به گزارش قدس خراسان، هنر خطاطی را می‌توان شناسنامه هنری کشورهای اسلامی و به خصوص فارسی‌زبان دانست؛ هنری که در دنیا نظیر ندارد و به همین سبب باید به آن توجه ویژه‌ای داشت.

در کشور ما هنرمندان خطاط و استادان خوشنویسی کم نیستند؛ استادانی که هر کدام آثاری ماندگار خلق کرده‌اند. کتابت بزرگ‌ترین قرآن جهان توسط علی‌اکبر اسماعیلی قوچانی، استاد خوشنویسی در مشهد از جمله این آثار ماندگار است. با این استاد بی‌بدیل درباره حال و روز هنر خطاطی در مشهد به گفت‌وگو نشستیم.

اسماعیلی قوچانی در ابتدا گفت: از جوانی به قرآن و کتابت آن علاقه خاصی داشتم. سال ۱۳۴۷ شروع به کتابت کردم و ۱۰۰ صفحه‌ای را هم در همان دوران نوشتم؛ اما بخت یار نبود و به سرانجامی نرسید. بار دیگر در سال ۱۳۶۷ در مشهد شروع به کار کردم؛ ولی باز هم نتوانستم اثر را به اتمام برسانم.

وی ادامه داد: پس از بازنشستگی از اداره ارشاد، به مساجد مختلف سر زدم تا بتوانم در آن محیط کار کتابت را از سر بگیرم؛ اما شرایط مناسبی فراهم نشد. سرانجام تصمیم گرفتم گوشه‌ای از حیاط منزل شخصی‌ام را به کارگاه تبدیل کنم و اتفاقاً به دلایل مختلف، انتخاب خوبی هم بود. بدین ترتیب عید غدیر سال ۱۳۸۸ کار کتابت قرآن کریم را به همراه جمع دیگری از هنرمندان جوان آغاز کردم و پس از هفت سال در عید غدیر ۱۳۹۵ کتابت به اتمام رسید. 

معجزات و برکات کتابت قرآن

این استاد خوشنویسی در مورد مشکلات و چالش‌های این کار گفت: مشکلات زیادی در این مسیر داشتیم. من یک کارمند بازنشسته بودم و حقوقی که دریافت می‌کردم حتی به اندازه خرید پارچه هم نبود. پارچه‌ای که برای کتابت استفاده می‌کردیم، جنس خاصی داشت و آماده‌سازی آن هزینه‌بر بود. همچنین میز مخصوص، صندلی مخصوص، رنگ و ابزارهای دیگر باید تأمین می‌شد. 

وی اضافه کرد: در همان اوایل کار، جوانی آمد و پیشنهاد داد حاشیه پارچه‌ها را با طلا کار کنیم و حتی خودش اقلام لازم را تهیه کرد و در اختیار ما گذاشت. پس از مدتی هرچه گشتیم، پیدایش نکردیم. به نظرم این اتفاق از برکات و معجزات قرآن بود.

اسماعیلی به دیگر اتفاق قابل توجه در زمان کتابت قرآن اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از خانم‌هایی که با ما در امر تذهیب همکاری می‌کرد، یک بیماری داشت و امیدی به زنده ماندنش نبود. به او امیدواری می‌دادم و می‌گفتم وقتی برای قرآن کار می‌کنی، از معجزات آن غافل نشو. سرانجام هم آن خانم شفا پیدا کرد و از مرگ نجات یافت.

وی ادامه داد: با وجود تمام زحماتی که این کار داشت، به واسطه قرآن و معجزاتش صبوری می‌کردیم. هفت سال در خانه ما مدام رفت‌وآمد بود و بیش از ۱۰۰ نفر مشغول به کار بودند. یکی از برکات قرآن در زندگی من همین بود که هیچ‌وقت به لحاظ مالی کم نیاوردم. بارها اتفاق افتاده بود که پول نداشتیم و قرآن به داد ما می‌رسید. خاطرم هست یک روز رنگ زمینه ما تمام شد و آن زمان برای تهیه آن باید ۴۰۰هزار تومان هزینه می‌کردیم. از خداوند مدد خواستم و گفتم این کار برای توست، به جز خودت از چه کسی مدد بگیرم؟ در همان موقع کسی به سراغم آمد و گفت تابلویی از من خریده و بابت آن مبلغی به من بدهکار بوده و آمده بدهی‌اش را بدهد. هرچه فکر می‌کردم، به خاطرم نمی‌آمد از کسی طلبی داشته باشم؛ اما او با اطمینان صحبت می‌کرد. مبلغی که به من داد، دقیقاً به اندازه خرید رنگ زمینه بود. 

هنر خطاطی مظلوم واقع شده است

کاتب بزرگ‌ترین قرآن جهان با بیان اینکه هر روز خدا را بابت کاری که به سرانجام رسانده، شکر می‌کند، افزود: برخی بی‌محلی‌ها دل آدم را به درد می‌آورد. سال ۹۴ از کشورهای همسایه با مبالغ بسیار بالا خواستار خرید این مجموعه بودند؛ اما من راضی به فروش نشدم. سال‌ها برای این قرآن زحمت کشیده بودم و دوست نداشتم به کشور دیگری برود. همه چیز پول و مادیات نیست. شاگردانی که به واسطه کتاب‌هایم به این هنر علاقه‌مند شدند و در این مسیر افتادند، برای من خیلی باارزش‌تر از مادیات هستند.

اسماعیلی در ادامه مطرح کرد: اگر مردم ارزش واقعی هنر خط را بشناسند، همگی به سراغش می‌روند. خط به مطالعه زیادی نیاز دارد. خطاط باید زمان بگذارد تا محتوای مناسب را پیدا کند؛ چرا که نمی‌توان هر محتوایی را خطاطی کرد. چکیده افکار مردم به دست خوشنویس ثبت می‌شود. خط خوش بنات فکر را به حجله کتاب می‌برد. خط موجب مطالعه، تحقیق و تفکر می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه هنر خط به کشورهای اسلامی اختصاص دارد، گفت: چرا باید کشورهای همسایه برای خرید این کتاب قیمت‌های نجومی پیشنهاد بدهند یا از استرالیا و سوئیس برای خرید آن اقدام کنند، اما در کشور خودمان خیلی از مردم ارزش این هنر را ندانند؟ هنر خط مظلوم واقع شده است. تنها حمایت مادی مدنظر نیست، همین حمایت معنوی و جویا شدن از احوال هنرمندان خوشنویس هم مسئله بسیار مهمی است که باید در نظر گرفته شود.

خوشنویسی، ادب و معرفت است

این استاد خوشنویسی درباره چالش‌های خطاطی در مشهد گفت: در تهران نمایشگاه‌هایی برای خرید و فروش تابلوهای خط وجود دارد؛ اما متأسفانه در مشهد این مسئله مرسوم نیست. فضای مناسبی برای ارائه کار هنرمندان و فروش آثار آن‌ها وجود ندارد. به هرحال خوشنویسان هم باید از هنر خود درآمدی داشته باشند.

وی در پایان، خطاب به هنرمندان جوان خوشنویس توصیه کرد: خوشنویسی، ادب و معرفت است؛ فقط ظاهر نیست. خوشنویس با مطالبی سروکار دارد که او را عارف می‌کند. او باید به فکر تزکیه نفس خود باشد و دنبال محتوای شایسته بگردد.

خبرنگار: محدثه مودی