دانش بنیان ها همواره برای فروش محصولات خود مشکل جدی دارند. این مسئله وقتی بغرنج تر می شود که محصول شرکت دانش بنیان برای اولین بار در کشور عرضه شود و مشابه آن در کشور قبلا تولید و تجاری نشده باشد.

واقعیت این است که متقاضی محصول، عادت به خرید از خارج از کشور (مستقیم یا غیرمستقیم) دارد و ترک این عادت همواره زمان‌بر و هزینه‌زا است. علاوه بر این، محصولات با فناوری بالا که از نظر عملیاتی نیز ریسک بالایی دارند، به خودی خود مانع بزرگی بر سر راه بومی سازی و استفاده از ظرفیت شرکت های داخلی خواهند بود.

نکته مهم دیگری که در این جا وجود دارد این است که اثبات فناوری در مقیاسی فراتر از تحقیق و توسعه و با نگاه تجاری‌سازی و فروش، نیاز به تامین زیرساخت‌هایی از نوع ماشین آلات و تجهیزات پرهزینه دارد که در نبود بازار تضمین شده، شرکت دانش‌بنیان انگیزه لازم برای ورود به این سطح از سرمایه گذاری و ریسک پذیری را نخواهد داشت. 

تمامی مشکلاتی که در بالا گفتیم، مجلس را به این فکر انداخت که با تصویب قانون ترک تشریفات مناقصه برای تولیدات بار اول به بازارسازی ای برای محصولات دانش بنیان و تولید بار اول ایجاد کند. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز به عنوان یک رگولاتور بین دانش بنیان ها و صنایع عمل می کند. نظرات ایمان زنگنه، اقتصاددان را در خصوص این مسائل جویا شدیم که در ادامه می خوانید.

زنگنه در ارتباط با حمایت از تولیدات بار اول توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و قانون ترک تشریفات مناقصه تصریح کرد: تغییر ذائقه ی مدیران برای خرید محصولات داخلی به جای نمونه های خارجی راحت نیست.

این کارشناس انرژی توضیح داد: با اینکه بارها مقام معظم رهبری بر لزوم استفاده ی حداکثری از محصولات ساخت داخل تأکید کرده اند، بعضاً می بینیم که همچنان نگاه قدیمی مبنی بر خرید از شرکت های خارجی وجود دارد.

وی ادامه داد: مدیران دولتی طی سال های متمادی به خرید از شرکت های خارجی عادت کرده اند و تغییر رویکرد آنها به استفاده از محصولات تولید داخل سخت است. به گفته ی زنگنه، سال گذشته، مقام معظم رهبری در شعار سال نیز لزوم حمایت از دانش بنیان ها را مورد تأکید قرار دادند. در نتیجه شاهد شکل گیری و پویایی بیشتر شرکت های دانش بنیان بودیم و حمایت هایی شکل گرفت.

این اقتصاددان توضیح داد: یکی از مهم ترین حمایت ها از شرکت های دانش بنیان همین موضوع ترک تشریفات مناقصه برای تولیدات بار اول و طرح تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است.

زنگنه گفت: برخی بنگاه ها که مصداق دانش بنیانی نیستند با هدف استفاده از مزیت های که برای دانش بنیان ها در نظر گرفته شده است، در صدد برآمدند که خودشان را در زمره ی دانش بنیان ها قرار دهند.

این کارشناس انرژی توضیح داد: در اجرای قانون ترک تشریفات مناقصه باید با جدیت مراقبت کنیم که نخبگان و افراد تحصیلکرده که در قالب شرکت های دانش بنیان مشغول کار هستند، از مزیت های در نظر گرفته شده برای دانش بنیان ها بهره ببرند.

وی ادامه داد: هدف نهایی قانون ترک تشریفات مناقصه و طرح تولید بار اول معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری حمایت از دانش بنیان ها است. به نحوی که بتوانند مشکلی از صنایع را حل کنند و سهمی در افزایش تولید ناخالص داخلی کشور برعهده بگیرند. در این شرایط، نباید اجازه دهیم شرکت های بزرگ مانند شرکت های خودروسازی واحدی دایر کنند و با عنوان دانش بنیانی به رقیبی برای دانش بنیان های نوپا تبدیل شوند.

این اقتصاددان در خصوص صرفه‌جویی ارزی بالای حاصل از تولید بار اول تصریح کرد: یکی از راهکارها برای مقابله با تحریم ها این است که بتوانیم نیازهای خودمان را در داخل کشور تولید کنیم و در محصولات راهبردی به دیگران وابسته نباشیم. از طرف دیگر، دغدغه ی اصلی شرکت های دانش بنیان سفارش محصول است. سازوکار تولید بار اول از یک طرف بازارسازی ای برای دانش بنیان ها است و از طرف دیگر، زمینه را برای خنثی سازی تحریم ها فراهم می کند. بومی‌سازی تجهیزات و فرآیندهای استراتژیک و راهبردی صنایع ذیل سازوکار تولید بار اول با عقد حدود ۹۲ قرارداد نهایی تاکنون بیش از ۶۸ هزار میلیارد تومان (معادل ۱.۳۶ میلیارد دلار) صرفه‌جویی ارزی برای کشور به همراه داشته است