بیست و هفتم آذر1358 هنوز کمتر از یک‌سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نگذشته بود که آیت‌الله شهید دکتر محمد مفتح توسط گروهک تروریستی فرقان جلو دانشکده الهیات دانشگاه تهران ترور شد و به شهادت رسید. از وی به عنوان یکی از مهم‌ترین منادیان «وحدت حوزه و دانشگاه» یاد می‌کنند و روز شهادتش را به همین عنوان نامیده‌اند. از طرف دیگر، آستان قدس رضوی با تأسیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی در دهه60 شمسی، گام مهمی به صورت علمی و عملی در تحقق این هدف مهم برداشت. به همین مناسبت در گفت‌وگو با حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید ابوالقاسم حسینی زیدی، عضو هیئت علمی گروه فقه و اصول و معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم اسلامی رضوی به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم. وی دانش‌آموخته مقطع دکترای رشته مدرسی معارف اسلامی از دانشگاه فردوسی مشهد بوده و هفت سال سابقه تحصیل درس خارج فقه در حوزه علمیه خراسان را دارد.

وحدت حوزه و دانشگاه از چه نظر مهم و لازم است؟

وحدت حوزه و دانشگاه اهمیت فراوانی دارد و می‌تواند ارتقای ارتباطات و همکاری‌های میان ‌دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه را تسهیل و از نقاط ضعف سازمانی جلوگیری کند. همچنین توجه مشترک به مسائل علمی و فرهنگی می‌تواند به ارتقای مسلم دانش منجر شود و وحدت حوزه و دانشگاه این زمینه را فراهم می‌کند تا از تکرار سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌ها جلوگیریو سبب بهینه‌سازی منابع شود. در کنار همه این موارد، می‌توان از افزایش کیفیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کمک گرفت و در نهایت وحدت حوزه و دانشگاه می‌تواند به تقویت هویت و اعتبار بین‌المللی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کمک کند. ضمن اینکه باید تأکید کرد در موضوع وحدت حوزه و دانشگاه، هم‌افزایی و تقویت نقاط مشترک در این دو مجموعه مهم است و وحدت به معنای «ادغام» این دومجموعه نیست.

اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه در دوران کنونی جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

با توجه به اهمیت این موضوع و درایت و دوراندیشی حضرت امام خمینی(ره) و توجه شهید دکترمفتح(ره) که خود شخصیتی حوزوی و دانشگاهی و هر دو مجموعه را درک کرده بود، اصل شکل‌گیری وحدت حوزه و دانشگاه به عنوان یک اندیشه انقلابی و اسلامی در نظام اسلامی ایران به وجود آمد.

در دوران حاضر و با پیشرفت روزافزون علم و فناوری و گسترش جهانی‌سازی، اهمیت وحدت حوزه و دانشگاه از شأنیت و جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند منجر به توسعه رشته‌های علمی جدید و درنتیجه حل مسائل پیچیده و رفع نیازهای جامعه اسلامی شود. همچنین در دنیای امروز، مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... از طریق دانش علمی و فناوری، قابل حل شدن است و وحدت حوزه و دانشگاه می‌تواند با توانمندی‌های مختلف برای رسیدن به راه ‌حل‌های مؤثر کمک کند. علاوه بر این، همکاری میان حوزه و دانشگاه در ایجاد فضایی برای انتقال دانش، رشد فکری و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب برای جوانان کشور ثمربخش است.

به نظر شما چه موانع و مشکلاتی پیش روی تحقق وحدت حوزه و دانشگاه وجود دارد؟

در اینجا لازم است به برخی از این مشکلات و موانع اشاره کنیم. یکی از این موارد «اختلاف‌های سازمانی و فرهنگی» است. حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها ممکن است از نظر سازمانی و فرهنگی اختلافاتی داشته باشند که مانع همکاری مؤثر در زمینه‌های مختلف شود که البته این مانع می‌تواند با درایت و تدبیر رؤسای عالی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه به حداقل برسد.

مورد بعدی «محدودیت‌های مالی و بودجه» است. طبیعتاً کمبود منابع مالی ممکن است مانع توسعه همکاری‌های فرهنگی و علمی میان حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها شود که هم‌افزایی میان حوزه و دانشگاه می‌تواند منابع مالی محدود را با هدف یکسان و مشترک به سمت تحقق اهداف پیش ببرد.

از دیگر موانع موجود می‌توان به «تفکرات متفاوت درباره اهداف و مأموریت‌ها» اشاره کرد؛ بدین معنی که تفاوت تصورات و برداشت‌ها درباره اهداف، مأموریت‌ها و اولویت‌ها می‌تواند به کاهش تعامل و همکاری منجر شود که با جلسات هم‌اندیشی و برگزاری همایش‌های متنوع می‌توان تا حد زیادی به مأموریت‌ها و اهداف واحد و یکسان دست یافت.

«مشکلات ارتباطی و اطلاعاتی» یکی دیگر از این موانع است، مشکلات مربوط به انتقال اطلاعات میان حوزه و دانشگاه ممکن است سبب کاهش هماهنگی و همکاری مؤثر شود. به عنوان مثال، در بنیاد علمی نخبگان کشور تنها از نخبگان دانشجویی در دانشگاه‌ها عضوگیری می‌شود، در حالی که با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان از نخبگان حوزوی در حوزه‌های علمیه هم عضوگیری کرد و سپس با جمع‌آوری نخبگان حوزوی و دانشگاهی‌ در کنار یکدیگر، با هم‌افزایی و توان بیشتری در حل مسائل و معضلات کشوری اقدام کرد.

از مانع دیگر یعنی «رویکردهای متفاوت نسبت به تحقیقات و پژوهش‌ها» نیز نباید غفلت کرد. این مانع در حوزه و دانشگاه، گاه منجر به ایجاد تفکرات متناقض و متضاد در فعالیت‌های تحقیقاتی می‌شود که به نظر من می‌توان با همکاری حوزه و دانشگاه و شناخت مشکلات جامعه، پروژه‌هایی را در قالب پایان‌نامه و رساله‌های مقطع دکترای دانشگاه و سطح چهار حوزه علمیه طراحی کرد، به این صورت که یک رساله دکترا و یا پایان‌نامه سطح چهار حوزه، به‌طور مشترک میان یک دانشجوی دانشگاه و طلبه (روحانی) حوزه علمیه، مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه آن در حل یکی از معضلات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی و... مورد استفاده قرار گیرد که این امر یکی از آرزوهای دیرینه برای تحقق وحدت حوزه و دانشگاه است.

اقدام آستان قدس رضوی و دانشگاه علوم اسلامی رضوی در زمینه وحدت حوزه و دانشگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

با توجه به دغدغه‌ حضرت امام خمینی(ره) و رهبرمعظم انقلاب درزمینه وحدت حوزه و دانشگاه، بزرگان نظام اسلامی مانند مرحوم آیت‌الله دکتربهشتی(ره) و تولیت فقید آستان قدس رضوی، مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی(ره)، در سال1363 شمسی تصمیم گرفتند سنگ بنای تأسیس دانشگاه علوم اسلامی رضوی با همین هدف، یعنی شکل‌گیری وحدت حوزه و دانشگاه در محل قدیمی دو مدرسه خیرات خان و میرزاجعفر در جوار بارگاه مطهر امام رضا(ع) گذاشته شود. امروزه با توجه به بصیرت، روشن‌بینی و آینده‌نگری تولیت معزز آستان قدس رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین مروی که عمری را در خدمت رهبر معظم انقلاب سپری کرده و با همان نگاه صحیح، آستان را مدیریت می‌کند و به دلایل متعدد دیگری می‌توان درخصوص اهمیت این اقدام و نقش فعلی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در این زمینه، مطالبی را بیان کرد. یکی از این موارد «مشترک بودن ارزش‌ها و مأموریت‌ها» است. دانشگاه‌ علوم اسلامی رضوی زیرمجموعه آستان قدس رضوی و در ارتباط تنگاتنگ با آن و دارای اهداف بلندی در حوزه‌های علمی، فرهنگی، دینی، اجتماعی، آموزشی و... بوده که می‌تواند مبین وحدت مأموریت‌های حوزه و دانشگاه باشد.

مورد دیگر «تأکید بر همکاری در زمینه تحقیقات و آموزش» است. همکاری میان دانشگاه علوم اسلامی رضوی و حوزه‌های علمیه می‌تواند منجر به ارتقای کیفیت و آموزش در زمینه‌های گوناگون شود و این همان امری است که دو سازمان را به وحدت می‌کشاند. در راستای همین موضوع بوده که مدیر عالی حوزه علمیه خراسان، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر خیاط، خود از دانش‌آموختگان و اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی هستند که این امر کمک شایانی به وحدت عملی و علمی میان حوزه و دانشگاه می‌کند.

«منابع مشترک و توان مالی و انسانی» از دیگر مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد. هر دو سازمان از منابع و توان مالی و انسانی مشترک و فراوانی برخوردار هستند که می‌تواند برای توسعه همکاری‌های مشترک، مؤثر و مفید واقع شود و بر پژوهش‌های حوزوی و دانشگاهی نیز تأثیر فراوانی بگذارد.

«تأثیر و نفوذ بر جوامع داخلی و بین‌المللی» از موضوعات مهم دیگر در این زمینه است. دانشگاه علوم اسلامی رضوی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های آستان‌قدس رضوی و با حمایت تولیت معزز این نهاد مقدس، می‌تواند به عنوان مجموعه‌ای مؤثر در جوامع داخلی و بین‌المللی شناخته شود و به توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و... در جامعه کمک کند که این موضوع در راستای منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی است که ایشان بارها بر حل معضلات فرهنگی و اجتماعی جهان اسلام تأکید کرده‌اند.