ریشه چالش امروز وقتی روشن‌تر می‌شود که که اشرف غنی رئیس جمهور سابق افغانستان در روز افتتاح سد کمال‌خان گفته بود: «آب را به کسی مفت نمی‌دهیم و فراورده‌های خودمان را به همسایه‌ها می‌فروشیم». و اکنون با گذشت غریب به دوسال از حاکمیت طالبان بر افغانستان، کاظمی قمی فرستاده ویژه به کابل می‌گوید: «تنها ۴ درصد از حقابه هیرمند وارد ایران شده است». رئیس جمهور کشورمان نیز در دومین سفرش‌ به سیستان و بلوچستان اخطار می‌دهد افغانستان باید حق مردم این مناطق را بدهد.‏ دولت طالبان اما در واکنش به این هشدار، در بیانیه‌ای ازخشکسالی درافغانستان سخن می‌گوید و خود را درموضوع حقابه هیرمند، محق دانسته و بر ادعایش پافشاری می‌کند. امیرعبداللهیان وزیرخارجه کشورمان در پاسخ به این بیانیه از عدم همکاری افغانستان برای بازدید هیئت‌های فنی ایران از سنجش میزان آب هیرمند خبر می‌دهد. رصدهای ماهواره خیام نشان داده حکومت افغانستان مسیر رودخانه هیرمند را منحرف کرده و به این ترتیب مانع از رسیدن آب به کشورمان می‌شود. رسانه‌های بیگانه با استفاده از این فرصت به دنبال تبدیل پرونده آب هیرمند به مسئله لاینحل روابط دوکشور هستند و تجربه ثابت کرده پرهیز از سوء تفاهم و روش حقوقی ودیپلماتیک، نتایج بهتری در روابط دو کشور رقم خواهد زد. 
 در ادامه گفت وگوی خبرنگار ما با علیرضا صالحی پژوهشگر مسائل افغانستان را که به بررسی ابعاد و راهکارهای حل پرونده آب هیرمند پرداخته است می‌خوانید. 

طالبان دنبال مشروعیت و مقبولیت 
علی صالحی با اشاره به غیرصنعتی بودن افغانستان به دلیل نزدیک به یک قرن جنگ و ناآرامی و ضعف اقتصادی آن گفت: دولت افغانستان در دو دهه گذشته آب را به عنوان یک کالای راهبردی در سیاست خود تعریف کرده که براساس سیاست دولت‌های قبلی این کشور اگر ایران چیزی بیشتر از حقابه خود می‌خواست در ازای آن باید نفت می‌داد.  در حال حاضر دولت طالبان به دلیل مشکل مشروعیت و مقبولیت بین‌المللی دنبال آن است امتیازگیری کند و نزد افکار عمومی خودی نشان بدهد؛ زیرا آب در افکار عمومی آن‌ها ضریب بالایی دارد. وی در ادامه با اشاره به جنس سیاست سخت طالبان که مبتنی بر تفکر آن‌هاست، گفت: تعامل با دولت طالبان به دلیل نوپا بودن حکومتشان و عدم اهتمام آن‌ها به تعهدات و حقوق بین‌الملل از ظرافت‌هایی برخوردار است که باید با عطف به آن‌ها تعامل صورت پذیرد. صالحی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران باید از راه‌های حقوقی و بین‌المللی برای طالبان روشن کند باید به تعهدات خود پایبند باشد و البته این امری زمانبر است. طرف ایرانی با توجه به مستندات و مفاد قانونی تعهدات میان دوکشور اگر می‎خواهد در این قصه بازی کند باید به فاکتورهایی که گفته شد، توجه کند. 

راه‌حل؛ دیپلماسی خلاق و دقت عمل در میدان 
این پژوهشگر مسائل افغانستان تصریح کرد: اگر مسئله آب موجب باز شدن جبهه تنش‌ میان ایران و افغانستان شود، نخستین برنده بازی غرب و آمریکایی‌ها هستند که می‌خواهند به هربهانه‌ای در منطقه باشند و حالا که چالش روابط ایران و عربستان حل شده، در پی این هستند پرونده تنش افغانستان با ایران را باز کنند و این یک تهدید جدی است. وی در ادامه با اشاره به نقش‌آفرینی مخالفان و موافقان طالبان در ضریب‌دهی به اتفاقات آبی میان دو کشور گفت: مسئله آب هیرمند باید فارغ از درگیری‌های سیاسی و تلاش برخی جریان‌های سیاسی داخلی و خارجی برای ضربه زنی به سیاست خارجی دولت سیزدهم  حل و فصل شود. این پرونده باید همان‌گونه که هست حل شود. فارغ از واکنش رئیس جمهور به این مسئله باید دیپلماسی، اولویت رویکردها باشد؛ چرا که دامن زدن به تنش‌ها اوضاع را بغرنج می‌کند. طالبان تا حدودی اسلحه را کنار گذاشته است و تا رسیدن به بلوغ سیاسی به زمان نیاز دارد، به همین خاطر در برخورد با آن‌ها باید دقت شود مورد سوء‌استفاده غرب و آمریکا قرار نگیرد. حل مسائل با افغانستان مستلزم به‌کارگیری دیپلماسی خلاق و دقت عمل در میدان است. اگر طرف مقابل متقاعد به انجام تعهدات خود نشود، ممکن است نزد افکار عمومی داخل ایران هم این سؤال مطرح شود که «چرا ما به تعهدات عمل می‌کنیم؟» و این مسئله به‌خودی‌خود چالش برانگیز خواهد شد.

خبرنگار: حسین محمدی اصل