این استاد اخلاق با تأکید بر این مطلب که صبر در بلاها، صبر بر طاعات و عبادات و صبر بر ترک گناهان، همگی از امتحانات الهی است، خاطر نشان کرد: عملکرد انسان در این سه امر باید به گونه‌ای باشد که از امتحانات الهی موفق بیرون بیاید و نمره کامل را اخذ کند. در این صورت، روز قیامت بدون حساب و مؤاخذه وارد بهشت می‌شود. خداوند با وجود آنکه علم ذاتی به اعمال بشر دارد، جهت تحقق معلومات ذاتی خود در عالَم خارج، عرصه امتحان بشر را فراهم ساخته، امکانات مختلف را نیز در اختیار او قرار داده است. چنان‌که در آیه 8 سوره شمس فرمود: «فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَ تَقْوَاهَا؛ سپس فجور و تقوا یعنی شرّ و خیر انسان را به او الهام کرده است».

او به آیه 3 سوره انسان نیز اشاره کرده و یادآور می‌شود: در این آیه آمده است که إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَ إِمَّا کَفُورًا یعنی ما راه را به انسان نشان دادیم، خواه شاکر باشد و پذیرا گردد یا ناسپاس! بدین ترتیب، انسان باید با اختیار خود، راهش را انتخاب کند. اگر عقل و درک و فهم او ضعف نداشته باشد، قطعاً راه سعات را پیدا می‌کند. در غیر این صورت، دچار جهل و تردیدی است که منجر به شقاوت او می‌شود.

ایشان در ادامه به ذکر دو روایت در رابطه با نقش و اهمیت صبر در زندگی انسان پرداخت و بیان کرد: اولین روایت به نقل از ابی بصیر از امام صادق(ع) است که در جلد 2 الکافی آمده و حضرت فرمود «إِنَّ اَلْحُرَّ حُرٌّ عَلَی جَمِیعِ أَحْوَالِهِ إِنْ نَابَتْهُ نَائِبَةٌ صَبَرَ لَهَا وَ إِنْ تَدَاکَّتْ عَلَیْهِ اَلْمَصَائِبُ لَمْ تَکْسِرْهُ وَ إِنْ أُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اُسْتُبْدِلَ بِالْیُسْرِ عُسْراً کَمَا کَانَ یُوسُفُ اَلصِّدِّیقُ اَلْأَمِین یعنی آزادمرد در همه احوال آزادمرد است. اگر گرفتاری برایش پیش آید، صبر کند و اگر مصیبت‌ها بر سرش ریزد، او را شکسته نکند، اگر چه اسیر و مغلوب شود و سختی جایگزین آسایشش گردد؛ چنان که یوسف صدیق امین این‌گونه بود». حضرت یوسف(ع) بر بردگی خود و تمام سختی‌ها و امتحانات الهی صبوری کرد تا در نهایت خداوند، ستمگر سرکشی را که مالک یوسف بود، بنده او کرد.

آیت‌الله هاشمی علیا تصریح می‌کند: در حقیقت حرّ واقعی کسی است که در تمام امور گفته شده آزاد باشد. یعنی در بلاها آزاد باشد و بلا او را بر زمین نزند. در طاعات آزاد باشد و اسیر شیطان نشود. در برابر گناه نیز آزاد باشد و اسیر گناهان و دنیای فانی نشود. روایت دوم که در جلد 18بحارالانوار آمده، تأیید و تأکید مطلب سابق است که به صبر بر فقر و ذلّت و منفور شدن از جانب مردم، در راه جلب رضای خداوند اشاره می‌کند. بدین جهات است که امام سجاد(ع) در این دعای نورانی، به خدا استغاثه کرده و از ضعف صبر به او پناه برده‌اند. بنابراین انسان باید خود را در صبر و تقوا تقویت کند، مواعظ و نصایح را بشنود و بپذیرد، همنشین و رفیق خوبان شود، قرب به خدا پیدا کند، عبد دنیا و لذتهای زودگذر آن نشود تا به سعادت حقیقی نائل شود.