خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس:بدن انسان از میلیون‌ها سلول ساخته شده است که با یکدیگر گروه بندی شده تا بافت‌ها و اندام‌های مختلف را بسازند. ژن‌های داخل هر سلول به آن دستورهای لازم را صادر می‌کنند. گاهی اوقات این دستورات در یک سلول مبهم و مغشوش بوده و سلول رفتار غیر طبیعی دارد و پس از مدتی گروهی از سلول‌های غیر طبیعی می‌توانند در خون یا سیستم ایمنی گردش کرده یا تبدیل به توده یا تومور بدخیم(غده یا توموری که به نقاط دیگر بدن هم سرایت می‌کند و آنها را آلوده می‌کند) یا سرطان شوند. سرطان‌های مختلف بر اساس اندامی که سرطان از آنجا شروع شده است نام گذاری می‌شوند.
مهم ترین عوامل سرطان
علت اصلی این بیماری، جهش ها یا تغیرات DNA در سلول‌های بدن است. جهش های ژنتیکی بعضی اوقات زمینه ارثی دارند اما گاهی بر اثر عواملی محیطی ایجاد می‌شوند. عوامل محیطی سرطان‌زا شامل موارد زیر است:
- مواد سرطان‌زا فیزیکی مانند اشعه رادیواکتیو و اشعه ماوراء بنفش.
- مواد سرطان‌زا شیمیایی مانند دود سیگار، آزبست، الکل، آلودگی هوا، غذا و آب آشامیدنی آلوده.
- سرطان‌زا های بیولوژیکی مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها و انگل‌ها.
به گفته سازمان جهانی بهداشت، حدود۳۳درصد از مرگ و میرهای ناشی از این بیماری ناشی از تنباکو، الکل، شاخص توده بدنی بالا(چاقی)، مصرف کم میوه و سبزیجات و عدم فعالیت بدنی است.
مقایسه میزان آمار ابتلا به سرطان در ایران نسبت به جهان
بر اساس آخرین داده‌ها میزان بروز سالانه سرطان در ایران (۱۶۹ در ۱۰۰ هزار نفر) کمتر از میانگین میزان بروز سالانه در دنیا(۲۰۱ در ۱۰۰ هزار نفر) است. براساس این آمار، همچنین میزان بروز سرطان در مردان و زنان ایرانی(۱۸۰ در ۱۰۰ هزار و ۱۶۰ در ۱۰۰ هزار) نسبت به میانگین جهانی (۲۲۲در ۱۰۰ هزار و ۱۸۶ در ۱۰۰هزار) کمتر است.
شایع‌ترین سرطان در نزد مردان ایرانی
تا چند سال گذشته سرطان سومین عامل مرگ ومیر در ایران بود اما متاسفانه طی سال‌های اخیر آمار سرطان رو به افزایش بوده و اکنون سرطان دومین عامل مرگ و میر در ایران است.
در حال که سازمان بهداشت جهانی سرطان ریه را به عنوان شایع‌ترین سرطان در جهان در میان آقایان معرفی می‌کند، اما در ایران سرطان‌های دیگری در رده شایع‌ترین‌ها قرار می‌گیرد. سرطان‌های شایع در ایران در میان مردان به شرح زیر است.
سرطان معده:
سرطان معده در مردان نسبت به زنان شایع‌تر است. در این بیماری سلول‌های بدخیم و سرطانی در سلول‌های تولید کننده مخاط در معده شروع به رشد غیر طبیعی کرده و در صورت عدم تشخیص به موقع در سایر قسمت‌های بدن نیز انتشار می‌یابند. افزایش سن، کشیدن سیگار، عوامل ژنتیکی، پولیپ معده و داشتن رژیم‌های غذایی ناسالم از عواملی هستند که احتمال بروز سرطان معده را افزایش می‌دهند. دل‌درد، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، کاهش وزن بدون دلیل، ایجاد مایعات در شکم و احساس نفخ پس از خوردن غذا از علائم ابتلا به سرطان معده محسوب می‌شوند.
سرطان پروستات:
احتمال بروز پروستات با افزایش سن در میان مردان بیشتر می‌شود. مشکلات ادراری از قبیل تکرر ادرار، جریان بسیار آهسته ادرار، خونریزی به هنگام ادرار از علائم بروز سرطان پروستات است زیرا پروستات درست در زیر مثانه قرار دارد و اعمال فشار به این ناحیه موجب این مشکلات می‌شود. همچنین اختلال نعوظ را نیز می‌توان از علائم سرطان پروستات دانست. این سرطان هنگاهی که در دیگر قسمت‌های بدن منتشر می‌شود، اغلب استخوان‌ها را درگیر می‌کند و در ناحیه لگن، کمر و قفسه سینه احساس درد را به وجود می‌آورد. افزایش سن، چاقی، بی‌تحرکی، سابقه فامیلی و رژیم غذایی نامناسب می‌توانند ریسک بروز این سرطان را افزایش دهند.
سرطان روده بزرگ:
این سرطان نیز از شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران به خصوص در میان آقایان است. این سرطان معمولا شامل تومور بدخیمی می‌شود که از دیواره داخلی روده بزرگ تا راست روده را دربر می‌گیرد. رژیم غذایی پرچرب، سابقه ژنتیکی، عدم استفاده از میوه و سبزیجات و افزایش سن از عوامل تاثیرگذار در بروز سرطان روده به شمار می‌رود. اسهال، یبوست، تغیر رنگ مدفوع، خونریزی از مقعد و تغیر در قوام مدفوع می‌توانند علایم ابتلا به سرطان روده بزرگ باشند. چگونگی درمان سرطان روده بزرگ به محل، اندازه، میزان انتشار و شرایط بیمار از لحاظ سلامتی بستگی دارد.
سرطان پوست:
سرطان پوست در میان مردان ایرانی شایع‌تر از زنان است اما در هر دو گروه جنسیتی با آمار نسبتا زیادی دیده می‌شود. تومورهای پوستی به ۲ دسته ملانومی و غیر ملانومی تقسیم می‌شوند. تومور های ملانومی در صورت تشخیص به موقع قابل درمان است در حالی که تومورهای غیر مولانومی خطرناک و حتی کشنده هستند. داشتن خال های ریشه دار و قرار گرفتن بیش از حد زیر نور آفتاب از عوامل تاثیرگذار در بروز تومورهای غیر ملانومی به شمار می‌آیند. هرنوع آفتاب سوختگی می‌تواند زمینه‌ای را برای بروز سرطان پوست به وجود آورد. در نژاد سفید این نوع سرطان بیشتر از سایرین دیده می‌شود.
خال گوشتی جدید، تورم، جرحت و پوسته پوسته شدن پوست، داشتن خال با رنگه‌های غیر معمول و قطر بیش از ۶ میلی‌متر در خال می‌تواند از نشانه‌های بروز سرطان پوست باشد.
شایع‌ترین سرطان در نزد زنان در ایران
رژیم غذایی ناسالم، سبک غلط زندگی و آلودگی هوا از جمله مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش شیوع انواع سرطان در جهان هستند. در کشور ما سرطان‌های زیر در میان خانم‌ها شیوع بیشتری دارند:
سرطان سینه:
سالیانه ۱۳ هزار نفر در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند. همانند دیگر انواع سرطان هنوز دقیقا مشخص نیست که چرا یک فرد به سرطان سینه مبتلا می‌شود اما سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی در این میان نقش پررنگی دارند. با افزایش سن خطر ابتلا به سرطان سینه افزایش می‌یابدبه طوری که تقریبا ۷۷درصد خانم‌هایی که به سرطان سینه مبتلا می‌شوند، بیش از ۵۰ سال سن دارند. خوشبختانه سرطان سینه اگر در مراحل ابتدایی بیماری باشد، به راحتی قابل درمان است.
سن شروع سرطان سینه دقیق و مشخص نیست و ممکن است در هر سنی رخ دهد. اما به طور معمول سن ابتلا به این سرطان در بانوان بالای ۴۰ سال اتفاق می‌افتد اما ممکن است که زنان زیر ۳۰ سال و جوانتر را نیز دچار کند. این بیماری اگر چه در بانوان بیشتر است اما ابتلا در مردان با سنین بالاتر نیز مشاهده شده است. با در نظر داشت اینکه سن شروع سرطان مشخص نیست، بهتر است خانم‌ها از ۲۵ سالگی به صورت مرتب مورد معاینه قرار بگیرند چرا که سن شروع سرطان در ایران کاهش پیدا کرده است.
روش پیشگیری از سرطان پستان
- مصرف متب غلات نانه‌ها و سبوسدار، باقلا، لوبیا و فرآورده‌های سویا
- استفاده روزانه از ویتامین‌های E و C و سلنیوم در رژیم غذایی خود
- مصرف سبزی جات به مقدار زیاد به صورت خام یا بخارپز و میوه
- فعالیت بدنی و ورزش به صورت متوسط نیم ساعت در روز
- نگاهی مثبت به زندگی، دوری از استرس وداشتن خواب کافی
- استفاده از چربی‌های مرغوب در تهیه غذا
- وزن مناسب
سرطان دهانه رحم
یکی دیگر از سرطان های شایع در ایران در میان زنان سرطان دهانه رحم است. متاسفانه این بیماری در بیشتر موارد در مراحل بسیار پیشرفته تشخیص داده می‌شود و آنگاه دیگر نمی‌توان برای آن کاری کرد. خونریزی غیر طبیعی واژینال پس از رابطه جنسی، در فواصل دوران پریود و پس از بروز یائسگی می‌تواند از علائم بروز این سرطان در بدن باشد. در مواردی که بیماری پیشرفت می‌کند، دردهای لگنی یا کمر نیز به علائم این سرطان افزوده می‌شود. رعایت بهداشت جنسی، تزریق واکسن HPV، درمان عفونت‌های رحمی می‌تواند بسیار موثر باشد.
سرطان تخمدان
در ایران از هر ۱۰۰ هزار نفر خانم ۵ نفر به سرطان تخمدان مبتلا می‌شود. این سرطان معمولا زنان بالاتر از ۵۰ سال را بیشتر درگیر می‌کند. عدم حاملگی در طول زندگی، افزایش سن، داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به این بیماری در میان نزدیکان، داروهای تحریک کننده تخمدان و داشتن اضافه وزن احتمال بروز سرطان تخمدان را در میان بانوان افزایش می‌دهد. افزایش ناگهانی سایز شکم، درد دائمی زیر شکم، تکرر ادرار، احساس خستگی غیر طبیعی و تغییر در شیوه معمول اجابت مزاج می‌تواند از علائم ابتلا به سرطان تخمدان باشد.
سرطان روده بزرگ، سرطان پوست، سرطان معده و سرطان تیروئید از دیگر سرطان‌های شایع در میان خانم‌های ایرانی به شمار می‌آیند.
درمان اولیه سرطان
هدف از این درمان این می‌باشد که به طور کامل سرطان را از بدن شما خارج می‌کنند و یا تمام سلول های سرطانی را از بین می‌برند. از هر گونه درمان سرطان می‌توان به عنوان یک درمان اصلی استفاده کرد، اما متداول ترین نوع درمان اولیه برای سرطان های شایع، جراحی است.
درمان کمکی سرطان
با توجه به اینکه ممکن است سلول های سرطانی بعد از درمان اولیه باقی بمانند، این درمان به از بین بردن یا کاهش احتمال بازگشت مجدد سرطان کمک بسزایی می‌کند. از هر گونه درمان سرطان می‌توان به عنوان درمان کمکی استفاده کرد از جمله: شیمی درمانی، پرتو درمانی و هورمون درمانی و ...
درمان تسکین دهنده سرطان
این درمان به تسکین عوارض جانبی درمان یا علائم ناشی از خود سرطان کمک می‌کند. جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی و هورمون درمانی همگی برای تسکین علائم Cancer مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کنار این موارد استفاده از داروها ممکن است درد، تنگی نفس و ... را تسکین دهند. همچنین قابل ذکر می باشد که درمان تسکین دهنده می‌تواند همزمان با سایر روش های درمانی که برای درمان سرطان شما در نظر گرفته شده مورد استفاده واقع شوند.
راه های درمان سرطان
راه های بسیاری در معالجه و تشخیص سرطان وجود دارد. گزینه‌های درمانی شما به عوامل مختلفی مانند نوع و مرحله سرطان، سلامت عمومی و ترجیحات شما بستگی دارد. شما و پزشک مربوطه با هم می‌توانید از مزایا و خطرات ناشی از هر درمان سرطان برای اینکه کدام یک از روش ها برای شما بهتر و مفیدتر است، استفاده کنید در این قسمت به توضیح روش های درمان و جزئیات آن می‌پردازیم تا دید شما را به دنیای سرطان باز کنیم. سرطان و راه های درمان آن را برای شما بشکافیم تا با دانایی و اطلاعات بیشتر از این بیماری در مقابله و مواجه با آن از اطلاعات کافی برخوردار باشید. با وجود این بیماری زندگی برایتان شیرین و لذت بخش باشد.
جراحی و درمان سرطان
جراحی یکی از قدیمی ترین راه های درمان سرطان می باشد و امروزه هم برای درمان بسیاری از سرطان ها موثر است. هدف از عمل جراحی از بین بردن سرطان یا قسمت های بیشتر سرطان می‌باشد. این روش به حذف تومور سرطانی می‌انجامد. با این حال، تضمینی برای اینکه سلول های سرطانی به بافت‌های اساسی نفوذ نکرده باشند و از بین بردن آن ها غیر ممکن باشد وجود ندارد.
دلایل انجام عمل جراحی
- آیا سرطان شیوع یافته یا بر عملکرد سایر اعضای بدن تاثیر گذاشته
- برای اینکه متوجه شوید سرطان در کجا واقع شده
- برای از بین بردن یا برخی از سرطان
- برای بازگرداندن ظاهر یا عملکرد بدن
- برای رفع عوارض جانبی
- تشخیص سرطان
شیمی درمانی
روش دیگری که در درمان سرطان کاربرد دارد، شیمی درمانی است. داروهای شیمی درمانی با جلوگیری از تقسیم سلول‌های سرطانی، سرطان را درمان می‌کند. بدن سالم دائما از طریق تقسیم و رشد سلول‌ها را جایگزین می‌کند اما با بروز سرطان سلول‌ها به طورغیر قابل کنترل تولید مثل می‌کنند. داروهای شیمی درمانی در تقسیم و تولید مثل سلول‌های سرطانی تداخل ایجاد می‌کنند. یک دارو به تنهایی یا ترکیبی از داروها می‌توانند این کار را انجام دهند. داروهای شیمی درمانی می‌توانند منبع تغذیه سلول های سرطانی را مورد حمله قرار دهند تا مواد غذایی لازم برای رشد سلول های سرطانی به آن ها نرسد. سیستم تقسیم سلولی سرطان را با مشکل مواجه می‌کند و از رشد آن ها جلوگیری می‌نماید. سلول سرطانی را به خودکشی ترغیب می کند که در اصلاح پزشکی به آن آپوپتوز می‌گویند.
پرتو درمانی یا رادیوتراپی
در پرتو درمانی از پرتو های پر قدرت مانند اشعه X یا پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می کنند. پرتو درمانی به ۳ دسته تقسم می شود:
- رادیوتراپی خارجی
- رادیوتراپی داخلی (براکی تراپی)
- رادیوتراپی سیستمیک
پرتو درمانی به DNA سلول‌های سرطانی و ناحیه مورد هدف آسیب وارد می‌کند و از تقسیم و رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌شود. اگر چه در این روش به سلول‌های سالم آسیب وارد می شود ولی اکثر سلول‌ها سالم بهبودی خود را بدست می‌آورند. هدف از این درمان حداکثر آسیب به سلول‌های سرطانی و حداقل آسیب به بافت های سالم است.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یا ایمنی درمانی بعد از جراحی، شیمی درمانی و پرتو درمانی جز درمان‌های تاثیرگذار محسوب می شود. در این درمان از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان به کار گرفته می‌شود. سرطان می‌تواند بدون بررسی در بدن شما زنده بماند زیرا سیستم ایمنی بدن شما را به عنون یک متجاوز تشخیص نمی‌دهد. سیستم ایمونوتراپی می‌تواند به سیستم ایمنی بدن شما کمک کند تا سرطان را ببیند و بعد آن را مورد حمله قرار دهد.
هورمون درمانی
برخی از سرطان‌ها مانند سرطان سینه توسط هورمون‌های بدن شما تقویت می‌شوند. از بین بردن هورمون‌ها از بدن یا مسدود کردن اثرات آنها ممکن است که سلول‌های سرطانی از رشد خود دست بر دارند. هورمون درمانی بیشتر زمانی انجام می‌شود که سلول‌های سرطانی دارای گیرنده‌های هورمونی از جمله استروژنی و پروژسترونی باشند. به معنایی دیگر این درمان در افرادی که در تومور آنها گیرنده‌های استروژن و پروژسترون مثبت باشد، اثر بهتری دارد. اما در مواردی دیگر در بانوانی که بعد از یائسگی مبتلا به سرطان سینه می‌شوند، صرف نظر از اینکه این گیرنده‌ها را دارند یا خیر، این نوع درمان انجام می‌شود. همچنین این نکته قابل توجه می‌باشد که هورمون درمانی برای جلوگیری از کاهش شکستگی در زنان یائسه موثر می‌باشد.
توصیه های لازم برای پیشگیری از ابتلا به سرطان
- عدم استعمال دخانیات
سیگار کشیدن می تواند با انواع مختلفی از سرطان ها از جمله سرطان ریه، دهان، حلق، حنجره، پانکراس، مثانه، دهانه رحم و کلیه در ارتباط باشد. جویدن توتون نیز می تواند احتمال ابتلا به سرطان حفره دهانی و پانکراس را افزایش دهد. حتی تماس با دود سیگار نیز می تواند احتمال بروز سرطان ریه را افزایش دهد.
کنار گذاشتن استعمال دخانیات و یا تصمیم به این کار، مهم ترین اقدام در پیشگیری از بروز سرطان می باشد.
- داشتن رژیم غذایی سالم
رعایت موارد زیر در رژیم غذایی می تواند در پیشگیری از بروز سرطان موثر باشد:
- مصرف هر چه بیشتر میوه و سبزیجات
- دوری از اضافه وزن و چاق شدن
- کاهش مصرف الکل
- محدود کردن مصرف گوشت فرآوری شده
- تاثیر ورزش و رژیم غذایی در پیشگیری از سرطان
- داشتن وزن مناسب و فعالیت بدنی
- حفظ وزن بدن در محدوده سالم و متعادل می تواند احتمال ابتلا به سرطان هایی از قبیل سرطان پستان، پروستات، ریه، کولون (روده بزرگ) و کلیه را کاهش دهد.
- داشتن فعالیت فیزیکی و بدنی نیز بسیار مهم است، چرا که علاوه بر این که باعث می شود وزن متعادلی داشته باشید، احتمال بروز سرطان های پستان و کولون را نیز کاهش می دهد.
- هر میزان فعالیت بدنی، میزانی سود به همراه خواهد داشت. اما برای مزیت قابل توجه در سلامت، توصیه می شود افراد در طول هفته حداقل صد و پنجاه دقیقه را به ورزش هوازی متوسط و یا هفتاد و پنج دقیقه هوازی سنگین اختصاص دهند.
- به عنوان یک هدف کلی، به طور منظم حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی روزانه داشته باشید.
- محافظت از خود در برابر نور خورشید
- سرطان پوست، از شایع ترین انواع سرطان و از قابل پیشگیری ترین آنها است. این نکات را رعایت کنید:
- دوری از تماس با نور خورشید، در ساعت ده صبح تا چهار بعد از ظهر، چرا که اشعه خورشید در این بازه زمانی بسیار قوی است.
- ماندن در سایه. زمانی که بیرون از منزل هستید، تا حد امکان در سایه بمانید. عینک آفتابی و کلاه‌های با لبه های پهن نیز می‌توان کمک کنند.
- پوست خود را بپوشانید. از لباس‌های با بافت متراکم (بدون منفذ) و گشاد استفاده کنید که تا جای ممکن پوست شما را بپوشانند.
- از کرم ضد آفتاب غافل نشوید.
- واکسن بزنید
- واکسن می تواند از شما در برابر عفونت ها محافظت کند. حتما با پزشک در خصوص واکسن زدن در موارد زیر مشورت کنید.
- هپاتیت B. هپاتیت B می تواند احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
- HPV. HPV بیماری مقاربتی است که می تواند منجر به بروز سرطان های دستگاه تناسلی و هم چنین سرطان های سر و گردن شود. زدن این واکسن برای دختران و پسران ۹ تا ۲۶ سال توصیه می شود.
- دوری از انجام کارهای پرخطر
یکی دیگر از اقدامات موثر در پیشگیری از بروز سرطان، دوری از انجام کارهایی است که می تواند منجر به بروز عفونت و در نهایت سرطان شود. به عنوان مثال:
- داشتن رابطه جنسی سالم و محافظت شده. هر چه تعداد شرکای جنسی بیشتر باشد و محافظتی صورت نگیرد، احتمال ابتلا به عفونت هایی مانند HIV و HPV بیشتر خواهد بود. هر دوی این عفونت ها در نهایت می توانند منجر به بروز سرطان مقعد، کبد، ریه و دهانه رحم شوند.
- عدم استفاده از سوزن مشترک. استفاده از سوزن مشترک در تزریق وریدی می تواند احتمال ابتلا به HIV، هپاتیت B و C و در نتیجه سرطان کبد را افزایش دهد.
- انجام منظم مراقبت های پزشکی
معاینات فیزیکی فردی و تست های غربالگری انواعی از سرطان ها(ازجمله پوست، کولون، دهانه رحم و پستان) می تواند به تشخیص زودهنگام و به موقع سرطان و درمان موثرتر کمک کند. حتما با پزشک در خصوص تست های غربالگری سرطان مشورت کنید.
نظر شما