خدا بیامرز پیرزن همسایه ما همیشه نذر داشت عید قربان گوسفندی قربانی کند. حاج خانم مسنی بود که بعد از حاجیه شدنش هر سال این ایام گوسفندی را برای شادی روح شوهر مرحومش نذر می‌کرد. ذی‌الحجه که شروع می‌شد، در جلسه قرآن به همه خانم‌های محله هم می‌گفت که اگر دوست دارند، برای خرید تعداد گوسفند بیشتر سهیم شوند. آن روزها تمام محل به تکاپو می‌افتادند و کمک می‌کردند. هرکس به قدری که می‌توانست برای خرید گوسفند کمک می‌کرد تا میزان گوشت بیشتری برای نیازمندان فراهم شود. حاج خانم که اگر درست یادم باشد اسمش نجمه بود، ‌ می‌گفت: «در محله‌های محروم خیلی‌ها توان خرید گوشت ندارند. بنده‌های خدا چشم‌شان به همین ایام عید قربان است. برای همین بهتر است هرکس در حد توانش در قربانی سهیم شود.»

نجمه‌خانم یک فعال محلی برای جمع‌آوری کمک‌های عید قربان بود. ولی خیلی از محله‌ها چنین فردی نداشتند و اکنون هم شاید در برخی محلات خلأ نجمه‌خانم‌ها دیده شود. اما برخی پایگاه‌ها و دفتر نذورات در سطح شهر دایرند تا غنی و فقیر را به هم نزدیک کنند. دفتر نذورات حرم مطهر یکی از این پایگاه‌ها است که کارمندان آن روزهای شلوغی را سپری می‌کنند. در آستانع عید قربان حاجی ها و سایر مردم نذوراتشان را به این دفتر می سپارند و تا از مسیری مطمئن  به دست نیازمندان برسد. مسیری که مردم نه تنها با آن اعتماد دارند که آن را متبرک کننده نذرشان هم می دانند.

ارسال نذورات به استان‌های دیگر

علیرضا اسماعیل‌زاده قربان مدیرکل نذورات آستان قدس رضوی  درباره همراهی مردم و سهیم شدن‌شان در اهدای قربانی در این ایام می‌گوید: «به صورت طبیعی استقبال مردم برای انجام نذورات در ایام عید قربان بیشتر است. سال گذشته در عید قربان حدود ۵۱ درصد در میزان نذورات دریافتی رشد داشتیم. امسال هم با توجه به حضور گسترده مردم در حرم مطهر، پیش بینی می‌کنیم میزان رشد در همین حد یا بیشتر باشد.»

 او در مورد اقلام نذورات برایمان توضیح می‌دهد: «به طور کلی نذورات هم ریالی و هم ارزی پرداخت می‌شود. در بعضی موارد هم مردم کالا و یا اشیا نفیس اهدا می‌کنند. اما در ایام عید قربان دام زنده هم جزو این اقلام قرار می‌گیرد. میزان قربانی دام رشد پیدا می‌کند و مردم به سمت آن اقبال دارند. برای این کار مردم هم می‌توانند با روش‌های مختلف و با هر مبلغی برای انجام این فریضه الهی اقدام کنند و در ثواب توزیع گوشت قربانی بین نیازمندان و محرومان شریک شوند. خدا را شکر مشارکت مردم برای برنامه‌های ویژه محرومان خیلی خوب است. »

از آقای اسماعیل‌زاده درباره نحوه مصرف نذورات عید قربان هم سؤال می‌کنیم که توضیح می‌دهد: «نذورات ویژه عید قربان به هیچ عنوان برای مهمانسرا مصرف نمی‌شود. عمده این موارد برای محرومان حاشیه شهر مشهد و مقداری هم برای استان‌های محروم فرستاده می‌شود.»

 البته دفتر نذورات حرم تا به حال با مشارکت بنیاد کرامت رضوی پویش‌های زیادی از جمله پویش کمک به زنان زندانی و یا پویش کمک به مادران باردار را راه‌اندازی کرده است. امسال هم مدیران مجموعه تصمیم دارند به مناسبت این عید پویش قربانی را کلید بزنند تا شرایط برای مشارکت همه مردم در سنت حسنه اهدای قربانی فراهم شود.

ممطئن هستم نذرم به دست نیازمندش می‌رسد

در این نقطه مورد اطمینان و در دسترس برای ادای قربانی با پیرمردی که در دفتر نذورات ایستاده وارد صحبت می‌شویم. برایمان تعریف می‌کند که ۱۱ سال پیش به حج رفته و اولین بار آنجا قربانی کرده است. وقتی حال و هوای آن روزها را مرور می‌کند غرق در شعف و شادی می‌شود. آنجا این فکر از ذهنش می‌گذرد که کاش می‌توانست این قربانی را بین هم‌وطنان نیازمندش توزیع می‌کرد. از آن سال به بعد هر سال عید قربان حداقل یک گوسفند قربانی می‌کند. حاج‌محمد کرامتی می‌گوید: «از من سن و سالی گذشته دخترم. تاب و توان  خرید گوسفند و تقسیم آن را ندارم. این سال‌های آخری به اینجا می‌آیم و پولش را اینجا پرداخت می‌کنم. خدا را شکر اینطوری هم برای من راحت‌تر است و هم مطمئنم گوشت قربانی واقعا به نیازمندان می‌رسد.»

 به گفته آقاس اسماعیل زاده خیلی از حاجی‌ها بعد از حج‌شان هر ساله این کار را انجام می‌دهند. الزاما هم یک گوسفند اهدا نمی‌کنند. بعضی‌ها بیشتر و بعضی‌ها کمتر. برای سایر مردم هم همین‌طور است.  آن‌ها می‌توانند معادل مبلغ یک گوسفند کامل یا هر مبلغ دلخواه را پرداخت کنند. مهم نیت افراد است که دوست دارند در سنت حسنه قربانی مشارکت کنند.

چه جایی بهتر از اینجا برای ادای نذرم

خانم نسبتا جوانی هم با همسرش اینجاست. داستان او هم شنیدنی است. دو سال پیش فرزندش از تصادفی جان سالم به در می‌برد. بزرگترهای فامیل به او می‌گویند که دخترت را عقیقه کن. او هم گوسفندی را به نیت سلامتی دخترش قربانی می‌کند و گوشتش را بین کارگران سر گذر تقسیم می‌کند. لیلی خانم می‌گوید: «بنده‌های خدا انقدر از گرفتن گوشت‌ها خوشحال شدند که حد نداشت. شرمنده شدیم که بیشتر از آن نداشتیم تا با دست پُرتری به خانه بروند.»

کمی که از این ماجرا می‌گذرد یاد آن روز از ذهنش دور نمی‌شود. مدام چهره آن کارگرها و شادی‌شان جلوی چشمش می‌آید. با خودش فکر می‌کند خدا می‌داند چند خانواده در همین شهر این وضعیت را دارند و برای همین با شوهرش تصمیم می‌گیرند که حداقل هر سال عید قربان گوسفندی را قربانی کنند. امروز هم طبق قرارشان  برای ادای دین خود به اینجا آمده‌اند و معتقدند چی بهتر از اینکه نذرشان از این مسیر متبرک به دست نیازمندان برسد و می گویند: «چه جایی بهتر از اینجا برای ادای نذرمان.»

نذری به وسعت دل‌ مردم

 نذرها همیشه بزرگ نیستند. هرکس به هر نیتی که دارد و به اندازه وسعش این کار را انجام می‌دهد. از یک هزار تومانی گرفته تا میلیاردها تومن پول، از یک جعبه خرما گرفته تا یک نخلستان، از یک آجر گرفته تا ساختمان‌های عریض و طویل همه از طرف مردم نذر می‌شوند تا خدا حاجت‌شان را بدهد. اما اینجا در دفتر نذورات حرم امام مهربانی نه اندازه و نه نیت نذرها مهم نیست. شاید اندازه خیلی از نذرهای مردم زیاد نباشد اما وسعت دل‌شان زیاد است. مدیر کل نذورات آستان قدس رضوی خاطره‌ای از یکی از این نذرها برایمان می‌گوید: «سال‌ها پیش یک روز پسر نوجوان سمنانی به اینجا آمد. برایمان گفت که دانش‌آموز است و در کوره آجر پزی کار می‌کند. برای زیارت به مشهد آمده بود. دو تا از آجرهایی که خودش ساخته بود را با خود آورده بود و گفت نذر حرم کرده است. این آجرهای در بنای حرم استفاده شد و الان در صحن آزادی است.»

 البته حضور در دفتر نذورات برای آقای اسماعیل‌زاده با خاطرات شیرین دیگری نیز همراه بوده است. یکی از آن‌ها مراسم اهدا مدال توسط ورزشکاران به آستان مقدس علی بن موسی الرضا(ع) است. او در این‌باره می‌گوید: «مراسم اهدا مدال حال و هوای روحانی ویژه‌ای دارد. این ورزشکاران ارادت خاصی به امام دارند و برای موفقیت‌شان هم به ایشان متوسل می‌شوند.»