پیداست جمهوری اسلامی ایران به دنبال پررنگ کردن سیاست همسایگی با توسل به دیپلماسی فعال در جهت تشدید حرکت کشورهای عضو سازمان همکاری‌ها، به سوی ایمنی همگرایانه باهدف جلوگیری از آسیب‌های احتمالی است که ممکن است در آینده متوجه اعضای این سازمان باشد.

ضرورت تاب‌آوری در برابر شوک‌های آینده
حسین امیرعبداللهیان در این اجلاس بیان کرد: تحولات سال‌های اخیر در جهان و تأثیرات آن بر منطقه ما، ضرورت همگرایی و همسویی میان کشورهای منطقه را دوچندان کرده است. کووید ۱۹ و آثار مخرب آن و نیز بحران‌های اخیر، امنیت غذایی و امنیت انرژی در جهان –صرف‌نظر از حجم اقتصادی آن‌ها- به روشنی آسیب‌پذیری کشورهای مختلف را آشکار ساخت. بنابراین برای همه کشورهای جهان و منطقه، تقویت تاب‌آوری در مقابل شوک‌های احتمالی در آینده، نه یک انتخاب که یک ضرورت است. البته در تحقق این تاب‌آوری یکی از انتخاب‌های موجود، همکاری‌های جمعی در قالب سازوکارهای چندجانبه است. سازمان اکو و بنیان‌هایی که در این ۳۰ سال به‌وجود آورده است، می‌تواند نخستین انتخاب برای همکاری در این راستا باشد. مایلم به چند نکته در این زمینه اشاره کنم.

تاب‌آوری از طریق تجارت
امیرعبداللهیان افزود: اکو باید ارتقادهنده تجارت درون منطقه‌ای میان اعضا باشد. تاکنون کمتر چنین بوده و تجارت میان اعضا، حمایت کافی را از سازوکارهای تجاریِ اکو دریافت نکرده است. پیشنهاد و درخواست می‌کنم همه اعضا و نه فقط پنج کشور عضو موافقت‌نامه تجاری اکوتا، از شروع مذاکرات برای آزادسازی تجاری در سطح منطقه حمایت و در آن مشارکت کنند.

تاب‌آوری از طریق مواصلات
وی تصریح کرد: مواصلات و حمل‌ونقل یکی از پیشرانه‌های همگرایی و توسعه جمعی و شکوفایی هر چه بیشتر ظرفیت‌های اقتصادی منطقه در سال‌های پیشِ رو است. اکو به عنوان یک منطقه، خود یک مسیر ترانزیتی برای اتصال مناطق پیرامونی شامل شرق و جنوب آسیا، اروپای شمالی و شرقی و جنوب خلیج فارس است.

تاب‌آوری از طریق انرژی
امیرعبداللهیان گفت: بحران امنیت انرژی جاری در جهان و منطقه به وضوح آسیب‌پذیری کشورهای مصرف کننده انرژی نسبت به شوک‌های غیرمنتظره را آشکار ساخت. تغییرات اقلیمی و سرمای زمستانی اخیر نیز آسیب‌پذیری برخی کشورهای تولیدکننده انرژی را گوشزد کرد.

گاز در خدمت بازیابی اقتصاد جهانی پس از کووید
وی به ابتکار رئیس جمهور کشورمان با عنوان «گاز در خدمت بازیابی اقتصاد جهانی پس از کووید» اشاره کرد که در مجمع کشورهای صادرکننده گاز ارائه شد و افزود: این ابتکار می‌تواند مبنایی برای مشارکت در منطقه اکو نیز باشد. اکو بیش از پیش نیازمند سرمایه‌گذاری درحوزه فناوری‌های نو، صنایع دانش‌بنیان و دیجیتالی کردن فعالیت‌های اقتصادی است. جمهوری اسلامی ایران آماده است دستاوردهای خود در حوزه‌های دانش‌بنیان را با کشورهای عضو اکو به مشارکت گذارد. امیرعبداللهیان بیان کرد: ما همواره از ابتکارات و پیشنهادهایی که به تقویت نقش و جایگاه اکو در توسعه اقتصادی کشورهای عضو منجر شود، استقبال کرده‌ایم. در این راستا «تقویت احساس تعلق به اکو» در نزد بخش‌های خصوصی و دولتی و نیز نخبگان کشورهای عضو و بالاتراز همه در نزد مردم منطقه بسیار کلیدی است. همچنین نیازمند حضور همه ۱۰ کشور عضو در سازوکارها و ترتیبات همکاریِ اکو هستیم. وی افزود: این مهم می‌تواند و باید یکی از دستاوردهای دهه چهارم باشد. در همین نشست وزرا، ایجاد دو سازوکار جدید همکاری شامل تأسیس «مرکز منطقه‌ای مدیریت ریسک بلایای طبیعی اکو» در جمهوری اسلامی ایران و «مرکز انرژی‌های پاک اکو» در جمهوری آذربایجان در دستور کار است و انتظار داریم همه اعضا از ایجاد آن‌ها حمایت کرده و به آن‌ها بپیوندند.

حمایت از مردم افغانستان
وزیر امور خارجه در ادامه به موضوع افغانستان اشاره کرد و با تأکید بر اینکه این کشور یک عضو بسیار مهم و بخشی از خانواده بزرگ اکو است، گفت: بی‌تردید، ایجاد یک دولت فراگیر در افغانستان نه تنها می‌تواند به برنامه‌های کمک‌رسانی و نیز بازسازی کشور یاری رساند، بلکه تهدیدهای ناشی از عملیات تروریستی، آوارگان و قاچاق مواد مخدر برای منطقه را کاهش خواهد داد. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: ما اقدام هیئت حاکمه افغانستان در محروم کردن زنان و دختران از تحصیل را اقدامی در تعارض با تعالیم دین رحمانی اسلام می‌دانیم و نگرانی عمیق خود را از آن اعلام می‌داریم. وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران علاوه بر رویکردهای مسئولانه در چارچوب‌های منطقه‌ای، در عرصه‌های جهانی نیز به تعهدات خود پایبند است؛ از جمله، در چارچوب مبانی و اصول ملی و اسلامی، قانون اساسی و تعهدات بین‌المللی، توجه به موضوعات حقوق بشری در زمره اولویت‌های جمهوری اسلامی ایران است و همواره از گفت‌وگو در چارچوب احترام متقابل و از تعامل معنادار با شرکای جدی استقبال کرده و می‌کند. وزیر امور خارجه تأکید کرد: ایران در ابتکارات و برنامه‌های جهانی و منطقه‌ای برای مواجهه با چالش‌های زیست محیطی و تغییر آب‌وهوا و آثار آن‌ها از جمله بر منابع آبی و وقوع بلایای طبیعی فعالانه و مسئولانه حضور دارد. وی به موضوع مدیریت آب اشاره کرد و افزود: مدیریت آب در داخل و همکاری با کشورهای منطقه در ارتباط با رودخانه‌های مشترک و نیز مقابله با ریشه‌ها و آثار طوفان‌های گردوغبار از جمله حوزه‌هایی هستند که به آن‌ها اهتمام داریم. در سال ۲۰۲۲ اجلاس منطقه‌ای در سطح وزرای محیط زیست در تهران با هدف تدوین کنوانسیون منطقه‌ای برگزار شد و درصدد هستیم اجلاس بین‌المللی گردوغبار را براساس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار کنیم. امیرعبداللهیان در ادامه، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را بر پایه دکترین سیاست خارجی متوازن، تعامل و همکاری با جهان و دخالت نکردن در امور داخلی دانست.

خبرنگار: حسین محمدی اصل