادی است که می‌تواند این ظرفیت را تا ۳۰ میلیون تُن هم به راحتی پاسخگو باشد. حداقل ۵۰ هزار دستگاه کانتینر خشک و حداقل ۲ هزار دستگاه کانتینر یخچالی نیاز داریم تا بتوانیم سیاست‌های اقتصادی در حوزه روسیه را تحقق ببخشیم.

فرصت‌ها و تهدیدهای انرژی در روابط
این کارشناس مسائل روسیه با بیان اینکه در روابط ایران و روسیه پس از جنگ اوکراین شاهد فرصت‌ها و تهدیدهایی هستیم، ادامه می‌دهد: فرصت‌هایی همچون تحریم نفت و گاز روسیه از سوی اروپا به ایران ظرفیت صادرات انرژی به کشورهای غرب را می‌دهد، البته باید به این نکته توجه کنید که صادرات انرژی ایران به اروپا چه اثری بر مراودات اقتصادی سیاسی تهران- مسکو خواهد داشت؟ با توجه به اینکه دو کشور سابقه کم رنگی در حوزه انرژی دارند، می‌توانیم بگوییم تحریم‌های اعمال شده از سوی غرب بر اقتصاد روسیه، مسکو و تهران را به سمت رقابت آشکار بر سر بازار انرژی اروپا سوق داده است. وی می‌افزاید: نفت روسیه برای بازارهای جهانی دارای مزیت‌های زیادی نسبت به نفت خام ایران است که از جمله آن می‌توان به تخفیف ۳۰ دلاری روسیه به ازای هربشکه نفت در نسبت با نفت برنت اشاره کنیم، حال آنکه ایران بیش از ۱۰دلار تخفیف اعمال نمی‌کند. نکته دیگر آن است که تجارت انرژی روسیه با موانع تحریمی زیادی رو به‌رو نیست، اما نفت ایران با تحریم های تجاری آمریکا روبه‌رو است و سبب استقبال کمتر نسبت به آن می‌شود و همچنین نفت روسیه از غلظت گوگرد کمتری برخوردار است، به همین خاطر تجار انرژی میل بیشتری به خرید آن دارند.این کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید می‌کند: محصولات کشاورزی در روابط ایران و روسیه جایگاه ویژه ای دارند. مقامات ایران و روسیه طی دو سال گذشته متعهد شده‌اند سطح مراودات اقتصادی سالیانه به ۱۰ میلیارد دلار برسد و وزیر نفت نیز معتقد است ظرفیت تجارت ایران و روسیه در سال‌های آینده تا ۴۰ میلیارد دلار ارتقا خواهد یافت.

روابط ایران و روسیه، موانع و راهکارها
معصومه محمدی معتقد است اتحاد اقتصادی با اعضای بریکس می‌تواند موجب شکل‌گیری روابط مبتنی با اعتماد و بی اثرسازی تحریم‌ها را شکل دهد. از جمله موانع تجارت ایران و روسیه تحریم بانکی ایران است که ترمز اصلی تجارت با مسکو محسوب می‌شود. شکل‌گیری یک فرایند مالی مشترک در مراودات با شرکای راهبردی یکی از مهم‌ترین نیازهای کشور محسوب می‌شود. یکی دیگر از این موانع به صف‌های طولانی در مرزهای ایران و آذربایجان برمی‌گردد. نارضایتی شرکت‌های ترانزیت از معطلی وفرسایش خودروها، آسیب به کالاهای اساسی به واسطه اتلاف وقت و عدم امنیت کالاهای حساس و هزینه‌بر شدن فرایند عبور از این گذرگاه‌ها از محورهای چالش‌برانگیز ارسال کالا از مرز آذربایجان به روسیه محسوب می‌شود. مهم‌ترین مانع تجاری دو کشور به زیرساخت‌های حمل و نقل برمی‌گردد. باید نحوه ارسال کالا مطمئن، امن، سریع و کم هزینه باشد. موضوع دیگر به پول واحد تجاری برمی‌گردد. امروز مسئله تأمین ارز صادرات و واردات برای دو کشور تبدیل به چالش شده است که در صورت حذف دلار از روابط دو کشور می‌توانیم به آینده امیدوارتر باشیم. مشکل روادید تجار نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر تجار بتوانند آزادانه تر به خاک طرف مقابل رفت و آمد داشته باشند، شاهد شکل‌گیری روابط عمیق‌تر و درهم تنیدگی تجاری با آرامش خاطر سرمایه‌گذاران و تجار خواهیم بود.

خبرنگار: حسین محمدی اصل