در ادامه نوشتار قبلی، به ذکر برخی از موارد توجه خاص حضرت امام مجتبی علیه السلام به خداوند متعال و معاد می‌پردازیم و از این رهگذر، درس توحید و خداشناسی از محضر آن امام همام فرا می‌گیریم:

* در یاد قیامت

شیخ صدوق از امام صادق علیه السلام و او از پدرش از امام زین العابدین علیه السلام نقل کرده که راجع به امام حسن علیه السلام فرمودند:

«کان إذا ذکر الموت بکی وإذا ذکر القبر بکی، واذا ذکرَ البَعثَ والنشور بکی، وإذا ذکرَ المَمَرَّ علی الصراط بکی، وإذا ذکرَ العَرْضَ علی الله تعالی شَهقَ شَهقةً یُغشی علیه منها... وکان إذا ذکر الجنّةَ والنار اضْطَرَبَ اضطراب السلیم، وسَأل الله الجنَّة، وتَعوَّذ به من النارِ؛

امام حسن همواره چنین بود که چون یاد مرگ می‌کرد گریان می شد و هر زمان یاد قبر می‌نمود، گریه می‌کرد و هنگامی که به یاد بعث و نشر و زنده شدن در روز قیامت می‌افتاد گریه می‌نمود و چون یاد عبور از صراط می کرد گریان می‌شد؛ ولی هنگامی که از عرض اعمال بر خدای تعالی یاد می‌فرمود حالت غش بر او دست داده، بی‌هوش می‌گردید و به هنگام یاد بهشت و دوزخ بسان مار گزیده، اضطراب پیدا می کرد و از خداوند، درخواست بهشت نموده و به او از آتش دوزخ پناه می‌برد.(شیخ صدوق، امالی، مجلس ۳۳، ص ۱۰۸)

راستی چنین حالاتی از چه کسی جز امام مجتبی و خاندان او علیهم‌السلام سراغ دارید؟ یکایک احوال آخرت برای آن بزرگوار اثر مخصوص و تکان دهنده داشته و با یاد هر یک از مواقف و منازل آخرت، عکس العملی خاص در وجود پاکش به وجود می آمد؛ گاهی گریه و زاری زمانی ناله و فریاد و به دنبال آن حالت غش و گاهی حال مار گزیده را نشان می داد.

* انس با قرآن کریم

امام مجتبی(ع) انس به قرآن داشت، خصوصاً به بعضی از سوره های قرآنی، مانند سوره مبارکه کهف دلبستگی کامل ابراز می‌فرمود.

از ذهبی نقل شده که می گوید: حسن بن علی علیهماالسلام هنگامی که در رختخواب خویش جا می گرفت سوره کهف را قرائت می کرد.(قاضی نورالله شوشتری، احقاق الحق، ج۱۱، (ملحقات ص ۱۱۴ از کتاب سیر اعلام النبلاء)

آری! سوره کهف را که متجاوز از یازده صفحه و دارای صد و ده آیه است در بستر خود تلاوت می‌فرمود و راستی چه حسن انتخابی. زیرا این سوره داستان خواب طولانی اصحاف کهف را یادآوری می کند که خود دلیلی بارز از بعث و حشر و نشر انسان پس از وفات اوست و گویا امام مجتبی علیه السلام می خواستند از رهگذر قرائت سوره کهف، این اندیشه را در جان خود و دیگران زنده بدارند که خواب، یادآور خواب اصحاب کهف و یا تداعی کننده مرگ است و بیداری پس از آن یاداور حیات پس از مرگ می باشد.

آن بزرگوار هر زمان که در تلاوت قرآن به جملة: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا) می رسید می فرمود: لَبّیکَ اللّهم لَبّیکَ؛ خداوندا! بله خداوندا! بله، من برای فرمان تو آماده ام. (مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۳۴۱)

پاسخ‌های قرآنی در کودکی یا نوجوانی

ابن صباغ مالکی در سرآغاز فصلی که درباره علم امام مجتبی علیه السلام منعقد کرده می‌گوید: او در مسجد پیامبر(ص) می‌نشست و مردم بر گردِ او اجتماع می‌کردند و او با سخنان خود غلیان و جوشش درون پرسش کنندگان را آرام می‌کرد و ادله جدال کنندگان را در هم می‌شکست.

آن گاه نقل می کند: مردی وارد مسجد مدینه گردید و مشاهده کرد که شخصی از رسول خدا(ص) سخن می‌گوید و مردم بر گرد او اجتماع کرده اند. آن مرد به نزد وی آمده و گفت: مرا از «شاهد و مشهود»(بروج:3) خبر ده؟

او در پاسخ گفت: شاهد روز جمعه است و مشهود، روز عرفه (نهم ماه ذی الحجه).

آن شخص از او گذشت و نزد دیگری آمد که او نیز در مسجد برای مردم سخن می گفت. از او نیز راجع به شاهد و مشهود پرسش کرد. او در جواب گفت: شاهد، روز جمعه و مشهود، روز قربانی (دهم ماه ذی الحجه).

آن شخص از او هم گذشت تا به نوجوانی رسید که چهره او مانند طلا درخشش داشت و مشغول سخن گفتن برای مردم بود و از او نیز پرسش کرد که شاهد چیست و مشهود کدام است؟

او در پاسخ فرمود: شاهد، رسول الله است و مشهود، روز قیامت. آیا نشنیده‌ای که خدای عزوجل می فرماید:

یا أَیُّها النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شَاهِداً وَمُبَشِّراً وَنَذِیراً؛ ای پیامبر ما تو را فرستادیم که گواه و بشارت دهنده و ترساننده باشی(احزاب:45)

و نیز می فرماید:

ذلِکَ یَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النّاسُ وَذلِکَ یَوْمٌ مَشْهُودٌ؛ آن روز، روزی است که مردم در آن جمع می شوند و روزی که همه آن را مشاهده می کنند.(هود:103)

آن مرد از حاضران پرسید که شخص اوّل چه کسی است؟ گفتند: او ابن عباس است و چون خواهان معرفی دومین نفر شد گفتند: او فرزند عمر است و آن گاه که راجع به سومین نفر پرسش کرد، گفتند: او حسن بن علی بن ابی طالب است. (نورالدین علی بن محمد مکی مالکی: ابن صباغ، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، ص ۱۶۰ – ۱۵۹)

راستی چه باشکوه و چقدر افتخار آمیز است که ریحانه معطر پیامبر، امام مجتبی(ع) در کودکی یا در نوجوانی در مسجد جدش پیامبر اکرم(ص) به سؤالات قرآنی مراجعان، اینگونه مستدل و محکم پاسخ می گوید و در پاسخ خود به آیات دیگر از قرآن کریم استشهاد می‌کند و جواب او سرآمد جواب های دیگران می‌باشد.