سفرنامه‌ها از مهم‌ترین منابع تاریخ‌نگاری هستند. در تمام ادوار با رجوع به سفرنامه‌ها می‌توان درباره آن برهه زمانی اطلاعات جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی خوبی بدست آورد. اغلب زمانی که صحبت از سفرنامه‌نویسی به میان می‌آید ذهن‌ها به سمت سفرنامه مکتوب می‌رود اما با پیشرفت فناوری؛ سفرنامه و مستندنگاری تصویری جای خودش را بیش از سفرنامه مکتوب میان مردم باز کرد. از اقبال واحدی، مجری نام‌آشنای تلویزیون کشورمان که اجرای برنامه «صبح بخیر ایران» و ساخت مستندهای «سفرنامه صبا» و «مستقیم آبادی» را در کارنامه کاری خود دارد، می‌توانیم به عنوان سردمدار ساخت سفرنامه تلویزیونی یاد کنیم. او معمولاً در سفرنامه‌هایش به شیوه زندگی، غذاها و آداب و رسوم مردم ایران و همچنین اهمیت روستا و روستانشینی می‌پردازد.

اقبال واحدی که در گذشته فعالیتش را با خبرنگاری و عکاسی شروع کرده، درباره فعالیت این روزهایش می‌گوید: در حال حاضر ترجیح من مستندسازی است. از دل مستند می‌شود عکس جدا کرد و برایم جذاب‌تر است. در واقع عکاسی و مستندسازی دنباله همدیگر هستند و از هم جدا نیستند.

مستندسازی در کنار مردم

وی افزود: نخستین بار با ساخت یک انیمیشن کار سفرنامه را شروع کردم چون کار اصلی من انیمیشن و گرافیک بود. در ابتدای کارم یک انیمیشن به نام «همسفر» ساختم و داستان کودکی بود که ایران را می‌گشت. پس از آن وارد تلویزیون شدم و همین انیمیشن‌ها را واقعی کردم و در دل مردم رفتیم. به نظرم بهترین جایی که می‌شود مستند ساخت، کنار مردم است. طبیعت، کوه، دشت و آثار تاریخی با انسان معنا پیدا می‌کند. تفاوت ما در مستندسازی با دیگران در پرداخت به زندگی انسان‌ها با هدف نوسازی برای نسل آینده است. 

واحدی در پاسخ به این پرسش که آیا «سفرنامه روستا» ادامه «مستقیم آبادی» است یا خیر؟ گفت: موضوع مستقیم آبادی و سفرنامه روستا به هم نزدیک است اما مستقیم آبادی به سفارش گروه جهاد سازمان صداوسیما فقط به بخش کشاورزی و دامداری روستایی توجه داشت، در صورتی که سفرنامه روستا عام‌تر است و به مسائلی همچون آداب و رسوم، تاریخ و صنعت روستا هم می‌پردازد.

وی هدف از ساخت این برنامه را ترویج روستانشینی و رونق امنیت غذایی پایدار دانست و بیان کرد: اگر ما به روستاها بپردازیم و جذابیت‌هایش را معرفی کنیم مهاجرت معکوس را زیاد می‌کنیم. نگاه ما رونق بخشیدن دوباره به روستاهاست. در حال حاضر 40 درصد روستانشین و 60 درصد شهرنشین داریم در صورتی که شهرنشین‌ها معمولاً مصرف‌کننده هستند و این روستایی‌ها هستند که تولیدکننده‌اند. این روزها که بحث امنیت غذایی و تأمین آب مطرح است باید سعی کنیم زندگی در روستا را گسترش دهیم و بر سواد زندگی در روستا به شکل سنت و مدرنیته تأکید کنیم.  

در خانه مردم به رویم باز است

مجری برنامه «سفرنامه روستا» درباره اهمیت روستاها و حفظ میراث فرهنگی عنوان کرد: به نظرم روستاهای ما ظرفیتی دارد که تا سال‌ها می‌توان چنین برنامه‌هایی را ادامه داد. پدیده‌های مرتبط با روستاها به صورت مادی و فرهنگی تمام‌شدنی نیست. سعی می‌کنم کار خودم در معرفی روستاها را به بهترین شکل ممکن انجام دهم. کمبودها را قبول دارم اما می‌خواهم به جامعه بگویم گذشته را رها کنید و به آینده کشورمان فکر کنید. باید برای حفظ ایرانمان تلاش کنیم. تا جایی که در توانم هست به معرفی ایران می‌پردازم تا الگویی برای ادامه راه جوانان پس از ما شود. ما باید مشکلات را رفع و جبران کنیم.

واحدی با تأکید بر میهمان‌نوازی مردم ایران، درباره چالش‌های مستندسازی از زندگی مردم روستا گفت: به خاطر ارتباط خوبی که با مردم پیدا کردم در خانه مردم به رویم باز است. این روی گشاده مردم موجب شده چالش‌هایی که سایر مستندسازان دارند را نداشته باشم. ما سبک سفر می‌کنیم و خودمان را درگیر تجهیزات نمی‌کنیم. هدف اصلی ما ساخت اثر هنری درجه یک نیست، با حداقل‌ها می‌رویم تا آینه سبک زندگی اصیل ایرانی باشیم. شاید گاهی در نور، کادربندی و کیفیت کاستی‌هایی داشته باشیم اما چیزی که برای ما مهم است خروجی کار و حال خوش مردم روستاست که بدانند دیده می‌شوند و اثرگذارند. مستندسازی از مردم روستا به آن‌ها شخصیت و عزت نفس برای ادامه مسیر و تولید در روستا می‌دهد.

فیلم‌برداری به جای یادداشت‌برداری

این مجری باسابقه عنوان کرد: در ساخت مستندها تیم همراهم است اما با توجه به اینکه خودم کارگردانی سینما خواندم و کار کردن با دوربین را یاد دارم اکثراً دوربین در گردن خودم هم هست. به جای یادداشت‌برداری، عکس‌برداری و فیلم‌برداری می‌کنم.

اقبال واحدی در پاسخ به این پرسش که آیا سفرنامه‌های تصویری‌اش مکتوب هم می‌شود یا خیر بیان کرد: بخشی از سفرنامه‌ها را مکتوب کردم اما به خاطر مشکلات شخصی و همچنین گرانی کاغذ نتوانستم ادامه دهم. فعلاً سعی دارم از طریق فضای مجازی این امکان را فراهم و در یکی از پلتفرم‌ها منتشر کنم. شاید مکتوب شدن این خاطرات و سفرنامه‌ها برای عموم مردم جالب نباشد اما دست‌کم برای همان روستا و شخص ارزشمند است.

استفاده از شبکه‌های مجازی برای جذب مخاطب

تهیه‌کننده برنامه سفرنامه روستا در پایان خطاب به جوانان گفت: به جوانان می‌گویم تلاش کنید. دنبال پارتی و پول نباشید. کارهای هنری خودتان را در شبکه‌های مجازی منتشر و از این فضا برای جذب مخاطب استفاده کنید. کار خوب هیچ وقت گم نمی‌شود قطعاً مخاطب خود را می‌یابد حتی اگر زمان طولانی ببرد.