چندی پیش صابر جباری، مدیر اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از افزایش ۵/۲ درصدی فرزند آوری سوم و ۱۵ درصدی فرزند چهارم و بیشتر در کشور خبر داد.

حالا رسول قبادی، پژوهشگر حوزه خانواده و جمعیت‌شناس درباره این آمارهای جدید گفته است: ما دو سیستم دسترسی به آمار ولادت داریم. یکی را سازمان ثبت احوال منتشر می‌کرد، یکی هم سیستم الکترونیک دانشگاه علوم پزشکی که وزارت بهداشت ارائه می‌دهد. در سیستم دانشگاه ولادت‌ها براساس تابعیت یعنی ولادت افراد ایرانی هم دسته‌بندی شده‌اند.

وی افزود: مشکل ما از سال ۱۴۰۰ این است که دیگر آمار ولادت‌ها در سامانه سازمان ثبت احوال منتشر نمی‌شود. آنچه از قبل از سال ۱۴۰۰ طبق آمار سایت ثبت احوال داریم این است که فرآیند سه فرزندی در خانواده‌ها شروع شده بود. یعنی در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ نرخ ولادت فرزند سوم و به بعد در حال زیاد شدن بود.

این جمعیت‌شناس گفت: اما در مقابل ولادت فرزند اول و دوم کمتر شده بود. یعنی نرخ ولادت فرزند اول عددی حوالی ۲۲ تولد در ازای هر ۱۰۰۰مادر در سن باروری بود. این عدد در سال ۱۳۹۹ به ۱۹تولد به ازای هر مادر در سن باروری رسیده بود. این روند برای تولد فرزند سوم از عدد ۶ به ۷ رسیده بود.

قبادی درباره علت این ماجرا بیان کرد: طبق پژوهشی که در کشورهای شمال اروپا انجام شده، بعد از مدتی خانم هایی که در سنین پایانی باروری هستند، شروع به فرزندآوری می‌کنند و تعداد فرزندانی که برای خود انتظار دارند در بازه زمانی کمی به دنیا می‌آورند و همین سبب می‌شود تولد فرزند دوم و سوم و به بعد بیشتر شود.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد این اتفاقی است که در ایران نیز با شیوع کرونا افتاد. ما در سال ۱۳۹۹ وارد دوران اوج شیوع کرونا شدیم. مردم در آن زمان به خاطر خطر انتقال ویروس کرونا به جنین و نوزاد، فرزندآوری را به تاخیر انداختند. به این ترتیب مادران در سن باروری یک‌سال و نیم تا دوسال از فرصت خود برای فرزندآوری را از دست دادند. به نظر من یکی از علت های ازدیاد موالید سوم در خانواده‌ها این بود که در اواخر دوران کرونا، مادران به خاطر ترس از پایان دوران باروری، آن تعداد فرزندی را که برای خود انتظار داشتند با فاصله کم به دنیا آوردند و به این ترتیب آمار تولد فرزند سوم و چهارم در خانواده‌ها بالا رفت.

قبادی در پاسخ به این سوال که چرا نرخ تولد فرزند اول و دوم کاهش داشته است ولی درباره فرزند سوم و چهارم شاهد افزایش بوده‌ایم گفت: بخشی از این موضوع به خاطر ترس از فرزندآوری و تجربیات عمدتا منفی است که زوجین از اطرافیان می‌گیرند. یعنی زوجین تمایل به فرزندآوری دارند اما ترس دارند. معمولا وقتی بچه اول به دنیا می‌آید، زوجین با واقعیت فرزندآوری روبه‌رو می‌شوند و به این خاطر فرزندان بعدی را هم به دنیا می‌آورند.

این جمعیت‌شناس ادامه داد: آمار سرشماری سال ۱۳۹۵ می‌گوید که مادران متولد نیمه اول دهه هفتاد، صاحب دو فرزند هم نبودند و نرخ تولد در این دسته از مادران ۲/۱ بود. درحالی که مادران دهه شصتی در سن مشابه، صاحب دو فرزند بودند. در سال ۱۳۹۵ طبق آمار دیدیم که فاصله محسوسی بین این دو نسل از مادران از لحاظ فرزندآوری ایجاد شده است.

وی افزود: یعنی یک تاخیر اولیه که طبق آمار سه سال ونیم است در اول ازدواج برای مادران نیمه اول دهه هفتاد اتفاق افتاده بود. یک تاخیر هم در دوره دوساله کرونا اتفاق افتاد. به خاطر همین این دسته از مادران فرزندآوری خود را آغاز کردند و نرخ موالید سوم و چهارم را بالا بردند.

قبادی ادامه داد: حتی در بین مادران متولد نیمه اول دهه هفتاد، فاصله فرزند اول و دوم، نسبت به همین سن در نسل‌های قبل کمتر شد. یعنی این مادران بین فرزند اول و دوم خود هم فاصله سنی کمتری گذاشتند.

وی در پاسخ به این سوال که طبق آمار ثبت احوال سن مادری فرزند اول ۲۷سال و سن ازدواج نیز ۲۳، پس این فاصله ۵ساله هم در تاخیر فرزندآوری موثر است، گفت: این عدد ۵سال نیست و حدود سه سال ونیم سال است. به این خاطر که در آمار ثبت احوال به اینکه مادر ۲۷ساله چندمین ازدواج خود را تجربه می‌کند، اشاره نمی‌کند. یعنی ممکن است کسی در بازه سنی ۲۳ تا ۲۷ جدایی یا فوت همسر را تجربه کرده باشد، پس بنابراین فاصله ازدواج دوم و اولین فرزندی که به دنیا می‌آورد کمتر است.