مسئول بخش تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی بر توجه بیشتر اهل علم و پژوهش به گنجینه عظیم اطلاعاتی آرشیو مطبوعات این آستان مقدس به‌ویژه در تدوین پایان‌نامه‌های دانشجویی مبتنی بر موضوعات مرتبط با تاریخ اجتماعی ایران تأکید کرد.

آرشیو مطبوعات، میراثی با اهمیت

آرشیوسازی در تمام بخش‌ها، نقش مهمی در انتقال اطلاعات درباره روزگاران مختلف دارد. آرشیوها یک میراث فرهنگی بزرگ و منبع اطلاعاتی را تشکیل می‌دهند. اسناد، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع پژوهش‌های تاریخی و عاملی برای رفع یا تکمیل ابهامات آن است. ازاین‌رو، نگهداری و ساماندهی اسناد به شیوه‌های مستند علمی و تسهیل خدمات برای سندپژوهان موردتوجه متخصصان فن قرار گرفت و نخستین آرشیوها و بایگانی‌های مدرن به وجود آمد. در ایران نیز جدا از سابقه‌ نگهداری اسناد در دفترخانه‌ دیوان‌ها و دربار پادشاهان و بایگانی وزارتخانه‌ها، نخستین بار دولت در سال 1348 قانونی برای تشکیل آرشیو ملی و مرکز اسناد به تصویب رساند تا همه اسناد و مدارک اداری، اقتصادی و فرهنگی در یک جا تمرکز یابد و از پراکنده شدنشان جلوگیری شود. توجه به مطبوعات و ثبت و ضبط و آرشیو آن‌ها نیز در همین راستا شکل گرفت. امری که در «سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی» مورد توجه قرار گرفت و «مدیریت امور اسناد و مطبوعات آستان قدس» در بخش «اسناد» و «مطبوعات» به آن پرداخت. اداره مطبوعات مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، یکی از مجموعه‌های وسیع در زیرمجموعه‌های اداری کتابخانه مرکزی است. این بخش، نگهداری و آرشیو مطبوعات را برعهده دارد. قدیمی‌ترین اثر در این مجموعه، نخستین روزنامه چاپ شده در ایران است. این اداره بزرگ‌ترین مرکز آرشیو مطبوعات در ایران از نظر تعداد، آمار و ارقام عناوین مطبوعاتی است که به منظور نظم در آرشیو، شکل گرفت و وظیفه دارد نشریات و مطبوعات شهری، استانی و کشوری، خبرنامه‌ها، نشریات دانشجویی، مسجدی و دانش‌آموزی، نشریات الکترونیکی، کتاب‌های مطبوعاتی و بریده‌های جراید، سالنامه، تقویم و دیگر نشریات در زبان‌های مختلف را گردآوری و نگهداری کند.

گنجینه‌ای از نشریات نفیس و قدیمی

علی سلیمانی، مسئول بخش تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی در خصوص اهمیت این تالار برای پژوهشگران، محققان و دانشجویان اظهار کرد: عموم پژوهشگران، دانشجویان، طلاب و حتی دانش‌آموزان می‌توانند از خدمات حضوری و غیرحضوری تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی استفاده کنند. در واقع این تالار، پل ارتباطی میان محققان و آرشیو مطبوعات این آستان مقدس است.

وی گفت: خدمات این تالار شامل سه حوزه اصلی ارائه مقالات دانشگاهی، مطالب روزنامه‌ای در موضوعات تاریخی و جامعه‌شناختی و آگهی‌های ثبتی و حقوقی موجود در نشریات می‌شود. همچنین مشاوره درخصوص چگونگی جست‌وجوی منابع پژوهشی برای تدوین پایان‌نامه و معرفی پایگاه‌های اطلاعاتی به مراجعان ارائه می‌شود.

سلیمانی با اشاره به اینکه خدمات آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی به صورت قفسه بسته به مراجعان ارائه می‌شود، ادامه داد: نشریات نفیس و قدیمی این آرشیو که قدمت تاریخی آن‌ها به پیش از سال1360 برمی‌گردد، اسکن و دیجیتال شده است، از این رو نسخه دیجیتال این منابع از طریق رایانه‌های تالار به صورت آفلاین در دسترس مراجعان قرار می‌گیرد.

وی با بیان اینکه تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی به پایگاه‌های مقالات علمی همچون نورمگز، مگیران، سیویلیکا، پرتال جامع علوم انسانی و... دسترسی دارد، افزود: بدین ترتیب مقالات علمی فارسی و انگلیسی در رشته‌های گوناگون به‌ویژه حوزه علوم انسانی نیز در اختیار اهل پژوهش به‌خصوص دانشجویان قرار می‌گیرد.

سلیمانی بیان کرد: بعضی از نیازهای پژوهشی محققان همچون ارائه مقالات به‌طور معمول تنها با یک بار مراجعه آنان برطرف می‌شود، اما برخی از محققان برای دسترسی به منابع آرشیو مطبوعات نیاز به چندین بار مراجعه دارند. به‌طور مثال، یک پژوهشگر ممکن است برای تحقیق روی تاریخ ورزش خراسان، دو سه سال به این تالار مراجعه کند.

ارائه خدمات حضوری و غیرحضوری

مسئول بخش تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی گفت: خدمات تالار بدون نیاز به عضویت در کتابخانه سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به مراجعان ارائه می‌شود و فقط در مواردی که منابع چاپی برای تورق در اختیار محققان قرار می‌گیرد، از آنان کارت شناسایی معتبر درخواست می‌شود.

وی افزود: محققان می‌توانند به صورت تلفنی یا از طریق پیام‌رسان‌های داخلی موضوع مورد پژوهش خود را به کارشناس تالار اعلام کرده و از خدمات غیرحضوری این تالار همچون مراجعان حضوری بهره‌مند شوند. اطلاعات و مقالات مورد نظر این گروه از محققان در مدت یک روز تا حداکثر یک هفته برای آنان ارسال می‌شود.

سلیمانی تصریح کرد: خدمات مربوط به منابع آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی به صورت رایگان به مراجعان حضوری و غیرحضوری ارائه می‌شود، اما در حوزه ارائه مقالات علمی با توجه به خریداری اشتراک برخی از پایگاه‌های مقالات توسط سازمان، هزینه آن طبق تعرفه مصوب از مراجعان دریافت می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه بیشترین خدمات تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی مربوط به ارائه مقالات علمی به دانشجویان است، گفت: در مجموع به‌طور میانگین روزانه 15نفر از خدمات متنوع و تخصصی این تالار به صورت حضوری یا غیرحضوری بهره‌مند می‌شوند.

مسئول بخش تالار محققان مطبوعات آستان قدس رضوی خاطرنشان کرد: این تالار واقع در ضلع شرقی دوربرگردان طبرسی، ساختمان سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، اتاق 253، همه روزه به جز روزهای تعطیل رسمی از ساعت 7:30 تا 13:30(پنجشنبه‌ها تا 12:30) پذیرای علاقه‌مندان است.

وی افزود: از طریق شماره تلفن 05132232004 داخلی 3422 و یا مستقیم 05132232519 نیز آماده پاسخ‌گویی به محققان هستیم. همچنین اهل علم و پژوهش می‌توانند از طریق شماره 09155583103 نظرات و درخواست‌های خود را برای ما پیامک یا از طریق پیام‌رسان ایتا مطرح کنند.