به گزارش قدس آنلاین: کره زمین را آب فرا گرفته بود. بیست و پنجم ماه ذی‌القعده آب‌ها کم‌کم فرو نشستند و خشکی‌ها به تدریج از زیر آب، سر بر آوردند. سرزمین مکه و خانه کعبه طبق روایات اسلامی، نخستین نقطه‌ای بود که از زیر آب سر بر آورد. این روز در روایات رسیده از عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم به عنوان روز مبارکی معرفی شده و اعمالی خاص برای این روز را تبیین فرموده‌اند.

برای معرفت عظمت و شرافت این روز از منظر امام رضا(ع) با دکتر مرتضی انفرادی؛ پژوهشگر گروه مطالعات اجتماعی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

علت گرامی داشتن روز دحوالارض در احادیث ائمه‌معصومین‌(علیهم السلام) چیست؟

روز بیست و پنجم ماه ذی‌القعده بنابر روایات معتبر به نام دحوالارض نامیده می‌شود. واژه "دحو" به معنای گسترش بوده و در نتیجه دحوالارض به معنای بسط و گسترش زمین است و لذا مکّه «امّ القری» یعنی مادر همه آبادی ها نام گرفت. به همین مناسبت در بیان ائمه‌معصومین(ع) و به ویژه امام رضا(ع) از این روز به بزرگی یاد می شود.

آیا امام رضا علیه السلام نیز روز بیست و پنجم ماه ذی القعده را روز دحوالارض می دانند؟

بله آن حضرت در روایتی می‌فرمایند: خمس وعشرین من ذی القعدة...وفیها دُحیت الارض من تحت الکعبة. همچنین ایشان می فرمایند: کعبه وسط کره زمین است و گسترش زمین نیز از کعبه آغاز شده است (وسطَ الأرض؛ أنّه الموضع الذی مِن تحته دُحیت الأرض).

از منظر عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم اهمیت روز دحو الارض برای چه اموری است؟

آن حضرت  علاوه بر گسترش زمین در روز دحوالارض، مصادیق دیگری را برای شرافت و عظمت این روز بیان می فرمایند: وُلد فیها إبراهیم علیه السلام، وولد فیها عیسی بن مریم علیه السلام. و در روایتی دیگر از ایشان آمده است: یوم نُشرت فیه الرحمة، ودُحیت فیه الأرض، ونُصبت فیه الکعبة، وهبط فیه آدم علیه السلام.

بنا بر نظر ایشان روز دحوالارض روز میلاد حضرت ابراهیم علیه السلام و روز تولد حضرت عیسی علیه السلام و روز هبوط حضرت آدم و بنای خانه کعبه و روز انتشار رحمت است.

آیا از امام رضا علیه السلام برای دحوالارض اعمال خاصی روایت شده است؟

برای دحوالارض در منابع معتبر اسلامی اعمال مستحبی ویژه ای آمده است مانند شب زنده داری، دعای اللَّهُمَّ دَاحِی الْکعْبَةِ، غسل، نماز مخصوص، و روزه. در مورد سیره عملی امام رضا(ع) برای روز دحوالارض آمده است که ایشان می فرمودند: صوموا؛ فإِنّی أصبَحتُ صائِماً. روز دحوالارض را روزه بدارید که من هم روزه می گیرم. همچنین ایشان در مورد ثواب روزه دحوالارض می فرمایند: فمَن صام ذلک الیوم کان کمن صام ستّین شهراً هر شخصی در دحوالارض روزه بگیرد مانند کسی است که شصت ماه روزه گرفته است.

امام رضا(علیه السلام) فرمودند: «زمین از زیر خانه خدا پهن شد تا اخلاق محور زندگی متعالی انسان‌ها در این عالم جدید باشد». با توجه به این روایت بفرمایید چرا آفرینش زمین از زیر کعبه مصداق عینی رجوع انسان به اخلاق است؟

در آیات قرآن یکی از اوصافی که خداوند برای کره زمین بیان فرموده، واژه ذلول است که به معنای آهسته، رام و آرام است. طبق این آیه قرآن، زمین محل آرامش است و انسانی که نماینده خدا در زمین است باید به سوی آرامش، صلح محوری و متخلق شدن به اخلاق الهی گام بردارد. از سوی دیگر از آنجا که دحوالارض به معنای گسترش زمین است، می‌توان برداشت کرد که بسط و گسترش اخلاق نیز مصداق توجه انسان به این مقوله مهم است. تمام ائمه‌معصومین(علیهم السلام) مظهر اخلاق بوده‌اند و بلکه اسوه کامل اخلاقی محسوب می‌شوند و در احادیث نبوی نیز رسالت پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بسط و گسترش مکارم‌اخلاق بوده است. لذا ارتباطی هماهنگ بین خلقت زمین و انسان وجود دارد کما اینکه در آیات قرآن نیز به توجه و تفکر در آفاق و انفس برای رسیدن به معرفت الهی تأکید شده است.

 روایت امام رضا علیه السلام در تقارن روز ظهور امام زمان(عج) با روز دحوالارض را چگونه ارزیابی می کنید؟

برای روز ظهور امام زمان(عج) در احادیث، مصادیق متعددی را بیان کرده‌اند که یکی از آنها روز دحوالارض است. از امام رضا علیه السلام نیز روایت شده است اگر چه در روز دحوالارض، گسترش زمین است ولی  دحوالارض واقعی که گسترش معنویت، عدالت و امنیت است، با وقوع ظهور رخ می‌دهد. به هرحال می‌توان هر کدام از روزهای ذکر شده در روایات را مراحلی از عصر ظهور دانست.

با توجه به اینکه بهترین و بافضیلت‌ترین عمل مستحبی روز دحوالارض، زیارت مضجع مطهر امام رضا(ع) است، به نظر شما لازمه زیارت با معرفت چیست؟

دانشمند کم نظیر اسلام جناب میرداماد در کتاب رساله اربعه ایام خود، زیارت امام رضا(ع) را در روز دحوالارض افضل اعمال مستحب و مؤکدترین آداب برمی شمرد اما باید دقت داشت که از بزرگترین خواسته‌های زائر، شناخت مقام امامت است چنانکه در زیارت جامعه کبیره از خدا می‌خواهد أَسْأَلُکَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی جُمْلَةِ الْعَارِفِینَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِمْ. در متون دینی، ثواب زیارت مشروط به معرفت یعنی شناخت صحیح است. اهمیت این موضوع به قدری زیاد بوده که در روایات زیارت امام رضا(ع) و دیگر معصومان(ع) نیز به آن اشاره شده است زیرا شناخت صحیح به عنوان یکی از مهمترین عوامل پیشرفت معنوی مطرح است و تا زمانی که زائر به این درک نرسد که خدمت چه کسی رسیده، فیض و بهره کافی نبرده است.
در مورد زیارت همراه با معرفت امام رضا(ع) نیز در احادیث آمده است، یَعْلَمُ أَنَّهُ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطَّاعَه. درک این موضوع که امام رضا(ع) امامی است که از طرف خداوند اطاعتش واجب دانسته شده و همچنین از دیگر حقوق امام بر زائر، گوش دادن به سخنان امام و اطاعت از ایشان است.