اخلاق و خلقیات حضرت رضا علیه‌السلام در رفتار و گفتار و سخن دیگران که می‌دیدند و می‌شنیدند جلوه‌گر است. ‌گر چه پی بردن به خلقیات حضرت امام الرئوف(ع) کاری دشوار خاص را می‌طلبد ولکن جهت نزدیک شدن و آشنا شدن به خلقیات حضرت به این نقلی که مرحوم علامه شیخ صدوق اعلی الله مقامه الشریف در کتاب شریف عیون اخبار الرضا که از آثار بسیار فاخر پیرامون حضرت مولانا علی بن موسی الرضا علیه السلام است توجه کنیم.

طبق آنچه در عیون اخبار الرضا علیه السلام، ص۱۷۸ باب ۴۴ (باب فی ذکر أخلاق الرضا الکریمة و وصف عبادته) آمده؛ ابراهیم بن عباس صولی، شاعر و نویسنده‌ای توانمند در عصر امام هشتم بوده و مدتی در خدمت آن حضرت بوده است. او با دقت در رفتار آن حضرت، بخشی از سیرۀ اخلاقی عبادی ایشان را این گونه روایت کرده است:

هرگز ندیدم ابوالحسن الرضا(ع) با کلامی در گفتارش به کسی جفا و یا درشتی کند، هیچ گاه ندیدم سخن کسی را قطع کند. او صبر می کرد تا سخن طرف مقابل تمام شود و سپس اگر لازم می دید کلامی می‌گفت. ندیدم کسی از او کاری یا مبلغی بخواهد و در توان آن حضرت باشد و آن خواسته را رد کند. هرگز نزد کسی پای خود را دراز نمی‌کرد و در برابر همنشینان تکیه نمی‌داد. هرگز ندیدم از خدمتکاران و کارگزاران خود کسی را بد بگوید و دشنام دهد یا در پیش چشم کسی آب دهان بیندازد. هرگز ندیدم در خندیدن قهقهه کند، بلکه خنده‌اش تبسم بود. وقتی خلوت می‌شد و سفره غذا برای او می‌گستردند، همه غلامان و خدمتکاران را بر سر سفره می‌خواند، حتی دربان خانه و نگهبان حیوانات را. او بسیار کم خواب بود و بسیار بیداری می‌کشید و بیشتر شب را با بیداری به عبادت به سر می‌برد؛ از اول تا هنگام دمیدن صبح.

او بسیار روزه می‌گرفت و سه روز روزۀ هر ماه از وی فوت نمی‌شد و می‌فرمود: این روزه مانند روزه گرفتن همۀ سال است. بسیار پنهانی صدقه می‌داد و احسان می‌کرد و صدقه را بیشتر در شبهای تاریک انجام می‌داد. هر که گمان می‌کند که در فضل مانند او را دیده است از او باور نکن.

جناب حافظ گفته است: مصلحت دید من آن است که یاران همه کار/بگذارند وخم طره یاری گیرند

بسیار مطلوب است که ما همین چند نمونه از اخلاق حضرت که نقل شد را در خود اجرا کنیم چرا که این‌ها قابل اجرا برای غیر معصوم نیز می‌باشد.

سیره رفتاری حضرت(ع) در اجتماع و خلوت در همین چند نمونه کاملاً مشخص است.

همدلی حضرت با نزدیکان و حتی غلامان خویش بسیار قابل تامل است صدقه دادن و گره‌گشایی‌های آن امام قابل تدبر و اجراست.

در بیانات امام هشتم علیه‌السلام بسیار دیده می‌شود که دیگران را توصیه و ‌تشویق به انفاق و خدمت به مردم و خصوصاً مؤمنین نموده است از جمله آن حضرت(ع) می‌فرماید: من فرج عن مؤمن فرج الله عن قلبه یوم القیمه؛ هر فردی اندوه و مشکلی را از مؤمنی برطرف نماید خداوند در روز قیامت اندوه را از قلبش برطرف سازد. (اصول کافی، ج ۳ص۲۶۸)

امام رضا علیه السلام در روز عرفه همگی اموال خود را انفاق فرمود، فضل بن سهل رو به امام کرد و گفت این کاری زیان‌آور بود. امام فرمود بلکه بسیار سودآور بود، هرگز آنچه را که موجب اجر و پاداش اخروی است غرامت مشمار. (مناقب ج ۴، ص۳۶۱).

سزاوار است در ایام متعلق به اهل بیت(ع) کتابی پیرامون آن بزرگواران خوانده شود. به طور نمونه در این ایام که متعلق به امام رضا علیه الاف التحیه والثنا است، یک اثر خوانده شود و یا شروع به مطالعه شود. پیشنهاد می‌کنم کتاب نفیس عیون‌اخبارالرضا خوانده شود. این کتاب حکایت جالبی دارد که در مقدمه آن آمده و بسیار درس آموز است و همان سبب تألیف این اثر نفیس و نورانی شده است. اهل معنا نور را از کتاب عیون اخبارالرضا به وضوح می‌بینند و آن حکایت این است و چنین مرقوم داشته‌اند:

«اما بعد چنین گوید ابن جعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، فقیه، مصنف این کتاب که چون دو قصیده به من رسید از قصاید ابی القاسم اسمعیل بن عباد(صاحب بن عباد) که به رسم هدیه و تحفه إنشاء نموده بود برای حضرت رضا علی بن موسی بن جعفر علیهم السلام. پس من این کتاب را از برای خزانه او تصنیف نمودم. چون ملاحظه نیک نمودم چیزی در نزد او بهتر از علوم اهل بیت(ع) نیافتم. هر چه او از خاص است و اعتقادات او به ‌ایشان مستحکم و علی الدوام، شغل او احسان به ذریّه و شیعیان ‌ایشان است و مأمول داعی بقاء دولت ابد مدت قاهره باهره آن است که قبول فرموده و چون در رسیدن خدمت حضرت علیه عالیه تقصیر شد عفو فرمایند و مناسب آن است که ابتدا شود بذکر این دو قصیده چون که فی‌الحقیقه علّه تامه است از برای تصنیف این کتاب».